«رئیس جمهور شهید» کدام زیرساخت‌های نظام سلامت را توسعه داد؟

به گزارش مجله خبری نگار، عصر یکشنبه ۳۰ اردیبهشت بود که خبری حاکی از سانحه بالگرد رئیس جمهور، مردم ایران را در شوک فرو برد. صبح روز بعد با اعلام خبر شهادت ایشان و همراهان‌شان، این شوک به ماتمی بزرگ برای مردمان ایران اسلامی تبدیل شد. غم و اندوهی که حاکی از رضایت مردم از زحمات ایشان در دوران ریاست جمهوری برای حل مشکلات مردم بود.

شهید آیت‌الله رئیسی از ابتدا و در برنامه‌های انتخاباتی خود نسبت به مشکلات حوزه بهداشت و درمان دغدغه‌مند و پیگیر بود. دغدغه اصلی ایشان نیز ارتقای دسترسی عادلانه مردم به خدمات بهداشت و درمان در سراسر کشور، به ویژه مناطق محروم بود.

در همین راستا عین‌اللهی، وزیر بهداشت با اعلام آغاز پویش «تعالی سلامت، استمرار خدمت»، اظهار کرد: «آیت الله رئیسی علاقه شدیدی به حوزه سلامت داشتند و دغدغه‌مند مردم و تامین سلامت آنها بودند و بسیاری از اقدامات وزارت بهداشت با توصیه و تاکید ایشان انجام شد.»

وی افزود: «هیچ رییس جمهوری به اندازه آیت الله رئیسی در حوزه سلامت کار نکرده» و در این باره می‌گوید: «وقتی از بیمارستان‌ها بازدید می‌کردیم و کودکان بیمار را می‌دید، احساس می‌کرد که فرزندان خودش است و آنها را نوازش و تاکید می‌کرد که هدیه یا اسباب بازی به کودکان بیمار داده شود.»

بررسی کارنامه دولت سیزدهم نیز حاکی از اهتمام جدی ایشان به حوزه بهداشت و درمان است. در ادامه نگاهی به اهم اقدامات زیرساختی ایشان در حوزه سلامت خواهیم داشت.

ارتقا کمی و کیفی تربیت نیروی انسانی

نیروی انسانی متخصص و مجرب مهمترین زیرساخت جوامع بشری در حوزه‌های گوناگون است. زیرساختی که تامین آن فرایندی نسبتا طولانی داشته و خود نیازمند زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دیگری است.

حوزه سلامت از دیرباز متکی به اطبای مجرب بوده و هست و این اتکا خود حاکی از اهمیت نیروی انسانی در این حوزه است؛ موضوعی که با اولویت دادن به آن در دهه شصت زمینه پیشرفت‌های نظام سلامت و خودکفایی در این حوزه را برای جمهوری اسلامی ایران فراهم ساخت. زیرساختی که همچنان دارای اولویت است و مولفه‌های راهبردی یک نظام سلامت پیشرفته محسوب می‌گردد.

اما متاسفانه از دهه ۷۰ روند افزایشی تربیت پزشک جهت تامین نیاز‌های درمانی مردم، متوقف گشت و روند نزولی به خود گرفت. این در حالی بود که زیرساخت‌های آموزش پزشکی کشور در مسیر رشد قرار داشت در نتیجه آن، امروز عرضه ناکافی پزشک و دندانپزشک از عوامل چالش دسترسی ناعادلانه به پزشک به حساب می‌آید. 

روی کار آمدن دولت سیزدهم با شعار «دولت مردمی، ایران قوی»، پس از نزدیک به یک دهه رخوت در دولت، امید‌های مردم و دغدغه‌مندان پیشرفت کشور را جانی دوباره بخشید؛ امیدی که حاصل آن تحرک مردم و نخبگان، در راستای مطالبه حل مشکلات اولویت‌دار و بر زمین مانده کشور بود. از همین‌رو مشکل دهه اخیر نظام سلامت یعنی «کمبود پزشک»، که به علت بحران کرونا به حاشیه رانده شده بود دوباره جهت ارائه برنامه عملی از سوی دولت دکتر رئیسی مطرح شد و در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی با ریاست رئیس جمهور محترم قرار گرفت.

