چین و آمریکا، چالش ها و فرصت ها

به گزارش مجله خبری نگار، در سال های گذشته این دو قدرت جهان، تحریم‌ها، پیام‌های نظامی، تعرفه‌ها و انگشت اتهام را بر سر همه چیز از تعهدات آب و هوایی گرفته تا مدیریت همه‌گیری کرونا به سوی یکدیگر نشانه رفته اند، در نشست اخیر سران دو کشور نیز اگرچه بایدن و شی برای حفظ ارتباط به منظور اطمینان از اینکه روابط پرتنش بین دو قدرت بزرگ جهان منجر به درگیری نخواهد شد به توافق رسیدند اما آنها همچنان بر سر تنش های امنیتی پیرامون تنگه تایوان و مسایل حقوق بشری و حتی تجاری اختلاف نظر دارند.

پس از اولین دیدار رو در رو، هر چند در قالب مجازی، که حدود سه ساعت و نیم به طول انجامید، در بحبوحه اختلافات در مورد موضوعات مختلف از تجارت گرفته تا حقوق بشر و تایوان، هیچ دستاورد خاصی از دولت های دو کشور در مورد این نشست گزارش و یا حداقل رسانه ای نشده است و هرچه در این مورد منتشر شده است فقط دیدگاه تحلیلگران بدون استناد به اطلاعات دولت ها بوده است.

بایدن در ابتدای این مذاکرات گفت که مسئولیت ما به عنوان رهبران چین و ایالات متحده این است اطمینان حاصل کنیم رقابت بین دو کشور، چه خواسته یا ناخواسته، به درگیری منجر نشود، موضوعی که نشان می دهد تنش های بین دو کشور جدی است و نیاز به مهار دارد.

شی هم گفته است که برای پیشبرد توسعه دو کشور و حفاظت از محیط صلح آمیز بین المللی به یک رابطه "محکم و پایدار" نیاز است او همچنین خاطرنشان کرد که پکن و واشنگتن باید "به یکدیگر احترام بگذارند" و در "امور داخلی" یکدیگر دخالت نکنند و با یکدیگر برای مقابله با چالش های جهانی مانند همه گیری ویروس کرونا و تغییرات آب و هوایی همکاری کنند.

اظهارات شی نشان می دهد که امور داخلی چین خط قرمز پکن است و این کشور به هیچ قدرتی حتی آمریکا اجازه نخواهد داد با این مسایل بازی کند تایوان، هنگ کنگ و سینکیانگ سه محور اصلی دخالت آمریکا در امور چین محسوب می شوند، منشا کرونا، جنگ تجاری و دریاهای شرقی و جنوبی از دیگر محورهای اصلی اختلافات چین و آمریکا است.

جنگ تجاری

آنچه به عنوان جنگ تجاری و به گفته آمریکا به دلیل سیاست های اقتصادی ناعادلانه چین آغاز شد، اکنون به یک جنگ سرد تبدیل شده است که توسط ایدئولوژی های مختلف پیش می رود. روابط دوجانبه ایالات متحده و چین در سال ۲۰۱۸ زمانی که وسواس دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت ایالات متحده در مورد کسری تجاری، او را به اعمال تعرفه های تنبیهی بر چین سوق داد. تعرفه ها با محدودیت هایی در دسترسی چین به محصولات دارای فناوری پیشرفته ایالات متحده و سرمایه گذاری های خارجی مرتبط با نگرانی های امنیتی و با اتهامات مربوط به اقدامات تجاری ناعادلانه چین همراه شد.

علی‌رغم درخواست‌های جامعه تجاری ایالات متحده برای کاهش تنش‌ها، جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده تاکنون با تقویت اتحادهای ضد چین و اعمال تحریم‌های بیشتر، سیاست‌های سلف خود را تقویت کرده است.

کارشناسان می گویند آتش بس تجاری میان دو کشور در خطر است زیرا خریدهای چین از آمریکا نسبت به آنچه در فاز اول توافق آمده، کمتر است ایالات متحده اخیراً مذاکرات خود را با چین در مورد تعهدات پکن برای خرید بیشتر کالاهای آمریکایی از سر گرفته است.

