برف‌روبی به سبک جهانی

به گزارش مجله خبری نگار/همشهری: شهر‌های پربرف جهان راه‌حل‌هایی برای حفظ شرایط زندگی روزمره با وجود بارش‌های سنگین دارند تا کار به بسته‌شدن معابر و تعطیلی اجباری نکشد. در این شهر‌ها تنها قسمتی از برف‌روبی بر عهده شهرداری است که آن را به روش‌های گوناگون انجام می‌دهد. بخش بزرگی از زدودن برف به‌دست مردم، سازمان‌ها، پیمانکاران و دولت انجام می‌شود.

در ونکوور، شهرداری برف معابر اصلی را پاک می‌کند و صاحبان املاک هم باید برف پیاده‌روی مقابل ملک خود را تمیز کنند.

اگر کسی این کار را انجام ندهد، ممکن است کار به دادگاه و جریمه بکشد. در ونکوور دائما برف نمی‌بارد. شهر‌های دیگری در کانادا و دیگر کشور‌های جهان هستند که بارش برف بیشتری نسبت به ونکوور دارند، اما این قوانین باعث شده است که مشکل برف‌روبی زمستانی تا حدی حل شود و همه کار برعهده شهرداری و نیرو‌های آن نیفتد. کانادا با بارش میانگین ۲۰۰ سانتی‌متر برف در سال، برفی‌ترین کشور دنیاست.

استفاده از جی‌پی‌اس

در بوستون کامیون‌های برف‌روب کار پاکسازی شهر را انجام می‌دهند. مسیر‌های مشخصی برای هر یک از ۷۰۰ کامیون برف‌روب شهر وجود دارد و کامیون‌ها به شکل مستقیم هر لاین خیابان را با تیغه خود پاک می‌کنند. از سال ۲۰۱۴ که مکان‌یاب‌های جی‌پی‌اس در این کامیون‌ها نصب شدند برنامه‌ریزی حرکت آن‌ها با دقت بیشتری انجام می‌شود؛ گویی که یک ماشین واحد در تمام سطح شهر در حال برف‌روبی است. پلتفرم SnowCOP داده‌ها را در هر دقیقه جمع می‌کند و کامیون‌ها برای حرکت در ۳۰ هزار نقطه هماهنگ می‌شوند. شماره ۳۱۱ برای تماس شهروندانی اختصاص داده شده است که مسیر‌های پربرف را اعلام می‌کنند. در بوستون سالانه بیش از یک متر برف می‌بارد و مشکل دیگر شهرداری این شهر نگهداری برف‌های جمع‌آوری شده است. قیمت املاک در شهر زیاد است و زمین‌های خالی زیادی برای انباشته‌کردن برف وجود ندارد؛ در نتیجه تپه‌های بزرگی از برف جمع‌آوری شده به نام مزرعه برفی ایجاد می‌شود که گاهی تا هنگام گرم‌شدن هوا به جای خود باقی می‌ماند.

تحلیل داده‌های تاریخی

شهرداری‌های شهر‌های ایالت آیووا روشی دیگر برای شناسایی خیابان‌های برف‌گیر دارند و آن هم تحلیل اطلاعات گذشته است. سابقه برف‌گرفتگی یک‌دهه گذشته نگهداری می‌شود و در هنگام بارش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کار باعث صرفه‌جویی در نگهداشت کامیون‌های برف‌روب و تجهیزات آنهاست. توان کاری تجهیزات شهرداری‌ها برای خیابان‌ها و معابری استفاده می‌شود که بیشتر از بقیه مسدود می‌شوند. نوع تجهیزات هم به همین شکل تامین می‌شود. دستگاه‌های سنگین برف‌روبی که به جای تایر با زنجیر و شن حرکت می‌کنند، هزینه نگهداری بیشتری دارند، اما در مقابل کارایی بیشتری هم از خود نشان می‌دهند. پس فقط به تعداد لازم و در جایی مستقر می‌شوند که احتمال بسته‌شدن خیابان‌ها و مسیر‌های دسترسی وجود داشته باشد. اطلاعات یک‌دهه گذشته با برنامه‌های رایانه‌ای آنالیز می‌شود و نتیجه‌های به‌دست آمده معمولا قابل اتکا هستند.

گرمایش از زمین

در شهر‌های ژاپن روش‌های گوناگونی برای پاکسازی برف از سطح خیابان‌ها به‌کار گرفته می‌شود. یکی از این روش‌ها جریان مستمر آب گرم یا گرم‌کردن سطح خیابان‌ها با استفاده از لوله‌هایی است که آب‌گرم را زیر سطح خیابان جابه‌جا می‌کنند، اما این روش تنها زمانی امکان دارد که دمای هوا خیلی کم نشده باشد وگرنه آب گرم توان ذوب‌کردن برف را نخواهد داشت. گرمایش الکتریکی هم می‌تواند برف را آب کند، اما هزینه زیادی دارد و برای مدت زمان طولانی قابل استفاده نیست. این روش‌ها اغلب در محدوده‌های کوچک مانند میانه پیاده‌رو‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و در مواقعی به‌کار گرفته می‌شوند که شدت توفان مانع کارکردن دستگاه‌های برف‌روب یا کارگران می‌شود.

