۴ دهه روایت «شهری در آسمان» در قاب تلویزیون

به گزارش مجله خبری نگار، سوم خرداد سال ۶۱ سالروز فتح خرمشهر و یادآور صلابت و رشادت مدافعان خاک وطن در عملیات بیت‌المقدس است.

۴۲ سال از حماسه بزرگ آزادسازی خرمشهر گذشته است. رخدادی که در تاریخ دفاع مقدس ماندگار شد و یکی از طولانی‌ترین نبرد‌ها در طول جنگ تحمیلی به شمار می‌رود. «شهری در آسمان» که حماسه ماندگارش برای همیشه تاریخ در حافظه جمعی ما ایرانی‌ها باقی مانده است. 

جنگ همیشه دست‌مایه فیلمسازان زیادی در جهان بوده است. از همین روست که بار دراماتیک ۳۴ روز مقاومت مردم این شهر و رشادت رزمندگان برای رهایی از اسارت خرمشهر نیز تاکنون در چند اثر تلویزیونی منعکس شده است.

فتحی که زمینه ساز بسیاری از پیروزی‌های دفاع مقدس شد، اما علیرغم توجه کافی در سطح ملی، این واقعه عظیم در آثار داستانی تلویزیون سهم کمی دارد.

آثاری که با وجود تعداد کم، اما گویی التیامی برای مردم ایران، خصوصا شهروندان شهر‌های حاضر در خط مقدم نبرد با دشمن بعثی بود.

در ادامه ۳ اثر شاخص تلویزیون که به مقاومت مردم خرمشهر پرداخته‌اند را مرور می‌کنیم:

خاک سرخ

«خاک سرخ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا جزو اولین سریال‌های تلویزیون در دهه ۸۰ است که به فتح خرمشهر می‌پردازد. او تا قبل از «خاک سرخ» فیلم‌های «دیده‌بان»، «مهاجر»، «وصل نیکان»، «از کرخه تا راین» «بوی پیراهن یوسف»، «ارتفاع پست» و «آژانس شیشه‌ای» را ساخته بود که همگی فیلم‌های موفقی بودند.

از نکات قابل توجه در این سریال، معرفی لاله اسکندری به عنوان یک چهره جدید بازیگری بود که در کنار پرویز پرستویی، مهتاب کرامتی و البته امیر آقایی که او هم نخستین سریالش محسوب می‌شد، توانستند ترکیب جدیدی از بازیگران را تشکیل دهند.

«خاک سرخ» را مهدی سجاده‌چی با همراهی زنده‌یاد مسعود بهبهانی‌نیا نوشت. سجاده‌چی بعد‌ها «روز سوم» را با موضوع خرمشهر نوشت و بهبهانی‌نیا هم نگارش سریال «کیمیا» را که بخشی از آن به موضوع آزادسازی خرمشهر اختصاص داشت، برعهده گرفت.

داستان خاک سرخ، قصه دختری به نام لیلا را روایت می‌کند که در اوج سرخوشی است و می‌خواهد با کسی که دوستش دارد ازدواج کند، اما در شب عروسی‌اش می‌فهمد که پدر و مادرش افراد دیگری هستند. او سراغ آنها را می‌گیرد و تا خرمشهر که جنگ شده می‌رود. در میانه راه همسرش با بمباران جنگنده‌های عراقی کشته می‌شود و او تنها به شهری غریب می‌رود. در آنجا مادرش را می‌یابد، اما پدرش اسیر عراقی‌ها می‌شود و فقط می‌توانند از بین دیواری همدیگر را ببینند.

پس از پایان پخش خاک سرخ برخی گمان می‌کردند فصل دوم این سریال با موضوع فتح خرمشهر و روز‌های پس از جنگ هم در راه خواهد بود، اما حاتمی‌کیا داستان خاک سرخ را همین جا تمام کرد.

همکاری حاتمی کیا با تلویزیون نشانه‌ای است از اینکه در دهه ۸۰ تلویزیون آن‌قدر مخاطب داشته که حتی اهالی سینما وسوسه می‌شدند برای تلویزیون کار بسازند.

گل‌های گرمسیری

داستان سریال «گل‌های گرمسیری» از سال‌های اولیه انقلاب آغاز می‌شود، ما را به فضای جنگ می‌برد و از آن جا به زمان حال می‌رساند. سپس گذر زمان و سال ۸۶ و مشکلات جدیدی که ناهید و مرضیه با آن دست و پنجه نرم می‌کنند به تصویر کشیده می‌شود.

محمدمهدی عسگرپور در سال ۱۳۸۷ «گل‌های گرمسیری» روی آنتن شبکه یک سیما فرستاد. فیلم نامه این سریال را عسگرپور با همکاری علی اکبر محلوجیان و محمدرضا بیاتی نوشت و تدوین آن را حسین غضنفری برعهده داشت.

تعطیلی دانشگاه‌ها قبل از شروع جنگ تحمیلی باعث پراکنده شدن تعدادی از دانشجویان می‌شود. در این میان ناهید و رسول که قصد ازدواج دارند با شروع جنگ از هم جدا می‌شوند. رسول برای دفاع از وطن عازم زادگاهش خرمشهر می‌شود و ناهید برای یافتن او موانع زیادی را پشت سر می‌گذارد، اما رسیدن دوباره این دو به یکدیگر سرآغاز ماجرا‌هایی تازه است.

آتیلا پسیانی، مریم بوبانی، بهنوش طباطبایی، پرویز فلاحی پور، اشکان خطیبی، روناک یونسی، هومن کیایی و عمار تفتی از جمله بازیگران «گل‌های گرمسیری» بودند.

در چشم باد

«در چشم باد» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی یکی از سریال‌های شاخصی است که در قسمت‌های پایانی خود به آزادسازی خرمشهر می‌پردازد. در این سریال زندگی شخصیت اول این فیلم به نام بیژن (با بازی پارسا پیروزفر) از دوره خردسالی و زمان قیام میرزا کوچک‌خان در گیلان تا روزگار پیری و همزمان با فتح خرمشهر روایت می‌شود. 

تصویربرداری «در چشم باد» به مدت پنج سال از مهرماه ۱۳۸۲ آغاز شد و اواخر ۱۳۸۷ به پایان رسید. بازسازی مسجد خرمشهر برای این سریال حدود هشت ماه به طول انجامید که این بازسازی در خود مسجد اصلی انجام شد. فاز سوم این سریال که مربوط به جنگ تحمیلی بود در شهرک سینمایی دفاع مقدس و همچنین خرمشهر در سال ۸۶ تا ۸۷ فیلمبرداری شد.

در سکانس آخر «در چشم باد» که به‌نوعی بازسازی تصویر مشهور حضور نیرو‌های فاتح ایرانی در مسجد جامع خرمشهر در روز ۳ خرداد ۱۳۶۱ است، بیژن ایرانی در محوطه بیرونی مسجد در میان شادی رزمندگان به پسرش می‌رسد، اما ترکشی سرگردان قلبش را هدف قرار می‌دهد.