آغاز به کار موزه مجازی جنگ داخلی اسپانیا

به گزارش مجله خبری نگار، اسپانیا در بسیاری زمینه‌ها جزو کشور‌های پیشرو و سرآمد در جهان محسوب می‌شود. یکی از این زمینه‌ها شاید به شهرت صنعت گردشگری و کاشت زیتون آن نباشد، اما اهمیت کمتری هم ندارد: شیوه انتقال به دموکراسی و کنار آمدن با تاریخ خونین آن در قرن بیستم و به‌خصوص جنگ داخلی اسپانیا که از سال ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ در جریان بود. این جنگ اسپانیا را به دو طرف جمهوری‌خواه و ناسیونالیست تقسیم کرد، و شاهد دخالت گسترده جهانی نیز بود. آلمان نازی تحت رهبری هیتلر و ایتالیای فاشیست تحت رهبری موسولینی، از نیرو‌های ژنرال فرانکو دفاع می‌کردند، و اتحاد شوروی و بریگادی از نیرو‌های بین‌المللی جهانی نیز از دولت جمهوری‌خواه، که نهایتا شکست خورد و کنار زده شد تا فرانکو چند دهه سرکار بماند.

اسپانیا حالا اقدام جدیدی در این زمینه انجام داده است که برای کشور‌های دیگر که روزی باید به فکر کنار آمدن با تاریخ خونین و انتقال به دموکراسی باشند، حائز اهمیت است. «موزه مجازی جنگ داخلی اسپانیا»، ماه گذشته افتتاح شد. چند هفته پس از آن، روز چهارشنبه گذشته، ۵ اکتبر، نیز مجلس سنای اسپانیا قانون مهمی برای بزرگداشت قربانیان جنگ داخلی اسپانیا و دیکتاتوری فرانکو که در پی آن آمد، تصویب کرد.

ساخت این موزه اینترنتی نزدیک به ۱۰ سال طول کشیده است و با اینکه جنگ داخلی ۸۳ سال پیش به پایان رسید، این موضوع همچنان داغ و زنده است. در جلسه روز چهارشنبه مجلس سنا نیز اختلافات بسیار بر سر لایحه بزرگداشت، نشان داد که جدال بر سر میراث آن جنگ و دوران فرانکو هنوز زنده است.

اسپانیا در حال حاضر دولتی چپگرا به رهبری حزب سوسیالیست و با مشارکت چند حزب دیگر، از جمله دو حزب «کمونیست» و «پودموس» دارد. پدرو سانچز، نخست‌وزیر سوسیالیست اسپانیا، می‌گوید که قانون جدید به تقویت دموکراسی کشور کمک می‌کند و برای قربانیان جنگ و حکومت فرانکو «عدالت، غرامت، و کرامت» به ارمغان می‌آورد. اما احزاب راست میانه و راست افراطی نظراتی متفاوت دارند. یکی از سناتور‌های «حزب مردم» که نیروی اصلی راست میانه در اسپانیا است، دولت چپگرا را متهم کرد که قصدش «بازنویسی تاریخ» و «متلاشی کردن» چهل سال روند بخشایش و آشتی در اسپانیا است. حزب راست افراطی «ووکس» با زبانی تندتر مصوبه سنا را محکوم کرده و آن را «حمله‌ای مشمئزکننده و مذموم» علیه تاریخ اسپانیا خوانده است.

روزنامه «گاردین» در گزارشی که دوشنبه، ۱۰ اکتبر (۱۸ مهر)، منتشر شد، با یکی از «معماران» موزه مجازی گفتگو کرده است. آنتونیو کازورلا سانچز می‌گوید، با اینکه پژوهش‌های بسیاری راجع به جنگ انجام شده و اسناد بسیاری راجع به آن موجود است، این‌ها به مردم منتقل نشده‌اند. او که استاد تاریخ در دانشگاه ترنت کانادا است، می‌گوید: «وقتی این پروژه را آغاز کردیم، باید به خیلی چیز‌ها پی می‌بردیم؛ مثلا جایگاه تاریخ عمومی جنگ داخلی اسپانیا در داخل اسپانیا. به این فکر رسیدیم که در اسپانیا جزایری از یادبود در تاریخ عمومی داریم. می‌خواستیم این‌ها را با هم مرتبط کنیم و قاره‌ای از دانش درست کنیم. می‌خواستیم ابزاری درست کنیم تا به ما امکان دهد که تاریخ اسپانیا و یادبود تاریخ اسپانیا را به بخش‌های وسیعی از جمعیت منتقل کنیم.»

او موزه مجازی، خود را «اولین موزه مختص این رویداد محوری تاریخ قرن بیستم» معرفی می‌کند و در ضمن به موضوعاتی در مورد زمان حکومت فرانکو می‌پردازد که مدت‌ها تابو بوده‌اند و هنوز هم گفتگو در مورد آن‌ها راحت نیست.

سه سال پیش، بقایای فرانکو بالاخره از مقبره او در «دره جان‌باختگان» بیرون آورده شد تا او مورد تکریم بیش از حد نباشد. اسپانیا اینک قانونی تصویب کرده است که به موجب آن، سرشماری و بانک ملی «دی‌ان‌ای» راه می‌افتد تا بقایای ده‌ها هزار نفر که هنوز در گور‌های بی‌نام و نشان مدفونند، شناسایی شود. همچنین، طبق قوانین جدید، گروه‌هایی که حکومت فرانکو را گرامی بدارند، ممنوع شده‌اند.

راست‌گرایان می‌گویند که این قوانین جدید، با قانون عفو سال ۱۹۷۷ و توافق موسوم به «پیمان فراموشی» مغایر است که در روز‌های پرتلاطم پس از مرگ فرانکو در سال ۱۹۷۵، کمک کرد اسپانیا به کشوری دموکراتیک و مدرن بدل شود که مدت کوتاهی پس از آن، به اتحادیه اروپا و ناتو نیز پیوست.

اما کازورلا سانچز می‌گوید اسپانیا به «گفتمانی فراگیر و دموکراتیک» راجع به وقایع جنگ و جنایات هر دو طرف، و نیز رویداد‌های دولت فرانکو که از پی آمد، نیازمند است.

این تاریخدان و آدریان شوبرت، استاد دانشگاه یورک کانادا و دیگر خالق این پروژه، می‌گویند تاریخ را نباید با «یادبود» اشتباه گرفت.

تیم موزه قرار است در ماه جاری جلسه‌ای برگزار کند تا راجع به قدم‌های بعدی این پروژه گفتگو کنند. آن‌ها از جمله می‌خواهند ابزاری آموزشی برای مدارس و دانشگاه‌ها درست کنند، «لینک»‌هایی به داده‌ها و منابع موجود بدهند، و از مردم اسپانیا بخواهند که یک «گالری» از اشیا و اسناد مربوط به جنگ ایجاد کنند.

کازورلا سانچز در مورد اهمیت جهانی این پروژه می‌گوید: «جنگ داخلی اسپانیا مهم است، چون باید بدانیم که دموکراسی شکننده است و همه دموکرات‌ها همیشه در پس ذهن خود یک موضوع را می‌دانند: آزادی‌مان را می‌توان زودتر از آنچه تصور می‌کنیم، از ما گرفت.»