منشا کرونا

تنها چند روز بعد از شناسایی نخستین بیمار مبتلا به کرونا در ووهان، امریکا انگشت اتهام را به سمت چین گرفت و این کشور را به سهل انگاری در جلوگیری از گسترش کرونا متهم کرد. چین هم در واکنش به این ادعاها اعلام کرد اگرچه نخستین بیمار مبتلا به کرونا در چین شناسایی شده است اما این دلیل نمی شود که چین منشا این ویروس باشد.

جنگ بین دو کشور برای شناسایی منشا کرونا از زمان دونالد ترامپ رییس جمهوری پیشین آمریکا اغاز شد و اکنون در دوره بایدن نیز ادامه دارد. امریکا گزارش های سازمان جهانی بهداشت را در این زمینه قبول ندارد.

سازمان اطلاعات ملی ایالات متحده (ODNI) در شهریور سال جاری خلاصه ارزیابی خود را در مورد منشاء ویروس کرونا منتشر کرد. این گزارش تماس طبیعی یا تصادف آزمایشگاهی را به عنوان منشاء ویروس رد نکرد، اما مدعی شد که چین همچنان مانع تحقیقات جهانی می شود، تمایلی به اشتراک گذاری اطلاعات ندارد و کشورهای دیگر را مقصر می داند.

گزارش منتشره جامعه اطلاعاتی آمریکا، منشأ ویروس کرونا را حل نشده باقی گذاشت و فقط ایجاد آن را به عنوان یک سلاح بیولوژیکی رد کرد. همچنین براساس گزارش منتشره، مقامات چین به عنوان اولین کشوری که ویروس در آنجا کشف شده، قبل از ظهور ویروس از آن اطلاعی نداشته اند، به علاوه اینکه ممکن است هرگز نتوانند منشأ اولیه ویروس را مشخص کنند.

دریاهای جنوبی و شرقی چین

از دیگر حوزه های مورد اختلاف چین و آمریکا، دریاهای جنوبی و شرقی چین است دولت چین بر منطقه وسیعی از دریای جنوبی و دریای شرقی چین ادعای حاکمیت دارد که بخشهایی از آن مورد ادعا و یا تحت حاکمیت موثردیگر کشورهای منطقه قرار دارند. چین یک منطقه دفاع هوایی در دریای شرق چین اعلام کرده که مورد اعتراض ژاپن و آمریکا قرار گرفته است آمریکا همچنین در خصوص جزایر مورد اختلاف در دریای جنوبی چین هم موضع گیری های تندتری علیه پکن اتخاذ کرده است.

آمریکا تردد در دریاهای جنوبی و شرقی چین را حق خود می داند و بر تردد کشتیرانی آزاد در این دریاها اصرار دارد چین هم معتقد است آمریکا به بهانه آزادی کشتی رانی ناوهای جنگی خود را به آب های دریای جنوبی اعزام می کند و این عملکرد آمریکا تهدید جدی برای صلح و ثبات منطقه است.

منطقه چین جنوبی به دلایل مختلف از جمله منابع انرژی و قرار داشتن در مسیر حمل و نقل، برای کشورهای شرق آسیا به ویژه چین از اهمیت بسیاری برخوردار است، دریای جنوبی چین بخشی از اقیانوس آرام است که مساحتی در حدود سه و نیم (3.5) میلیون کیلومتر مربع از سنگاپور تا تایوان را در بر می‌گیرد و بعد از پنج اقیانوس جهان، بزرگترین منطقه دریایی است که صدها جزیره کوچک را در برگرفته است این دریاها در حال حاضر یکی از موارد اصلی اختلاف پکن و واشنگتن است.

