به گزارش مجله خبری نگار،دکتر علی بیت الهی درباره فرونشست زمین و چالشهایی که ایجاد کرده است، اظهار کرد: به فرونشست زمین در بازه زمانی اواخر دهه ۷۰ تا به حال که نگاه میکنیم تفاوتی در زمینه آشنایی افراد با آن احساس میشود. حالا موضوع فرونشست زمین به دفعات مطرح میشود و روی میز مسئولین آمده است؛ در حالی که پیش از این به این طریق نبود. البته از این نظر که آیا اقدامی برای کاهش این پدیده صورت گرفته یا خیر؟ باید گفت که این شرایط تفاوتی با بیست و چند سال قبل ندارد و اقدام چشمگیرانه یا قابل ملاحظهای در این خصوص انجام نشده است.
وی گفت: در سال ۱۹۶۵ دشت توکیو در ژاپن حدود ۱۲ سانتی متر فرونشست داشت؛ اما حالا این میزان به کمتر از یک سانتی متر رسیده است؛ چرا که در مقابله با گسترش این پدیده سیاستهایی اتخاذ شده و به طور جدی موضوع فرونشست زمین را دنبال کردند
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی اظهار کرد: متأسفانه اتخاذ سیاستهایی برای مقابله با فرونشست در کشور ما آغاز نشده و اقدام خاص و قابل لمسی صورت نگرفته است. بر همین اساس با ادامه روند خشکسالی، کمبود نزولات جوی، نیاز آبی اراضی کشاورزی و سیستمهای غلط آبیاری که موجب هدر رفت زیاد آب میشود، فشار روی سفرههای آب زیرزمینی بیشتر شده است. این فشار به این معنی است که آب زیادی از آبهای زیرزمینی که محدود هم هستند برداشته میشود و سطح آب زیرزمینی بیشتر از پیش پایین میآید. اینگونه فرونشست زمین توسعه بیشتری پیدا کرده و این پدیده اخیرا به بروز و ظهور عوارض خطرناک خود نیز نزدیک شده است.
وی ادامه داد: منظور از عوارض خطرناک وجود چالهها و شکافهایی است که به صورت ناگهانی در امتداد جادهها، محدوده شهرها، در مراکز زیرساختی و مهم ایجاد میشود که نمونههای بارز آن را در شهرهای مختلف زیاد دیدیم. اخیرا در رسانهها درباره ترک خوردگی متعدد ساختمانها در شهر اصفهان و شهرکهای اطراف آن و زیرساختهای مهم این شهر بسیار صحبت شده است. این امر به دلیل کمبود آب، به دلیل خشک شدن زاینده رود و کاشت برنج است که در اطراف زاینده رود اتفاق میافتد و آب زیادی از این طریق هدر میرود.
بیت الهی اظهار کرد: در بیش از ۶۰۰ دشت در گستره کشور فرونشست زمین در حال رخ دادن است و شرایط تعدادی از آنها به یک حالت فوق بحرانی رسیده است، به طوری که در بعضی از این مناطق ممنوعیت حفر چاه اعمال شده و در برخی از دشتها هم فقط برای تأمین آب شرب مجوز حفر داده میشود. همه موارد ذکر شده بر زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم و روی کشاورزی و امنیت غذایی کشور تاثیر دارد و فرونشست به حد بحرانی رسیده است.
وی در خصوص حساسیت پدیده فرونشست و دلیل اهمیت ویژه آن گفت: حساسیت فرونشست را فقط نباید از دریچه خود خطر و آسیبهای ناشی از آن نگاه کنیم. اهمیت این موضوع صرفا به این دلیل نیست که حوادث تلخ اتفاق میافتد یا خودرویی داخل چاله فرو میرود؛ چرا که اینها تنها از ابعاد کوچک فرونشست زمین است. از مهمترین و دیگر آثار فرونشست از بین رفتن دشتها و از بین رفتن کشاورزی است. اگر فرونشست به صورت ریشهای و با روندی پیوسته دنبال نشود، این نگرانی را داریم که به مرحلهای برگشت ناپذیر برسد.
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی در خصوص اینکه چه استانهایی به صورت جدی با موضوع فرونشست رو به رو هستند، اظهار کرد: در استانهای مختلفی فرونشست را که پیگیری کردیم، نشان داده شد که چندین استان با مشکل فرونشست زمین و آثار آن مواجه شدند. از این نظرها استانهای مختلفی درگیر هستند که استانهایی مثل خراسان رضوی، اصفهان، تهران و کرمان بسیار در معرض خطر قرار دارند. همچنین چندین شهر از این استانها در زون خطر فرونشست قرار دارند. به نظر میآید با توجه به نوع گسترش فرونشست نزدیک به حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت شهری در زونهای فرونشستی با نرخهای متفاوت واقع شدند. این مسئله مهمی است که باید به آن توجه کرد. ۲۰ میلیون نفر عدد زیادی است و میتوان گفت که حدود یک چهارم کشور در این زونها قرار دارد.
وی گفت: بررسیهایی که به صورت کشوری انجام شده نشان داده میشود که از ۳۱ استان در ۱۸ استان شاهد رخداد فرونشست هستیم. همچنین زمینهای ۳۱ شهر از استان اصفهان، ۳۰شهر از تهران، ۲۵ شهر از استان کرمان و ۲۴ شهر از استان خراسان رضوی دچار فرونشست شدند. در استانهای البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی و... این فرونشستها مشاهده میشود. یکی از نکات دیگر مهم این پدیده این است که روی این زونها ساختمانهایی با بنای خشت و گل در محیطهای روستایی و اماکن باستانی و فرهنگی قرار دارد که در اثر فرونشست زمین دچار شکاف و ترک میشوند. ترک خوردگی موجب نامقاوم شدن ساختمانها شده و زلزلههایی با قدرت متوسط نیز ممکن است موجب تخریب این ساختمانها شود.
بیت الهی گفت: فرونشست وسعت زیادی را دارد و کل کشور را در بر گرفته است و در مقایسه این پدیده با زلزله که فقط حالت مخربی را در یک نقطه ایجاد میکند، متوجه گسترده بودن این پدیده میشویم. همچنین فرونشست هر روز و به طور تدریجی و مستمر ادامه پیدا میکند؛ بنابراین این اثرات به ویژه از نظر اقتصادی حتی عمیقتر از زمین لرزه خواهد بود.
وی گفت: علت این پدیده کاهش سطح آب زیرزمینی است. در این حالت سطح آب درون زمین پایین آمده و حالتی کششی به پایین سطح زمین ایجاد میشود. پس بهتر است حفر چاههای آب بلا انقطاع محدود شود که البته بعضی از اینها هم چاههایی هستند که غیر قانونی حفر شدند. در زمینه کشاورزی نیز همینطور است، سیستم آبیاری غلط است. اگر سیستم آبیاری درست باشد این حجم از آب برای کشاورزی نیاز نمیشود. در این خصوص وزارت جهاد کشاورزی باید تشویق کند که کشاورزی بر اساس مبانی علمی و نوین توسعه پیدا کند. همینطور از نظر کشت محصولات که آب زیادی نیاز دارند در زونهای فرونشست اصلا نباید مجوز کشت داده شود. اگر این محدودیتها انجام شود، مطمئنا نتیجه خواهیم گرفت.