چرا تزریق نشاط در جامعه دارای اهمیت است؟ + روش‌ها

به گزارش مجله خبری نگار، شادی و نشاط، گمشده انسان معاصر و مطلوب مشترک همه انسان‌ها است. انسان موجودی هدفمند و جویای نشاط، خوشبختی و سعادت است و تا زمانی که به آنچه می‌خواهد دست نیابد، احساس نشاط، خوشبختی و سعادت نمی‌کند.

برخی معتقدند اهمیت عمده زندگی، در نشاط نهفته است و انگیزه اصلی انسان‌ها در همه زمان‌ها، چگونگی دست‌یابی و حفظ و ارتقای آن است. شادی و نشاط موجبات سلامتی عاطفی، روانی، جسمی و امیدواری را فراهم می‌کند و هم‌چنین زندگی را خوشایند ساخته و اشتیاق برای پرداختن به فعالیت‌های اجتماعی را آسان می‌کند. به عبارتی، یکی از چالش‌های فراروی انسان در دنیای امروز، احساس بهزیستی و شادمانی است، چراکه با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، شادی و نشاط وی افزایش قابل توجهی نیافته است.

به بیان متخصصان، به همین دلیل بوده که از سال ۲۰۰۰ میلادی، یکی از شاخص‌های تعیین سطح توسعه‌یافتگی کشور‌ها متغیر نشاط و شادکامی محسوب شده است. در واقع اگر افراد جامعه‌ای احساس نشاط و شادی نداشته باشند، جامعه به‌ویژه از نظر اجتماعی، توسعه نخواهد یافت.

بر همین اساس، نشاط در فرایند رابطه فرد با جامعه و گروه تحقق می‌یابد؛ در غیر این صورت از دیدگاه یک ناظر بیرونی، نشاط چیزی جز کیفیات و حالات روحی خوشایند نخواهد بود. در واقع نشاط اجتماعی، سطح برخورداری افراد از مواهب عمومی همراه با اقناع ذهنی و اجماع عینی است؛ یعنی باید تعریف فردی و بیرونی از نشاط با همدیگر مقارن باشند.

این موضوع بااهمیت، توجه گروهی از پژوهشگران کشورمان از دانشگاه علامه طباطبایی و واحد‌های علمی شهرداری تبریز را به خود جلب نموده تا درباره آن پژوهشی انجام دهند. در این پژوهش، نشاط اجتماعی از دیدگاه روان‌شناسان مورد تبیین قرار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز برای انجام این مطالعه، با استفاده از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته از ۱۶ روان‌شناس دارای مدرک دکتری و با سابقه حداقل پنج سال تدریس در سطح آکادمیک گردآوری شدند.

نتایج این بررسی‌ها نشان دادند که در برخی مقوله‌های فرعی نظیر تعریف نشاط اجتماعی، پیامدها، موانع و علل، بین نظر روان‌شناسان با پیشینه پژوهش تا حدودی همسویی وجود دارد، ولی در راهکار‌ها نتایج متفاوتی دیده می‌شود.

در این خصوص، نرگس پورطالب، روان‌شناس، مدرس و مسئول فنی دفتر مشاوره شهرداری منطقه ۲ تبریز و همکارانش می‌گویند: «روان‌شناسان بر اساس دیدگاه روان‌شناسی و تجارب خود، راهکار‌های مختلفی برای والدین و سازمان‌ها در سطح خرد و کلان پیشنهاد کرده‌اند. از جمله راهکار‌های پیشنهادی آنان می‌توان به سیاسی‌نکردن نشاط اجتماعی، دقت در انتخاب مسئولان و شایسته‌سالاری، کاهش فاصله طبقات اجتماعی، سامان‌بخشیدن به وضعیت اقتصادی، داشتن نگاه علمی به مسئله نشاط اجتماعی و چند راهکار دیگر اشاره کرد».

به گفته این پژوهشگران، «طبق یافته‌های پژوهش ما، روان‌شناسان، نشاط اجتماعی را به‌صورت سازه‌ای چندبعدی تعریف می‌کنند که در سه وجه هیجانی، شناختی و گرایش به عمل متعهدانه نمود می‌یابد و شامل پویایی و تحرک تک‌تک افراد جامعه، احساس امنیت و احساس تعلق به بافت است که منجر به تجربه هیجان‌های مثبت مانند لذت، علاقه، شادی، شور و شوق و امید به آینده می‌شود و افکار و شناخت‌های مثبت نسبت به امور اجتماعی و گرایش به مشارکت متعهدانه در جامعه را به همراه دارد».

در این پژوهش همچنین اشاره شده است که نشاط، یک متغیر روان‌شناختی است که نوروشیمی مغز در آن دخیل است. تصویربرداری‌های مغزی نشان داده‌اند که مشارکت در اجتماع منجر به افزایش فعالیت ورودی‌های دوپامینرژیک قوی در نورون‌هایی که در ترکیب و آزادسازی دوپامین دخیل‌اند، می‌شود؛ بنابراین افزایش آزادسازی دوپامین طی پویایی و فعالیت در گروه‌های اجتماعی منجر به بهبود وضعیت نشاط اجتماعی می‌شود.

به اعتقاد پورطالب و همکارانش، «در بحث نشاط اجتماعی، علاوه بر عوامل درون‌فردی، عوامل بیرونی اعم از محیط زندگی به صورت فیزیکی، سبک فرزندپروری والدین، سیستم آموزشی، رسانه، سازمان‌ها، دولت و حکومت و سیاست‌های آنان در سطح خرد و کلان تأثیرگذارند؛ لذا اگر برنامه‌ها، اصولی و با در نظر گرفتن ابعاد مختلف و نقش هرکدام از عوامل تأثیرگذار باشند، در افزایش نشاط اجتماعی مؤثر خواهند بود».

لازم به اشاره است که نتایج حاصل از این پژوهش که می‌توانند راهگشای تحقیقات بیشتر در حوزه مداخلات مربوط به نشاط اجتماعی باشند، در «فصل نامه رفاه اجتماعی» وابسته به دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی منتشر شده اند.