ابعاد، دستاورد‌ها و کارکرد‌های سد «قیز قلعه سی» برای ایران و ماجرای اقدامات آبی ترکیه در بالا دست ارس چیست؟

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: سد «قیز قلعه سی» به عنوان سومین سد مشترک مرزی ایران و آذربایجان و بزرگ‌ترین طرح آبی مرزی شمال غرب کشور روز گذشته توسط روسای جمهور دو کشور افتتاح شد. با بهره‌برداری این سد که روی رودخانه ارس احداث شده، حجم آب ذخیره شده در سد خداآفرین که در بالادست سد قیز قلعه سی قرار دارد از طریق کانال و شبکه پایاب به دشت‌های آذربایجان شرقی، اردبیل و جمهوری آذربایجان به میزان ۲ میلیارد متر مکعب در سال تزریق می‌شود و زمینه توسعه بخش‌های گردشگری، کشاورزی و نیز تولید انرژی برقابی فراهم خواهد شد.

نماد دوستی ۲ کشور

از جمله اهداف این سد که به گفته روز گذشته مسئولان دو کشور نماد وحدت و دوستی ایران و آذربایجان خواهد بود، تأمین آب شبکه خداآفرین، تأمین برق به میزان ۲۷۰ گیگاوات ساعت در سال و تنظیم آب سالیانه به میزان ۲ میلیارد مترمکعب برای ایران و جمهوری آذربایجان به شمار می‌رود.
از ۵۳ سال قبل تا امروز
۵۳ سال پیش، رهاورد این دوستی احداث سد مرزی مشترک ارس بود که حاصل آن بهره‌مندی مساوی و مشترک دو کشور از آب کشاورزی و برق تولیدی است. در امتداد این تعامل مطلوب سد مشترک خداآفرین در ۱۹۶ کیلومتری پایین دست سد ارس به دست توانمند مهندسان ایرانی احداث و در سال ۱۳۸۷ آبگیری شد. در همان هنگام در ۱۲ کیلومتری پایین دست سد خداآفرین سد قیز قلعه سی به منظور تنظیم حقابه دو کشور و تولید برق مطالعه و جانمایی و بر این اساس توافقنامه همکاری مشترک در زمینه ادامه ساخت و بهره برداری مشترک از سد‌ها و نیروگاه‌های خداآفرین و قیزقلعه سی حدود ۹ سال قبل امضا شد و در سال ۱۳۹۵ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. رهاورد این روند تا امروز، افزایش ذخیره سازی سد خداآفرین و اتمام سد قیزقلعه‌سی بوده است.

سد قیزقلعه سی به روایت رئیس جمهور

رئیس جمهور کشورمان روز گذشته در مراسم افتتاح این سد با بیان این که رابطه قبلی و قلبی بین دو کشور و دو ملت ناگسستنی است، تامین ۲ میلیارد مترمکعب آب شرب و کشاورزی، تامین ۲۷۰ گیگاوات برق در ۴ نیروگاه و اشتغال‎زایی برای ۴۰ هزار نفر را از جمله ویژگی‌های طرح مشترک سد قیز قلعه‌سی میان دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان برشمرد و افزود: این طرح که نماد توسعه در منطقه و نشانه عزم و اراده دو کشور و دو ملت برای گسترش همکاری است، موجب ایجاد امید میان مردم عزیز ایران و جمهوری آذربایجان و ناامیدی دشمنان دو ملت و دو کشور خواهد شد.

تنظیم سالانه ۲ میلیارد مترمکعب آب

اما اگر بخواهیم با سد «قیزقلعه سی» و کارکردهایش بیشتر آشنا شویم، باید به پیوست رسانه‌ای طرح مراجعه کنیم که پایگاه اطلاع رسانی دولت آن را منتشر کرده است: سد «قیز قلعه سی» سدی از نوع خاکی با هسته رسی و بدنه‌ای به حجم یک و نیم میلیون متر مکعب با طول تاج ۸۵۰ متر و ارتفاع ۳۷ متر است. حجم مخزن سد قیز قلعه سی ۶۲ میلیون متر مکعب است و سالانه ۲ میلیارد متر مکعب آب را برای طرفین تنظیم خواهد کرد.»

مهم‌ترین دستاورد‌های قیزقلعه سی:

-استفاده بهینه از منابع آب و خاک و تحقق حقابه‌های مرزی
-تبدیل شیوه‌های سنتی کشاورزی به مدرن و صنعتی و جلوگیری از مهاجرت و سامان‎دهی عشایر با افزایش درآمد خانوار‌ها
-توسعه فعالیت صنایع جانبی و تبدیلی
-آبیاری اراضی کشاورزی به وسعت ۷۴ هزار هکتار در استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل
-اشتغال زایی برای بالغ بر ۴۰ هزار نفر
-افزایش کیفیت محصولات کشاورزی و توسعه گردشگری

همچنین ۲ واحد نیروگاهی ۴۰ مگاواتی نیز با ظرفیت تولید ۲۷۰ گیگاوات ساعت انرژی قابل استحصال سالیانه در دو طرف سد طراحی شده که تکمیل سد قیز قلعه سی بهره برداری از طرح عظیم خدا آفرین و قیز قلعه سی بر روی رود ارس را تحقق می‌بخشد.‌

نمی‌توان از حق گذشت که این پروژه گذشته از آنکه تحقق یکی از وعده‌های مهم دولت در بخش آب محسوب می‌شود، تجربه‌ای است کم نظیر در حوزه دیپلماسی آب و نمایش اقتدار و توان مهندسی ایران که ضمن تحکیم اتحاد و همدلی دو کشور، می‌تواند راه گشای طرح‌ها و تعاملات آبی آتی با کشور‌های همجوار باشد.