عدم خوداتکایی عامل آسیب‌زای امروز کشور/دغدغه‌ها را رصد و برطرف کنیم

به گزارش مجله خبری نگار،دکتر مهدی گلشنی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم و استاد پیشکسوت فیزیک و فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف، گفت: هر موضوعی، لوازمی دارد و اگر لوازم آن را فراهم نکنیم، نباید انتظار موفقیت داشته باشیم و این اشکال عمده در محیط ما است که بدون ایجاد زمینه‌ای خاص، انتظارات زیادی داریم.

وی اظهار کرد: اگر می‌خواهیم در کشور علم اثرگذار باشد، باید بفهمیم که علم چه کاربردی دارد و من یقین دارم که اگر این سوال در دانشگاه‌ها پرسیده شود، اکثرا پاسخ خواهند داد که کسب علم وسیله‌ای برای دریافت مدرک و مقام و معیشت است، در صورتی که وقتی به علمای بزرگ تمدن اسلامی مانند "ابوریحان بیرونی" و "خواجه نصیر" و ... و یا علمای زمان ما مانند "اینشتین" نگاه می‌کنید، مشاهده خواهیم کرد که آن‌ها از کسب علم به دنبال درک جهان بودند.

گلشنی ادامه داد: عده دیگری از علما با هدف تغییر زندگی بشریت، به دنبال علم رفتند. ولی ما به دنبال هیچ کدام از این اهداف نبودیم.

عضو پیوسته فرهنگستان علوم خاطر نشان کرد: نکته‌ای که بار‌ها مقام معظم رهبری بر آن تاکید کردند، این بود که تحصیل علم باید حتما یکی از این دو خاصیت را داشته باشد: یکی اینکه در جهت رفع نیاز‌های کشور باشد و دیگری اینکه باعث نوآوری در علم شود.

وی تاکید کرد: نیاز است که ما در حوزه علمی در سطح جهانی کار کنیم، همان طور که در دوره تمدن اسلامی، شاهدیم که نظریات دانشمندان یونانی به عالمان اسلامی رسید، ولی آن‌ها متوقف نشدند.

گلشنی با تاکید بر اینکه در حال حاضر ما "مشق نویسم" هستیم، در این باره توضیح داد: یعنی موارد علمی را از غرب دریافت می‌کنیم و بر روی آن مشق می‌کنیم و هیچ‌گاه در مقام "سرمشق نویس" نبودیم و علت آن هم فرهنگ حاکم در این حوزه است.

این استاد پیشکسوت فیزیک و فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه این فرهنگ از مدرسه تا دانشگاه برقرار است، خاطر نشان کرد: دانش آموز و دانشجو نمی‌داند برای چه هدفی به دنبال علم آموزی است و به همین دلیل عوامل دیگری جایگزین عوامل حقیقی کسب علم می‌شود.

وی ادامه داد: مورد دیگری که در روزگار ما آسیب‌زا است، "عدم خودباوری" و "خوداتکایی" دانشمندان است. همه نگاه‌ها به غرب است، در صورتی که هم حضرت امام خمینی و هم مقام معظم رهبری تاکید داشتند و دارند که ما کمتر از آمریکا نیستیم و ما می‌توانیم.

گلشنی با تاکید بر اینکه توانمندی دانشمندان ایرانی کمتر از محققان امریکایی نیست، اظهار کرد:، ولی این فرهنگ در کشور رایج نیست و موردی که در ۴۰ سال بر روی آن تاکید کردم، این است که به فرهنگ برسیم و در این مسیر تنها به یکسری از آموزش‌ها بسنده نکنیم و در کنار آن به پرورش توجه شود.

عضو پیوسته فرهنگستان علوم با بیان اینکه تاکنون آموزش همراه با پرورش و اخلاق نبوده است، یادآور شد: با چنین تفکری نباید انتظار داشته باشیم که در حوزه‌های علمی جلو بیفتیم.

این استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف، نفوذ غرب در کشور را از دیگر عوامل مؤثر در توسعه علمی دانست و گفت: آن‌ها فهمیدند که تنها از یک مسیر می‌توانند جلوی پیشرفت کشور را بگیرند و آن از طریق دانشگاه‌ها است.

به گفته وی، نفوذ این افراد موجب شده که علم در جهت درستی حرکت نکند.

وی با اشاره به امکانات ایجاد شده در دانشگاه‌های کشور، گفت: در حال حاضر امکانات برای توسعه علمی در کشور موجود است و شاهد بودم که دانشجویی بدون آنکه به خارج از کشور برود، بهترین مقالات را منتشر کرده است. این‌ها باید آموزش داده شود که نشده است و نیاز داریم که برنامه‌ریزی اساسی برای دانشگاه‌ها و مدارس کشور شود و فرهنگ خودباوری و خوداتکایی در مراکز آموزشی گسترش یابد.

گلشنی اظهار کرد: اگر برنامه‌ریزی داشتیم، قادر بودیم بسیاری از دارو‌هایی که وارداتی است را تولید کنیم، هر چند که محققان در کشور هستند که تجهیزات کشور را ساخته‌اند و نیاز کشور را مرتفع کرده‌اند، ولی به دلیل آنکه معیار‌های اشتباهی برای ارتقا در دانشگاه‌ها وضع شده است، این افراد ارتقا نیافتند و اختراعات آن‌ها ارزشمند تلقی نشده است.

استاد پیشکسوت فیزیک و فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف با تاکید بر اینکه نیاز است تا معیار‌های ارتقا در دانشگاه‌ها تغییر یابد، افزود: برای اینکه این امر محقق شود، باید انتصاب در دانشگاه‌ها و وزرای علوم، بهداشت و آموزش و پرورش با درایت صورت گیرد و باید افراد نخبه تراز اول در این مناصب انتخاب شوند تا اثرات آن را شاهد باشیم.

وی با بیان اینکه در گذشته اثرات انتخاب بهینه رؤسای دانشگاه‌ها را مشاهده کرده‌ام، خاطر نشان کرد:، ولی در حال حاضر انتصاب رؤسای دانشگاه‌ها سفارش شده است و باید در این زمینه تامل عقلانی با کمک افراد نخبه صورت گیرد.

گلشنی، آغاز این تغییرات برای افزایش اثربخشی ترویج علم را از انتخاب مسؤولان سطح بالا یعنی وزیر علوم، آموزش و پرورش و بهداشت دانست و گفت: این افراد اگر درایت لازم را داشته باشند، افراد زیر دست خود را بهینه انتخاب می‌کنند. من همواره از بعد از انقلاب نسبت به انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها اعتراض داشتم، چون افراد متوسط برای این سمت انتخاب شده‌اند، البته در این زمینه استثنائاتی وجود دارد.

وی گام دوم تغییرات را قرار گرفتن آموزش در کنار پرورش دانست و گفت: همراه با اینها، اخلاق نیز باید باشد. من بار‌ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کردم که باید مدارس و دانشگاه‌ها را رصد کنیم و ببینیم دانشجویان، دانش‌آموزان و مردم چه دغدغه‌هایی دارند و این‌ها را بفهمیم و به فکر علاج آن‌ها باشیم، ولی تاکنون چنین اقداماتی انجام نشده است.