در سند تحول دولت «بهره‌مندی ناکافی و دسترسی ناعادلانه به خدمات پزشکی بویژه در مناطق محروم» به عنوان یکی از چالش‌های مهم حوزه سلامت مورد ریشه‌یابی قرار گرفته است و سه عامل «عرضه ناکافی و توزیع نامناسب نیروی انسانی حوزه بهداشت و درمان»، «نهادینه‌شدن رویه‌های انحصاری و غیر‌مردمی در بخش بهداشت و درمان» و «روش‌های ناکارآمد اعطای یارانه‌های بخش بهداشت و درمان برای حمایت از افراد کم‌برخوردار» را به عنوان ریشه ایجاد چالش فوق مورد واکاوی قرار داده است.

دسترسی به پزشک و خدمات درمانی براساس اصل ۴۳ام قانون اساسی بایستی توسط دولت به صورت همگانی و عادلانه برای مردم تامین گردد. متاسفانه در دولت‌های گذشته بویژه در دهه ۸۰ اقدامات ناصحیح در حوزه نیروی انسانی نظام سلامت، بویژه پزشکی و دندانپزشکی موجب شد تا روند افزایشی دسترسی عادلانه آحاد مردم به این خدمات در دهه ۶۰، کاهش یافته و کشور را با مشکل کمبود پزشک روبرو سازد.

از همین رو دولت سیزدهم با دو راهبرد «استفاده حداکثری از ظرفیت‌ها برای تربیت نیروی انسانی مورد نیاز، بویژه برای خدمت در مناطق محروم» و «بازنگری در شاخص‌های ورود به پزشکی با اولویت تحصیل در تخصص‌های موردنیاز» توان خود را در حل این چالش قرار داد. در نخستین اقدام با افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی از طریق بومی‌گزینی زمینه دسترسی عادلانه مردم به ویژه در مناطق محروم به پزشک و دندانپزشک را فراهم کرد. اقدامی که توانمندی نظام درمانی ایران را در مواجهه با امواج افزایش جمعیت سالمند در آینده نزدیک افزایش خواهد داد.

وزارت بهداشت نیز با بازنگری در شاخص‌های ورود به پزشکی با اولویت تحصیل در تخصص‌های موردنیاز توانسته اقدامات تحولی خود را در حوزه آموزش پزشکی عملیاتی کند؛ رشته جراحی قلب که از تخصص‌های مورد نیاز مردم است و متاسفانه از سرانه پایینی نیز در کشور برخوردار است در سال‌های اخیر به علت موانعی که بر سر راه پزشکان جوان در مسیر تحصیل در این رشته وجود داشت؛ تمایل به تحصیل در آن کاهش یافته و این شائبه را تقویت کرده بود که کشور با کمبود جراح قلب روبرو خواهد شد، اما دولت سیزدهم با مسئله‌شناسی دقیق و نگاه بن‌بست شکنانه به چالش‌های پیش‌رو، با تبدیل این رشته فوق تخصصی به تخصص ۵ ساله، راه ورود پزشکان جوان علاقه‌مند به جراحی قلب را هموار ساخت.

همچنین شرط گذراندن طرح برای پزشکان عمومی متقاضی تحصیل در رشته‌های تخصص «طب اورژانس» و «بیهوشی» را جهت تسهیل ورود متقاضیان به این رشته‌های پرتقاضا حذف کرد، این اقدام افزایش متقاضیان این تخصص‌های موردنیاز و نیز افزایش تربیت نیروی انسانی در این حوزه را در پی خواهد داشت.

در اقدامی دیگر، از این پس پزشکان جوان می‌توانند بلافاصله پس از دوره پزشکی عمومی و قبل از گذراندن طرح، در آزمون دستیاری شرکت کنند و در صورت قبولی به تحصیل در رشته تخصصی مورد علاقه خود بپردازند. قبل از این اقدام تنها دانش‌آموختگانی که شرایط خاصی مانند امتیازات نخبگی، تاهل و … داشتند می‌توانستند قبل از گذراندن طرح، در این آزمون شرکت نمایند. با تسهیل شرایط در سال‌های آتی شاهد افزایش متقاضیان تحصیل در تخصص‌های پزشکی خواهیم بود.

