بحران تشکیل سرمایه چطور ۳ ساله به مثبت ۱۱.۸ درصد رسید

به گزارش مجله خبری نگار، یکی از شاخص‌هایی که با آن می‌توان روند سرمایه‌گذاری را ارزیابی کرد، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص است، تشکیل سرمایه به دو بخش اصلی تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات و تشکیل سرمایه در بخش ساختمان تفکیک می‌شود.

تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات، نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری در ایجاد واحد‌های تولیدی صنعتی و همچنین زیرساخت‌هایی است که نیازمند خرید و ایجاد ماشین آلات است و در حوزه ساختمان، نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری برای احداث واحد‌های مسکونی، تجاری و سایر سازه‌ها در حوزه زیرساخت‌ها را شامل می‌شود.

به‌عبارت دیگر تشکیل سرمایه ثابت ناخالص معیار مهمی برای ارزیابی سرعت توسعه در هر کشور است.

تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در طول دهه ۸۰ همواره سیر صعودی و مثبت داشت، اما از سال ۱۳۹۱ پس از مواجه اقتصاد ایران با شوک تحریم، تشکیل سرمایه به یکی از چالش‌های اقتصاد ایران تبدیل شد.

درواقع با بروز تحریم، چالش‌های و نقاط ضعف اقتصاد ایران که یکی از آنها موانع سرمایه‌گذاری در اقتصاد بود، نمایان شد.

کاهش ۴۷.۴ درصدی تشکیل سرمایه ثابت در اقتصاد ایران از ۱۳۹۲ تا ۹۹.

اما دولت‌های یازدهم و دوازدهم که همواره کلید حل مساله را در رفع تحریم می‌دانست و توجهی به موانع ساختاری و درونی سرمایه‌گذاری در اقتصاد نمی‌کرد، همه تمرکز خود را صرف حل مساله سرمایه‌گذاری از مسیر لغو تحریم دنبال کرد.

توافقی به نام برجام به امضا رسید، اما کیفیت متن توافق نهایی این توافق به‌گونه‌ای نبود که اقتصاد ایران بتواند از مواهب اقتصادی آن نفعی بلندمدت ببرد.

یکی از علل آن تمدید‌های سه ماه یکبار عدم اعمال تحریم‌های آمریکا برای ایران بود. هر وقت موعد اتمام دوره زمانی شده می‌رسید، همه اقتصاد و افکار عمومی به انتظار می‌نشست تا ببیند رئیس جمهور آمریکا متن عدم اعمال تحریم‌ها علیه ایران را امضا می‌کند یا خیر. در چنین فضایی امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی با امتیاز لغو تحریم‌ها وجود نداشت.

همین مساله موجب شد اقتصاد ایران در دوران سال‌های ۹۲ تا ۹۹ با کاهش ۴۷.۴ درصدی در میزان تشکیل سرمایه ثابت مواجه شود که در تاریخ سال‌های پس از جنگ تحمیلی بی‌سابقه است.

حتی در سال‌های ۹۴ و ۹۵ که توافق برجام به امضا رسیده و اجرایی شده بود، اقتصاد ایران با کاهش تشکیل سرمایه در سطح ۱۴ درصد و ۱.۷ درصد مواجه شد.

منبع آمار: بانک مرکزی

تشکیل سرمایه ثابت ناخالص ۲ سال مداوم رشد ۶.۷ درصد و ۴.۵ درصد داشت

در مجموع، نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در طول دوره ۸ ساله دولت تدبیر و امید ۳۵.۴ درصد کاهش یافت. در اجزای تشکیل سرمایه، نرخ تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات منفی ۴۵.۶ درصد و تشکیل سرمایه در بخش ساختمان منفی ۲۹.۲ درصد بوده است.

بررسی ارقام تشکیل سرمایه در دوره سال‌های ۹۲ تا ۹۹ نشان می‌دهد هیچگاه در دو سال پی در پی تشکیل سرمایه ثابت مثبت نبوده و در برخی سال‌ها نرخ منفی تشکیل سرمایه رکورددار بوده است.

اما روند تشکیل سرمایه در دولت سیزدهم معکوس شد به‌طوری که در سال‌های ۱۴۰۱ و ۹ ماهه ۱۴۰۲ برای دو سال پی در پی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص رشد‌های مثبت ۶.۷ درصد و ۴.۵ درصد را حاصل کرده است.

در بخش اجزای تشکیل سرمایه ثابت هم همانطور که آمار‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات ارقام قابل توجهی را به ثبت رسانده است و تشکیل سرمایه ثابت در بخش ساختمان از سیر نزولی خود به روند مثبت در سال‌های ۱۴۰۱ و ۹ ماهه ۱۴۰۲ تغییر فاز داده است.

علل رشد مثبت تشکیل سرمایه ثابت در دولت سیزدهم.

اما چرا و چگونه تشکیل سرمایه ثابت در دولت سیزدهم تغییر جهت داد؟ برای پاسخ به این سوال باید به اقدامات و سیاست‌های دولت سیزدهم بپردازیم.

بررسی‌ها نشان می‌دهد مهمترین دلیل رشد مثبت تشکیل سرمایه ثابت در دوران دولت سیزدهم، متوقف شدن فضای بلاتکلیف و شرطی‌کردن و منتظر نماندن نسبت به دریافت علامت مثبت از جانب کشور‌های غربی بود. 

در حوزه سیاست‌گذاری، تسهیل صدور مجوز‌های کسب و کار، افزایش قابل توجه بودجه عمرانی و افزایش سرمایه بانک‌های دولتی با هدف تقویت قدرت تسهیلات‌دهی آنها مهمترین عوامل رشد مثبت تشکیل سرمایه و سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران در دوران دولت سیزدهم بوده است.

بازنگری در ۴۸۰۰ مجوز، حذف شروط اضافی، الکترونیکی کردن صدور مجوز‌ها موجب شد از ابتدای راه اندازی درگاه ملی مجوز‌ها تا پایان اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ بالغ بر ۲ میلیون و ۵۴۹ هزار مجوز به صورت الکترونیک و بدون مراجعه به دستگاه‌های اداری و صنفی صادر شده است.

البته بیش از ۷۰۰ هزار مجوز از مجموع مجوز‌های صادر شده تا پایان اردیبهشت ماه، مجوز‌های کاغذی‌ای بوده که به مجوز الکترونیک تبدیل شده است.

در بخش بودجه عمرانی، پرداخت‌های عمرانی از ۷۷ هزار و ۴۷۰ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۹ به ۱۴۰ هزار و ۹۰۲ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰، ۲۷۳ هزار و ۸۱۶ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ و ۳۰۳ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ رسید. رشد پرداخت‌های عمرانی در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ رکوردی بی‌نظیر در تاریخ چند دهه اخیر بودجه کشور بوده است.

مجموع این رویکرد‌ها و اقداماتی که به آن اشاره شد، موجب تقویت تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ شد.

طبق گزارش بانک مرکزی در مجموع دولت سیزدهم، نرخ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص ۱۱.۵ درصد افزایش داشته است. 

در صورتی که صرفا ۹ ماهه ۱۴۰۲ را به ۹ ماهه ۱۴۰۰ مقایسه کنیم، تشکیل سرمایه ثابت در ۹ ماهه سال گذشته در مقایسه با ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۱۱.۸ درصد رشد داشته است. همچنین تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات ۲۶.۱ درصد و در بخش ساختمان ۳.۳ درصد افزایش یافته است.