فرابنفش چیست و چطور از خطرات آن در امان باشیم؟

به گزارش مجله خبری نگار، میزان تابش اشعه فرابنفش به خصوص در ساعات گرم روز به اوج خود می‌رسد و به همین علت کارشناسان توصیه می‌کنند افراد در این ساعات و در روز‌هایی که میزان این اشعه در سطح خطرناک است تا جای ممکن در خانه بمانند و در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار نگیرند.

طی روز‌های گذشته، هوای مشهد، و خراسان رضوی مانند بسیار از شهر‌های کشورمان، روز‌های گرمی را پشت سر می‌گذارد. دمای بالایی که موجب تعطیلی ادارات، بانک‌ها و اصناف شده و مسئولان بهداشتی توصیه می‌کنند که شهروندان در طول روز و به خصوص در ساعت‌های گرم در خیابان‌ها تردد نکنند. 

بر اساس پیش بینی‌های شاخص فرابنفش در سایت پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو، خروجی‌های نشان می‌دهد مقدار شاخص یو وی در تمام مناطق کشو افزایش یافته است. همچنین آن طور که رئیس پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور درباره شرایط گرم این روز‌ها گفته است بر اساس منابع علمی بیشترین اشعه فرابنفش از ساعت ۹ تا ۱۶ در سطح زمین دریافت می‌شود. تابش این اشعه در مناطق مختلف یکسان نیست و در مناطق مرتفع بیشتر از سایر نقاط دریافت می‌شود و در ساعاتی که تابش خورشید شدت بیشتری دارد، اثرگذاری فرابنفش نیز بیشتر خواهد بود.

در ادامه این گزارش به بررسی یک سوال مهم پرداخته ایم. این که اشعه فرابنفش چقدر خطرناک است، و چطور باید از خطرات آن در امان بمانیم؟

فرابنفش چیست؟

همه ما نور خورشید را بدلیل داشتن اشعه فرابنفش خورشید (UV) مضر می‌دانیم. این امر بیشتر بدلیل آثار مضر نور ماورای بنفش (ultra violet, UV) بر پوست می‌باشد. البته باید توجه داشت که اشعه UV انواع مختلفی دارد که کاربرد و تاثیر متفاوتی دارند.

برای مثال در یک روز آفتابی و در زمان ظهر ۹۵% اشعه خورشید از نوع UVA و ۵% از نوع UVB است و کل UVC و بیشتر UVB توسط لایه ازن استراتوسفری جذب می‌شود.

آثار مفید پرتو فرابنفش (UV)

ساخت ویتامین D: نور خورشید کمک شایانی به ساخت ویتامین د در بدن انسان می‌کند. ویتامین D جزء ضروری برای ساخت استخوان‌ها است. همچنین کمک شایانی به ارتقای سیستم ایمنی و همچنین پیشگیری از سرطان‌ها مثل سرطان کولون می‌کند و در پیشگیری از افسردگی نیز نقش دارد.

آمار‌ها حاکی از کمبود ویتامین D در ۶۹ درصد جمعیت و یا بر اساس برخی گزارشات ۸۰ درصد جمعیت ایران است.

آثار گندزدائی و ضدعفونی کنندگی: اشعه UV قدرت باکتری کشی و ویروس کشی بسیار بالائی دارد. از دوران قدیم از آفتاب و نور خورشید جهت حذف میکروارگانیسم‌ها استفاده می‌شده است.

اشعه ماورای بنفش قادر است بر ژنوم میکروارگانیسم‌ها اثر گذاشته و منجر به تخریب آن شود که در اینصورت مرگ باکتری، ویروس، قارچ با جلبک رقم خواهد خورد. بهمین دلیل و به این دلیل که UV هیچ اثر سوئی بر کیفیت آب ندارد، استفاده از آن روز به روز در حال افزایش است.

امروزه بعنوان یک روش موثر در گند زدائی میکروبی آن چه در مقیاس خانگی و چه صنعتی و همچنین استفاده در تصفیه آب شهری مطرح است.

اصلاح مشکلات پوستی و درمان: برای درمان و اصلاح برخی مشکلات پوستی می‌توان از پرتو یو وی استفاده کرد. یکی از این مشکلات پسوریازیس است.

