بازی‌های رایانه‌ای معمایی یکی از بهترین راه‌ها برای افزایش خلاقیت

به گزارش مجله خبری نگار،خلاقیت، یکی از مهارت‌های مورد نیاز جهت زیست در دنیای امروزی است. درواقع در صورتی می‌توان در این دنیای پرتلاطم موفق بود که به مهارت‌هایی مانند خلاقیت مجهز شد، بنابراین شکی نیست که خلاقیت یکی از اهداف آموزشی در دنیای متغیر امروز است.

متخصصان و پژوهشگران بزرگی در زمینه خلاقیت و عوامل مؤثر بر آن کار کرده اند و بر اهمیت آن تأکید دارند. به قول یکی از این محققان، بدون خلاقیت، هیچ پیشرفتی اتفاق نخواهد افتاد و ما برای همیشه الگو‌های یکسانی را در زندگی تجربه خواهیم کرد. برخی دیگر از محققان، تفکر واگرا را با خلاقیت مرتبط می‌دانند و معتقدند که این مهم از چهار مؤلفه تشکیل شده است: ۱) سیالیت، ۲) انعطاف پذیری، ۳) اصالت و تازگی و ۴) بسط.

بنا بر نظرات متخصصان، تفکر واگرا یک جستجوی ذهنی است که به دنبال تمام راه حل‌های ممکن برای یک مساله و در مقابل تفکر همگرا قرار دارد که در آن فرد می‌کوشد تا با ادغام اطلاعات به روش منطقی، فقط به یک پاسخ صحیح برسد. در یکی از نظریه‌ها در این خصوص، تفکر واگرا از چند عامل مختلف تشکیل شده است که عبارت اند از: تولید تعدادی اندیشه مختلف در یک زمان معین؛ تولید اندیشه‌ها و راه حل‌های متنوع و غیرمعمول برای یک مسئله؛ استفاده از راه حل‌های منحصر به فرد و نو؛ توجه به جزئیات و تعیین تلویحات و کاربردها؛ ترکیب و کنار هم قرار دادن اندیشه‌های ناهمخوان؛ تحلیل شکستن ساختار‌های نمادین به عناصر تشکیل دهنده؛ سازمان دادن و تغییر شکل دادن کارکردها، طرح‌ها ومورد استفاده ها؛ پیچیدگی توانایی برخورد کردن با تعدادی اندیشه مختلف و مرتبط به طور همزمان که البته از میان ویژگی‌های مذکور، سه ویژگی اول از همه مهم‌تر هستند؛ لذا یافتن راه‌هایی برای تقویت آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این زمینه، گروهی از محققان دانشگاه علامه طباطبائی و دانشگاه خوارزمی مطالعه‌ای را به انجام رسانده اند که در آن تاثیر برخی بازی‌های رایانه‌ای که به بازی‌های معمایی معروف هستند در بهبود خلاقیت دانش آموزان بررسی شده است.

این تحقیق روی ۳۰ دانش آموز پایه چهارم تا ششم شهرستان اسلامشهر انجام شده است و در آن، پنج بازی رایانه‌ای معمایی مورد استفاده قرار گرفته اند و سپس چهار خرده مقیاس خلاقیت شامل سیالی، انعطاف پذیری، اصالت و بسط در افراد، مورد سنجش واقع شده اند.

نتایج این مطالعه نشان می‌دهد: بازی‌های رایانه‌ای معمایی که برخی ویژگی‌های خاص مانند مساله محوری، تاکید بر جستجو و اکتشاف و داشتن راه حل‌های متنوع را دارند، می‌توانند در پرورش خلاقیت دانش آموزان موثر باشند.

به گفته خدیجه علی آبادی، دانشیار و پژوهشگر گروه تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی و همکارانش، یافته‌های ما نشان داد: بازی‌های معمایی می‌توانند بر خلاقیت و ابعاد آن مؤثر باشند. البته باید به این نکته توجه کرد که تمام بازی‌های رایانه‌ای فوق، توانایی تأثیرگذاری بر این قابلیت مهم را ندارند. این بازی‌ها جهت تأثیرگذاری بر خلاقیت باید علاوه بر برخی ویژگی‌های عمومی مانند چالش برانگیز بودن، چندرسانه‌ای بودن، داشتن اهداف، بازخورد فوری، ایجاد انگیزه در کاربر و فعال بودن کاربر در حین استفاده، برخی عناصر و ویژگی‌های خاص را نیز داشته باشند که بتوانند زمینه را برای تأثیرگذاری بر خلاقیت و عوامل مؤثر بر آن فراهم کنند.

آن‌ها می‌گویند: برخی از این عوامل می‌توانند شامل فراهم کردن زمینه برای تخیل، جستجو، اکتشاف و آزمایش و خطا باشند. همان گونه که در این پژوهش پیش رفت و کاربران بازی‌های معمایی، در جریان بازی دست به جست و جو می‌زدند و راه‌های مختلف را آزمایش می‌کردند، کوشش و خطا می‌کردند یا پس از اجرای بازی، آنان می‌بایست نقاشی‌های تخیلی می‌کشیدند و داستان‌های خیالی در مورد بازی می‌ساختند.

بر اساس این تحقیق، باید به این امر توجه ویژه‌ای کرد که بازی‌های رایانه‌ای مانند هر رسانه آموزشی دیگر به صرف رسانه بودنشان، ارزش آموزشی ندارند، بلکه نحوه طراحی این بازی ها، فعالیت‌هایی که برای مخاطبان تدارک می‌بینند و نحوه به کارگیری آن‌ها است که به این بازی‌ها ارزش آموزشی می‌دهد.

به اعتقاد علی آبادی و همکاران محققش، بازی‌های معمایی، زمینه را برای ایده پردازی، کاربرد و شرح و بسط ایده‌ها فراهم می‌کنند. از آنجایی که اغلب معما‌های بازی‌های معمایی برگرفته از دنیای واقعی است، بازیکن با انجام این بازی‌ها و آزمایش و اصلاح ایده‌های خود، زمینه را برای کاربرد ایده هایش در دنیای واقعی و تقویت بعد بسط خلاقیت در خود فراهم می‌کند.

نتایج این پژوهش که در فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین وابسته به دانشگاه علامه طباطبائی منتشر شده اند، نشان می‌دهند که باید بیشتر به ارزش آموزشی بازی‌های رایانه‌ای در امر آموزش و تربیت توجه کرد و در این زمینه به لحاظ کمی و کیفی تحقیقات بیشتری لازم است تا قابلیت‌ها و نقاط ضعف این رسانه محبوب و پرطرفدار مشخص شود.