افتتاح دانشکده و تخت بیمارستانی

در همین راستا دکتر میرمحمدی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس اظهار داشت: «در حوزه آموزش نیز دولت شهید رئیسی با شجاعت به میدان آمد و ظرفیت دانشجویان در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، پیراپزشکی و داروسازی را با اولویت مناطق محروم و کم برخوردار افزایش داد که امیدواریم آثار این فعالیت‌ها برای مردم ملموس باشد و در بازه زمانی کوتاهی اثرات آن را ببینند.»

در کنار زمینه‌سازی افزایش زیرساخت نیروی انسانی، تکمیل و توسعه زیرساخت‌های فیزیکی در دولت آیت‌الله رئیسی نیز در دستور کار گرفت. در اقدامی بی‌سابقه در دولت سیزدهم ۱۱ دانشکده پزشکی در شهرستان‌های مراغه، سراب، تربت‌حیدریه، نیشابور، بهبان، لار، ساوه و سیرجان به بهره‌برداری رسید.

اقدامی که زیرساخت تربیت پزشکان و پیراپزشکان را در مناطق کمتر برخوردار به صورت جهشی افزایش داد. در نتیجه این اقدام تعداد دانشکده‌های پزشکی کشور از ۵۶ به تعداد ۶۷ دانشکده رسید. در آخرین سفر استانی ایشان به استان مازندران نیز دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی بابل افتتاح شد.

در کنار توسعه زیرساخت‌های آموزشی دانشگاه‌ها، زیرساخت‌های آموزش بالینی در بیمارستان‌ها نیز افزایش چشمگیری داشت. در دولت شهید رئیسی ۱۶۰۰۰ تخت بیمارستان و ۲۷۰۰ مرکز بهداشتی در نزدیک به سه سال به بهره‌برداری رسید.

در این بین، اما سیاست ساخت کلان‌بیمارستان‌ها از اولویت‌های مهم وزارت بهداشت دولت سیزدهم بود؛ به این ترتیب پس از انقلاب اولین بیمارستان‌های ۱۰۰۰ تخت‌خوابی در این دولت ساخته شد و در همین راستا، کلان بیمارستان ۱۰۰۰ تختخوابی حضرت مهدی (عج) پس از چندین سال انتظار و بیمارستان غدیر با بیش از ۸۲۱ تخت در پایتخت افتتاح شد.

مسیری که باید در دولت چهاردهم استمرار یابد

بیمارستان کودکان حکیم نیز از دیگر پروژه‌هایی بود که تحت عنوان نخستین بیمارستان تخصصی دولتی کودکان در سال‌های پـس از انقلاب و به عنوان بزرگترین پردیس سلامت شهر تهران به بهره‌برداری رسید و رکورد ساخت بیمارستان در ۲۷ ماه را به ثبت رساند.

اقدامات زیرساختی دولت شهید رئیسی در حوزه بهداشت و درمان هم کار دولت آینده را سخت کرده و هم مسیر روشنی نمایان ساخته است. سخت از آن جهت که این مسیر باید با سرعت و دقت بیشتری ادامه پیدا کند تا دسترسی عادلانه مردم به خدمات بیش از پیش محقق شود. از طرفی اقدامات جهادی دولت سیزدهم به مدیریت شهید رئیسی این مطالبه را نیز در سطح مردم و نیز کارکنان بخش بهداشت و درمان ایجاد کرده است که دولت جدید نیز چنین مشی را سرلوحه کار خود قرار دهد.

اما این را نیز باید در نظر داشت که نقشه راه دولت سیزدهم در این حوزه که به مشروح آن در سند تحول دولت مردمی آمده، مسیر روشنی را پیش پای دولت آینده خواهد گذاشت. مسیری که خدمت به مردم در راستای تحقق عدالت مهم‌ترین اصل آن است.