بهبود خلق و خو و روحیات: پژوهش‌های متعددی حاکی از افزایش فعالیت ترشحی غده پینه آل پس از دریافت نور خورشید است. یکی از این ترکیبات تریپتامین است که ترشح آن بهبود خلق و خو را بدنبال دارد.

کمک به بینائی در برخی حیوانات: نور یووی (UV) در تشخیص میوه‌های رسیده توسط برخی حیوانات حایز اهمیت است. گاهی اوقات بازتاب نور یووی برای پرنده‌ها نیز منجر به تشخیص بهتر محیط و در زنبور‌ها به تشخیص گل مناسب کمک می‌کند.

خطرات UV چیست؟

سوختگی پوست: تابش نور خورشید و اشعه UV منجر به سوختگی بدن می‌شود. بیشتر افراد تجربه آفتاب سوختگی را در شرایط خاص مثلا شنا در کنار دریا داشته اند. بدیهی است عدم قرار گرفتن طولانی مدت در چنین محیط هائی یا حفاظت فیزیکی پوست و یا کرم‌های ضد آفتاب این مشکل را حل خواهند کرد.

سرطان زائی: تماس مستقیم و طولانی مدت با اشعه یووی منجر به بروز سرطان پوست می‌شود. این امر دلیل اصلی نگرانی افراد از ماندن زیر نور خورشید برای مدت طولانی است.

همچنین باید توجه داشت که دستگاه ضدعفونی کننده و گندزدا باید بنحوی ساخته شوند که تابش UV به بیرون از دستگاه سرایت نکند. در این صورت و با رعایت اصول ایمنی، هیچ گونه خطری متوجه افراد در محیط پیرامون نخواهد بود.

آسیب به چشم و سیستم ایمنی: تابش مستقیم اشعه فرابنفش خورشید منجر به آسیب به چشم می‌شود. به این عارضه برف کوری یا Snow blindness می‌گویند؛ بنابراین لامپ‌های یووی باید در محیط بسته و بدور از هر گونه تابش به خارج تعبیه شوند.

تغییر رنگ: همه ما متوجه تغییر رنگ اشائی که در معرض نور خورشید بوده اند، شده ایم. نور UV می‌تواند رنگ اشیای پیرامون را کمرنگ نماید که البته امروزه با تکنینک هائی از این امر جلوگیری می‌کنند.

با در نظر گرفتن همه موارد فوق، نوع استفاده ما تعیین کننده مزایا یا معایب اشعه فرابنفش است.

برای مثال در زمینه گندزدائی هوا، محیط و آب قطعا اشعه فرابنفش خورشید یکی از بهترین و سالم‌ترین گزینه‌ها است. ضدعفونی کننده‌های شیمیائی علاوه بر اینکه همه اجرام را از بین نمی‌برند (اجرام مقاوم به کلر)، بدلیل ماهیت شیمیائی بر بدن انسان نیز اثر سوء دارند.

چطور از خطرات فرانبفش در امان باشیم؟

توصیه ما در این روز‌ها برای مراقبت بیشتر به افرادی مانند کارگران ساختمانی و صنایع و کشاورزان است که در فضای باز اشتغال دارند که باید مواجهه خود با نور خورشید را در ساعات ۱۰ تا ۱۶ به حداقل برسانند و کارفرمایان باید به گونه‌ای برنامه ریزی کنند که امکان استراحت کافی بدون مواجهه با نور خورشید، فراهم شود.

برای فهمیدن شاخص یو وی در شهر‌های مختلف می‌توانید به سایت پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو مراجعه کنید. وقتی شاخص یو وی بالاتر از ۱۱ باشد بهتر است افراد حداکثر ۳۰ دقیقه زیر نور خورشید باشند چراکه بیشتر از آن، دچار مشکل و آفتاب سوختگی می‌شوند. علاوه بر کارگران و مردان، کودکان و نوزادان نیز گروه‌های آسیب پذیر در این شرایط هستند که ممکن است دچار مشکل شوند.

استفاده از کلاه لبه دار، عینک آفتابی استاندارد، مصرف کرم‌های ضدآفتاب با SPF بالاتر از ۳۰ و پوشیدن لباس‌های آستین بلند و شلوار‌های بلند، ایجاد تهویه مناسب و استفاده از سایه‌بان‌ها می‌تواند باعث کاهش آسیب‌های ناشی از تابش فرابنفش شود.