در شهر‌هایی مانند ریکاویک در ایسلند نخستین نمونه‌های این سامانه‌های گرمایشی در پیاده‌رو‌ها کار گذاشته شده است. حسگر‌های دما باعث می‌شوند که ذوب‌کننده خودکار برف تنها در دمای خاصی روشن و به محض رسیدن به دمای ذوب برف و کاهش توده انباشته شده در سطح پیاده‌رو، خاموش شوند. در سال‌های اخیر این سامانه‌ها فقط با حسگر‌های خودکار اجرا می‌شوند و اگر یک نقطه از پیاده‌رو گرم‌تر از دیگر نقاط شود، سامانه مربوط به آن را خاموش می‌کنند. نصب لوله‌های موازی و استفاده از مواد پلاستیکی و فلزی متناسب، باعث کاهش مصرف انرژی می‌شود. زیر این لوله‌ها عایق‌کاری می‌شود تا گرما فقط به سمت بالا هدایت شود و با گرم‌کردن عمق زمین، انرژی را هدر ندهد. در براندنبورگ آلمان و کپنهاگ دانمارک این سامانه‌های حرارتی - الکتریکی به‌کار گرفته شده است.

تاریخ برف‌روبی

شهر مونترال کانادا برای چند‌ماه از سال هر روز شاهد یک لایه برف یک سانتی‌متری است که یا در همان روز باریده یا از روز‌های پیش باقی‌مانده است. همین شرایط هم باعث شده است که اداره‌کنندگان این شهر از سال‌ها قبل به‌دنبال راه‌حل‌هایی برای پاکسازی خیابان‌ها باشند. نزدیک به یک قرن قبل دستگاه‌هایی شبیه گاو‌آهن ساخته شده بود که به اسب بسته می‌شد و برف یخ‌زده سطح خیابان را خراش می‌داد تا برای رفت‌وآمد کالسکه‌ها آماده شود.

در سال‌های بین ۲ جنگ جهانی نخستین تراکتور‌های برف‌روب در این شهر به‌کار گرفته شدند. جمعیت شهر به سرعت افزایش پیدا می‌کرد و پاکسازی خیابان‌ها ضروری بود. صنایع فرانسوی این ماشین‌های برف‌روب را می‌ساختند و شهرداری مونترال بودجه‌ای برای خرید آن‌ها اختصاص داده بود. در سال‌های بعد یدک‌کش‌هایی برای انتقال خودرو‌های مانده در برف ساخته شدند و تا سال‌های ۱۹۷۰ هریک از ۸۳ منطقه شهر برنامه‌ای برای حل مشکل برف داشتند. برف باید در کامیون بارگیری و حمل می‌شد.

برف جمع‌آوری شده به دریا ریخته می‌شد که باعث انتقال شن و نمک به دریا شده بود. همزمان با پیشرفت فناوری، روش‌های جمع‌آوری برف هم پیشرفت کرد و بیسیم، جی‌پی‌اس و اخیرا اپلیکیشن‌های گوشی تلفن همراه برای اطلاع‌رسانی در هنگام بارش برف به‌کار گرفته شد. امروزه تقریبا تمام روش‌های رایج برف‌روبی در این شهر به‌کار گرفته می‌شود. براساس دستور مدیریت شهری برف‌زدایی در هر منطقه باید حداکثر ۱۲ ساعت بعد از بارش شروع شود و معابر اصلی در ۳۶ ساعت کاملا پاک شده باشند. ۱۵ کانال و ۱۱ انبار روباز برای خارج کردن برف از سطح خیابان‌های شهر به‌کار گرفته می‌شوند. برف جمع شده در کانال‌ها با فاضلاب شهری که معمولا چندان سرد نیست ذوب می‌شود و بعد به تصفیه‌خانه‌ای در شرق شهر هدایت می‌شود تا با فیلتر کردن آلودگی‌ها به رودخانه ریخته شود. هزینه برف‌روبی نزدیک ۱۷۰ میلیون دلار کانادا در سال است.