هنگ کنگ، سینکیانگ و تایوان

مناطق ویژه اداری هنگ کنگ، استان مسلمان نشین سینکیانگ و جزیره تایوان از دیگر موارد مورد اختلاف و تنش چین و آمریکا است. معترضان هنگ کنگی خواهان استقلال بیشتر این جزیره از چین هستند که با مخالفت پکن مواجه شده است همین مساله فرصت دخالت برخی کشورهای غربی از جمله امریکا و بریتانیا را فراهم کرده است.

استان مسلمان نشین سینکیانگ هم به عرصه دیگر تنش بین چین و امریکا تبدیل شده است سال ها است که برخی از کشورهای غربی با رهبری امریکا چین را ربه اعمال رفتار تبعیض امیز با مسلمانان این منطقه محکوم می کنند انها حتی در حوزه اقتصادی نیز می گویند که چین در قالب اردوگاه های کار اجباری از مسلمان بیگاری می کشد موضوعی که باعث اعمال چندین دور تحریم بین دو کشور شده است.

اخرین مورد ان تحریم شرکت های پنبه دوزی چین بود که امریکا به بهانه استفاده چین از مسلمانان در قالب کار اجباری این صنعت را تحریم کرد موضوعی که با مخالفت و العتراض شدید چین مواجه شده است.چین ضمن رد تمام این اتهامات می گوید مکان ها را برای یادگیری کسب و کار برای مردم این منطقه در نظر گرفته است و انها از بعد از اموزش در مورد یک شغل خاص به جامعه و بازار کار باز می گردند.

اما در کنار این دو مورد، مساله تایوان از مهمترین و حساس ترین موارد تنش بین پکن و واشنگتن است.این روزها یه دلیل حمایت های آمریکا از جزیره تایوان، روابط تایوان و پکن به پایین‌ترین سطح در چند دهه گذشته رسیده است. اوایل ماه جاری میلادی ارتش چین تعداد بی‌سابقه‌ای از هواپیماهای جنگی خود را به حریم هوایی اطراف تایوان اعزام کرد و دیپلمات‌ها و رسانه‌های دولتی این کشور درباره احتمال حمله به تایوان هشدار دادند و توقف آن را منوط به تسلیم شدن تایوان در مقابل مشی حزب کمونیست چین دانستند.

آمریکا در سال ۱۹۷۹ رسما سیاست چین واحد را به رسمیت شناخت؛ در این سال آخرین پادگان نظامی آمریکا در تایوان از این جزیره خارج شد اما ارتش آمریکا در اوایل سال ۲۰۲۰ ویدئویی را منتشر کرد که نشان می‌داد نیروهای آمریکایی در حال آموزش سربازان در تایوان هستند. در نوامبر ۲۰۲۰ وزارت دفاع تایوان اعلام کرد نیروهای آمریکایی سربازان بومی را در این جزیره تعلیم می‌دهند، اما بعدها این خبر را تکذیب کرد.

اگرچه آمریکا در سال ۱۹۷۹ رسما تحت سه اعلامیه رسمی مشترک واشنگتن با پکن، سیاست چین واحد را به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک خود با تایوان را قطع کرد، اما همچنان گوشه چشمی به این جزیره دارد و می‌خواهد از آن به عنوان کارتی برای فشار بر چین استفاده کند؛ به ویژه اینکه در دوره ترامپ رییس جمهوری پیشین آمریکا این وضعیت تشدید شد و تنش‌ها میان دو کشور بر سر ارتباط واشنگتن با تایوان افزایش یافت.

جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا در نشست ویدیویی خود با شی جین پینگ اعلام کرد که به این سه اعلامیه پایبند است اما در عین حال از حمله احتمالی چین به این جزیره دفاع خواهد کرد.

در نهایت می توان گفت تنش های میان دو کشور به عنوان قدرته ای اول و دوم جهان همچنان ادامه دارد و حوزه های فوق هر روز به یکی از موارد اختلاف دو کشور می افزاید با این وجود دو کشور از نظر دیپلماتیک و سیاسی در همه زمینه ها با یکدیگر همکاری دارند و همین موضوع باعث افزایش پیچیدگی روابط پکن و واشنگتن شده است.