چرا باید به قطب جنوب برویم

به گزارش مجله خبری نگار/همشهری: اگرچه طی روز‌های اخیر موضوع حضور ایران در قطب‌جنوب در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داغ شده، اما ایجاد پایگاه تحقیقاتی ایران در قطب جنوب به دهه ۷۰ برمی‌گردد. این طرح ملی طی سال‌های گذشته چندین‌بار روی میز آمد، اما با وجود اهمیت علمی، اقتصادی، راهبردی، استراتژیک و همچنین افزایش اقتدار ملی، همچنان طرحی بالقوه باقی مانده است. این در حالی است که به‌طور مرتب به کشور‌هایی که در جنوبگان پایگاه‌های متعدد احداث می‌کنند، اضافه می‌شود. حالا یک‌بار دیگر موضوع حضور و احداث پایگاه در این نقطه از کره زمین باعث شده که مباحث و پیش‌نیاز‌های علمی و فناوری آن هم مطرح شود.

اهمیت علمی جنوبگان

وسعت جنوبگان که از قاره اروپا بیشتر بوده، سرشار از منابع نفت و گاز، فلزات گرانبها و کانی‌های مختلف است. همچنین این منطقه به‌دلیل شرایط خاص و بکری که دارد، می‌تواند عرصه‌ای مناسب برای پژوهش‌های علمی باشد؛ از زیست‌جانوری و آب و هوا گرفته تا فیزیک و اقیانوس‌شناسی. همچنین زمینه تحقیقات در علوم دیگر ازجمله هوافضا، تحقیقات ماهواره، پزشکی، نجوم، علوم مرتبط با یخ، هواشناسی، علم مغناطیس و صنعت نساجی در این نقطه بکر فراهم است.

حتی برخی کارشناسان معتقدند که ما برای اجرای پروژه اعزام انسان به فضا نیازمند حضور در جنوبگان هستیم.

۷۰ درصد آب شیرین دنیا

علاوه بر وجود منابع غنی معدنی، تنوع زیستی با ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد، منطقه مناسب برای تربیت فضانوردان، جنوبگان بهترین منطقه برای مطالعه توفان‌های خورشیدی است. همچنین وجود ۷۰‌درصد آب شیرین دنیا در این منطقه، کافی است تا کشور ما با تدوین برنامه‌های توسعه‌ای زمینه احداث پایگاه‌های تحقیقاتی را فراهم کند.

پیش‌نیاز حضور در جنوبگان

کشتی یخ‌شکن به‌عنوان وسیله‌ای که می‌تواند انسان و تجهیزات را به جنوبگان حمل کند، احتمالا به‌عنوان مهم‌ترین پیش‌نیاز حضور در این منطقه شناخته می‌شود. همچنین قایق‌های نجات، لباس‌های مخصوص، ابزار‌های یخ‌شکن، تاسیسات ایمنی و اطفای حریق بخشی دیگر از تجهیزات مورد نیاز برای سفر و استقرار در قطب جنوب است. یکی دیگر از پیش‌نیاز‌های مهم برای پژوهش‌های علمی و بقا در این منطقه، آموزش‌های لازم است. این آموزش‌ها می‌تواند در قالب روش زیست، نگهداری تجهیزات و اطلاع از شرایط منطقه طبقه‌بندی شود.

کشتی یخ‌شکن چگونه حرکت می‌کند؟

یخ‌شکن، گونه‌ای کشتی است با دماغه و سازه و ماشین‌آلات ویژه برای شکستن یخ سطح دریا که به منظور باز‌کردن راه برای سایر شناور‌ها ساخته شده است. یخ‌شکن‌های معمولی از طریق برخورد رودررو با یخ، یخ‌هایی تا قطر یک متر را می‌شکنند و راه خود را باز می‌کنند. این اتفاق عموما به این شکل است که کشتی با حرکت به جلو روی یخ قرار می‌گیرد و با وزن بالای خود می‌تواند یخ‌ها را در هم بشکند که گاهی تا ۶ متر ضخامت دارند. یخ‌شکن‌های قطبی معمولا یک هلی‌کوپتر هم برای شناسایی مسیر دارند. البته قرار نیست که این بالگرد‌ها مسافتی طولانی را طی کنند، چراکه صدای آن می‌تواند ارتعاشاتی ایجاد کند که علی‌القاعده خطرناک هستند. این کشتی‌ها عموما از سوخت‌های معمول (الکتریکی و دیزلی) برای رانش استفاده می‌کنند، اما روسیه ظاهرا از سوخت هسته‌ای هم بهره می‌گیرد.

یخ‌شکن‌های هسته‌ای

اکنون تمام یخ‌شکن‌های هسته‌ای مربوط به روسیه است. پس از آنکه در سال‌۱۹۵۷ میلادی روسیه نخستین کشتی خود را روانه یخ‌ها کرد، ۲ یخ‌شکن هسته‌ای برای اتحاد جماهیر شوروی در اواخر دهه‌۱۹۸۰ ساخته شد. در ماه مه ۲۰۰۷، آزمایش‌های دریایی برای یخ‌شکن روسی NS ۵۰Let Pobedy با انرژی هسته‌ای به پایان رسید. این کشتی توسط شرکت کشتیرانی مورمانسک که مدیریت هر ۸ کشتی یخ‌شکن هسته‌ای دولتی روسیه را بر عهده دارد، به بهره‌برداری رسید.

انواع یخ‌شکن‌ها

۳ نوع کشتی که می‌توانند در آب‌های قطبی وارد عملیات شوند، براساس نوع یخ طبقه‌بندی شده‌اند؛ کشتی مناسب یخ متوسط یک‌ساله، کشتی مناسب یخ نازک یک‌ساله و کشتی‌هایی که در میان آب و یخ‌های کمتر ضخیم حرکت می‌کنند. یکی از ویژگی‌های یخ‌شکن‌ها این است که در مناطقی که تاکنون دست‌نخورده بوده، این کشتی‌ها بتوانند درصورت تجمع یخ، پایداری کافی داشته باشند. همچنین این کشتی‌ها باید توانایی محاسبه پایداری در حجم‌های گوناگون یخ را داشته باشند.

سابقه طرح

طرح حضور ایران در قطب جنوب یک‌بار به‌طور جدی در سال ۱۳۸۷ از سوی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی به وزارت علوم ارائه شد. درواقع این طرح باید به هیأت دولت ارائه می‌شد تا پس از تأیید و طی مراحل قانونی و البته برآورد بودجه در دستور کار قرار می‌گرفت. با این حال، احتمالا به‌خاطر اولویت‌های دیگر این طرح تاکنون اجرا نشده و این در حالی است که بیش از ۳۰ کشور در این منطقه پایگاه‌های تحقیقاتی خود را دایر کرده‌اند.