پاکسازی پیاده‌رو‌ها به عهده چه کسی است؟

یکی از قدیمی‌ترین قوانین برف‌روبی متعلق به جمهوری چک در شرق اروپاست. از اوایل قرن نوزدهم مردم پراگ، پایتخت این کشور موظف به پاکسازی پیاده‌رو‌ها بودند و در شهر‌های دیگری که بیش از ۵ هزار نفر جمعیت داشتند هم چنین الزامی وجود داشت و اگر شهرداری این کار را انجام می‌داد می‌توانست هزینه آن را از صاحب ملک بگیرد. در سال ۱۹۶۱ قوانین عبور و مرور در چک (کشور چکسلواکی آن زمان) برای همه شهرداری‌ها صرف‌نظر از جمعیت شهر تصویب شد، اما شهرداری‌ها می‌توانستند آن را به تناسب شهر اجرا یا تعلیق کنند. در سال‌های اخیر بحث درباره اینکه صاحب ملک باید این کار را انجام دهد یا در حوزه خدمات شهری قرار دارد تا جایی بالا گرفت که موضوع به دیوان‌عالی اداری و بعد دادگاه قانون اساسی کشور فرستاده شد. سرانجام مجلس چک دراین‌باره رأی‌گیری و شرط اجباری بودن را حذف کرد، اما بسیاری از مردم و حتی مخالفان این قانون بعد از رای‌گیری اعلام کردند که به‌صورت داوطلبانه برف‌روبی مقابل املاک خود را انجام می‌دهند.

اجبار قانونی

در برخی از کشور‌های دیگر مانند اتریش، فرانسه و آلمان هم قوانین اجباری پاک‌کردن پیاده‌رو‌ها وجود دارد. همچنین در آیین‌نامه مصوب شورای شهر ونکوور به تاریخ دسامبر ۲۰۰۹ آمده است: «مالک یا متصرف هر قطعه ملک باید حداکثر تا ساعت ۱۰ صبح هر روز، برف و یخ را از پیاده‌روی مجاور ملک بردارد. چنانچه مالک یا متصرف هر قطعه اموال غیرمنقول نتواند برف و یخ‌زدایی را انجام دهد، واحد مهندسی شهرداری می‌تواند اجازه پاکسازی توسط شخص دیگری را بدهد و هزینه‌های این برداشت بر‌عهده مالک یا متصرف خواهد بود. شهرداری برحسب مورد می‌تواند چنین هزینه‌ای را با اقدام در دادگاه صالحه تامین کند.»

در این آیین‌نامه نوشته نشده است که اگر کسی بر اثر لغزندگی مقابل ملک آسیب ببیند، جبران خسارت با مالک خواهد بود، اما پرونده‌های حقوقی در این زمینه مطرح شده است و حقوق‌دان‌ها به صاحبان املاک هشدار داده‌اند که اگر برف پیاده‌رو را پاک نکنند، ممکن است بر اثر حادثه‌ای با پیگیری قضایی روبه‌رو شوند. در انتخابات امسال شهر مینیاپولیس هم یکی از موضوع‌های رقابت نامزد‌های سمت شهرداری این بود که کار پاکسازی پیاده‌رو‌ها از برف را شهرداری انجام خواهد داد یا مردم. موضوع اینجاست که اگر شهرداری عهده دار برف‌روبی همه پیاده‌رو‌ها شود، هزینه زیادی نیاز خواهد داشت؛ نزدیک ۴۰ میلیون دلار در سال برای پاکسازی ۳ هزار کیلومتر پیاده‌رو. امسال شورای شهر شیکاگو هم درگیر این سؤال بود که برف مقابل خانه‌ها را چه‌کسی باید پاک کند. براساس قانون، پاک کردن برف مقابل در‌ها برعهده صاحبان املاک است، اما اشخاص ناتوان مانند معلولان و سالمند نمی‌توانند این کار را انجام دهند و آن‌هایی که ناتوانی شدید دارند و از عصا یا ویلچر استفاده می‌کنند، قادر به انجام این کار نیستند و اگر برف شدید ببارد، برای مدتی در خانه زندانی می‌شوند.

شورای شهر طرحی برای شناسایی و نشانه‌گذاری پیاده‌رو‌های اصلی دارد تا در زمستان‌۲۰۲۴ آن را به‌صورت آزمایشی اجرا و هزینه‌ها را ارزیابی کند. شهرداری تورنتو در سال گذشته ضرر و زیان کلانی بابت برنامه برف‌روبی خود داد و این کار ۲۶ میلیون دلار بیشتر از پیش‌بینی‌ای که شده بود، خرج داشت. برخی از پیمانکاران برف‌روبی سال ۲۰۲۲ هم به‌دلیل نقص عملکرد جریمه شدند. نصب جی‌پی‌اس نشان داد که برخی از دستگاه‌های برف‌روبی به‌موقع برای این کار حرکت نکرده‌اند، قسمت‌هایی از خیابان‌ها پاک‌نشده باقی مانده و در بعضی نقاط فضای سبز آسیب دیده بود.