افزایش گاز‏رسانی به نیروگاه‏‌ها، عاملی مهم در کاهش آلودگی هوا

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: سقلمه زن که به پهلوی پسرک می‏خورد، ناگهان از جا می‏جهد و بند پاره شده دلش را به چشمان هراسناک مادر بند می‏زند.

زن، بی‏هوا از نگاه‏های سرد مسافرانی که چرت صبحگاهی‏شان پاره شده است، با لحن تندی به کودکش می‏گوید: «مگه نگفتم ماسکت رو برندار! می‏خوای خفه شی توی این هوا؟»

این روز‌ها سوزش پوست بینی و پشت گوش بر اثر فشار ماسک، بیش از آنکه از ترس ویروس‏های کرونا یا آنفلوانزا باشد، به سبب مه دودی است که بیشتر شهر‌های بزرگ را احاطه کرده و نفس‏ها را به شماره انداخته است.

حرف از آلودگی هوا که می‏شود، معمولاً متهم ردیف اول «مازوت‏سوزی» صنایع بزرگ به دلیل «ناترازی گازی» است؛ یعنی تقاضا برای گاز بیش از تولید و عرضه آن شده و آن‌ها به دلیل کمبود گاز به مازوت‏سوزی روی آورده‏اند.

اما آیا واقعاً صنایع و کارخانه‏های بزرگ، سارقان هوای پاک شهر‌ها در این روز‌ها به شمار می‏روند؟

شاید نیاز باشد کمی به عقب برگردیم. در پاییزی که پشت‏سر گذاشتیم شهر‌های واقع در مناطق معتدل و گرم ایران هوای آنچنان سردی نداشتند و حتی در بسیاری از خانه‏ها و مراکز اداری، بخاری و دیگر وسایل گرمایشی راه‏اندازی نشد یا روی درجه کم قرار داشت.

بیایید نگاهی به آمار مصرف روزانه گاز در بخش خانگی و تجاری و صنایع غیرعمده در همان دوره بیندازیم.
برای نمونه بیست‏ودوم آبان‏ماه این میزان تازه به ۳۹۰ میلیون مترمکعب رسید که به گفته سرپرست مدیریت دیسپچینگ شرکت ملی گاز، بیشترین مقدار بین روز‌های پاییز بود که حدود ۵۱ درصد تولید را شامل می‏شد.

از سوی دیگر تولید روزانه گاز کشور در نیمه نخست سال ۱۸ میلیون مترمکعب افزایش یافت و مرز یک میلیارد مترمکعب را شکست، به گونه‏ای که در هفت ماهه امسال نسبت به همین بازه زمانی در سال ۱۴۰۱، گازرسانی به نیروگاه‏های حرارتی بیش از ۱۳ درصد رشد یافت؛ بنابراین شاید بی‏انصافی است که بخواهیم همه تقصیر‌ها را گردن «مازوت‏سوزی» بیندازیم و انگشت اتهام را به سوی صنایع بزرگ مانند کارخانه‏ها، پالایشگاه‏ها و نیروگاه‏ها بگیریم. پارسال شهروندان تهرانی در پایتخت کشور ۱۷۰ روز یعنی حدود نیمی از سال در هوای آلوده نفس کشیدند و امسال نیز زنگ خطر بار‌ها به صدا درآمد و علاوه بر قرمز شدن شاخص آلودگی هوای پایتخت، روند تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی در شهر‌های بزرگ آغاز شد. هر چند در سال‏های اخیر، دولت و مجلس برای تنفس راحت‏تر شهروندان بیش از ۴۰ قانون و مصوبه را وضع کرده‏اند که آخرین آن‌ها به سال ۱۳۹۶ و قانون هوای پاک برمی‏گردد.

مطابق این قانون، ۲۳ دستگاه به صورت غیرمستقیم و ۱۹ دستگاه به طور مستقیم در مدیریت و کاهش آلودگی هوای کلانشهر‌ها نقش دارند.

آنگونه که معاون محیط‏زیست انسانی اداره کل محیط‏زیست استان تهران اعلام کرده است، از سال ۱۳۹۷ تاکنون در نیروگاه‏ها و صنایع استان تهران مازوت‏سوزی نداشتیم.

با این توصیف و از آنجایی که سازمان حفاظت محیط‏زیست دستگاه نظارتی و حاکمیتی در قانون هوای پاک تعیین شده، به نظر می‏رسد یکی از مهم‏ترین متهمان پرونده آلودگی یعنی «مازوت‏سوزی صنایع به سبب ناترازی گازی» تا اندازه زیادی از اتهام‏های انتصابی مبرا شود.

دهم دی‏ماه جانشین رئیس پلیس راهور فراجا اعلام کرد که حدود ۱۲ میلیون دستگاه موتورسیکلت در کشور تردد می‏کنند که بیش از ۹۰ درصد آن‌ها فرسوده بوده و به دغدغه‏ای ترافیکی و آلاینده تبدیل شده‏اند. یک روز قبل از آن نیز آمار‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت روشن کرد ۲۲ میلیون و ۱۰۸ هزار دستگاه خودرو و موتورسیکلت در کشور تردد می‏کنند که ۵۹ درصد آن‌ها فرسوده است. سهم فرسودگی در مینی‏بوس‏ها ۸۶ درصد، اتوبوس‏های درون‏شهری ۸۲ درصد، اتوبوس‏های برون‏شهری ۵۷ درصد و تاکسی‏ها ۴۸ درصد برآورد شد.

از سوی دیگر طبق آمار وزارت نیرو، از سال ۱۳۹۲ تاکنون مصرف مازوت در نیروگاه‏ها ۷۷ درصد کاهش یافته و گاز طبیعی جایگزین مازوت شده است.

دلیل آن نیز افزایش حدود ۱۲ درصدی گازرسانی به نیروگاه‏های کشور تا پایان آذرماه امسال در مقایسه با زمان مشابه سال ۱۴۰۱ بوده که طبق اعلام مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، «منجر به کاهش ۲۴ و ۲۸ درصدی مصرف گازوئیل و مازوت شده است.»

با این همه، اکنون، همین لحظه و نه حتی یک روز دیرتر، بهترین فرصت است که عملکرد دستگاه‏های باقیمانده در این خصوص به بوته نقد کشیده شود.

مریم مسعود-استاد دانشگاه و کارشناس محیط‏زیست