کنفرانس اقلیمی گلاسکو؛ ملغمه‌ای از فریب و توهم

به گزارش مجله خبری نگارمهمترین تیتر خبری این روز‌های اجلاس گلاسکو این است که حدود چهل کشور توافق کردند از مصرف ذغال سنگ برای تولید انرژی بکاهند یا کاملاً آن را متوقف کنند. با این حال کسی توجه نمی‌کند که این چهل کشور عمدتاً یا از ذغال سنگ استفاده نمی‌کنند یا خیلی کم استفاده می‌کنند. اما مصرف کنندگان اصلی ذغال سنگ یعنی آمریکا و هند در میان این چهل کشور دیده نمی‌شوند.

در عوض کشور‌هایی با مصرف متوسط ماند شیلی، ویتنام، لهستان و کره جنوبی این تعهد را امضا کرده اند. در کنار آن چند کشور هم توافق رقیق تری را امضا کردند مبنی بر اینکه از بودجه عمومی برای تکمیل پروژه‌های دست نخورده انرژی‌های فسیلی استفاده نکنند. تعهدی مبهم و احتمالاً بی اثر و با قابلیت تفسیر زیاد.

کنفرانس گلاسکو در حالی هفته اول خود را پشت سر می‌گذارد که به جز چند سخنرانی و جلسه با رهبران سیاسی دستاورد دیگری نداشته است. دوشنبه اول نوامبر با سخنان رهبران کشور‌ها گذشت. خبر مهم این روز بازگشت آمریکا به تعهدات خود در پیمان پاریس و فاصله گرفتن از رفتار‌های دونالد ترامپ بود و از سوی دیگر غیبت چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده اکسیژن.

نخست وزیر هند در این روز با تعهد به اینکه تا سال ۲۰۷۰ کشورش در تولید و مصرف اکسیژن به تعادل خواهد رسید توجه‌ها را جلب کرد. تعهد هند برای پنجاه سال بعد نمونه‌ای از تعهدات آسان و بدون هزینه‌ای است که کشور‌ها برای فرار از فشار سایر کشور‌ها ارائه می‌دهند که به دلیل طولانی بودن زمان و مبهم بودن مفاهیم به راحتی می‌توان از آن‌ها شانه خالی کرد.

روز سه شنبه گفتگو‌هایی در مورد حفاظت از جنگل‌ها انجام گرفت و برخی کشور‌ها وعده‌هایی در مورد درخت کاری و حفاظت از جنگل‌ها دادند. هند از این تعهدات شانه خالی کرد، اندونزی نشان داد که به تعهدات قبلی خود چندان پایبند نبوده است و در غیاب رئیس جمهوری برزیل، مشخص نیست که آیا این کشور تعهدی به حفظ جنگل‌های آمازون خواهد داشت یا نه.

چهارشنبه روزی بود که در آن حدود ۹۰ کشور توافق کردند تولید گاز متان را که یکی از گاز‌های گلخانه‌ای است تا سال ۲۰۲۹ به میزان ۳۰ درصد کاهش دهند.

پنجشنبه هم نزدیک به چهل کشور بر سر کاهش مصرف ذغال سنگ تعهداتی را امضا کردند. از این میان می‌توان به کانادا، کره جنوبی، ویتنام، اندونزی و لهستان اشاره کرد. این چهل کشور در واقع پذیرفته اند سرمایه گذاری روی نیروگاه‌های جدید ذغال سنگی را متوقف کرده و تا ۲۰۳۰ برای کشور‌های ثروتمند و تا ۲۰۴۰ برای کشور‌های فقیر، ذغال را (احتمالاً با گاز طبیعی) جایگزین کنند. آنطور که «اد میله بند» نماینده حزب کارگر معترض شده است، در تمام این کنفرانس تا کنون هیچ حرفی از کنار گذاشتن گاز و نفت میان نیامده است.

هفته دوم این کنفرانس به توافق بر سر مسائل مالی، بازار اکسیژن (کربن)، ماده ۶ توافق پاریس و سرمایه گذاری بخش خصوصی اختصاص خواهد یافت.

در بی خبری و نبود توافق‌های معنی دار، انگلیس با به صف کردن «فعالان تغییرات اقلیمی» در خیابان‌های گلاسکو تلاش کرده است حداقل خبری برای رسانه‌ها دست و پا کند. گروه‌های معترض محیط زیستی به داوطلبانه بودن مقررات تصویب شده و عدم حضور چین به عنوان بزرگترین تولید کننده گاز‌های گلخانه‌ای اعتراض می‌کنند. دولت انگلیس که در جریان سفر ترامپ به این کشور، از ترس اعتراضات مردمی، مهمان خود را از لندن و شهر‌های بزرگ دور نگه داشت، در کنفرانس تغییرات اقلیمی انگیزه چندانی برای مخفی شدن از دید معترضان ندارد.

در تصاویر راهپیمایی‌های فعالان محیط زیستی در گلاسکو تقریباً هیچ اثری از پرچم پادشاهی متحده انگلیس دیده نمی‌شود و هر چه هست پرچم اسکاتلند است. این می‌تواند نشانه‌ای باشد از اینکه اعتراضات تغییرات اقلیمی اکنون با جنبش استقلال طلبانه اسکاتلند پیوند خورده است.

سخنان «الوک شارما» عضو کابینه و دبیر کنفرانس گلاسکو نشان از کلافگی او در اداره ادامه اجلاس و رساندن آن به یک نتیجه ملموس دارد. وی در اظهار نظری گفت «قابل قبول نیست که شماری از مسائل حل نشده به دور دوم کشیده شود و بدین ترتیب من از گروه ها، رؤسای جلسات و همه نمایندگان می‌خواهم تا به گفتگو‌ها در ۲۴ ساعت آینده سرعت بخشند».

روز‌های آینده احتمالاً بحث‌ها در زمینه عملی کردن ماده ۶ پیمان پاریس ادامه آغز خواهد شد. ماده ۶ می‌گوید کشور‌هایی که کمتر از سهم خود اکسیژن مصرف کرده اند می‌توانند اضافه سهم خود را در بازاری که قرار است تعریف شود، به کشور‌های پرمصرف بفروشند. در همین ماده امکان تاسیس یک بازار جهانی برای تولید دی اکسید کربن و مصرف اکسیژن پیشبینی شده که زیر نظر سازمان ملل عمل خواهد کرد. انتظار می‌رود در روز‌های آینده درباره جزئیات و نحوه عملی کردن این ماده مذاکراتی صورت بگیرد. تا کنون مذاکرده کنندگان روی جزئیات این ماده به توافق نرسیده اند. گفتگو‌ها بر سر ماده ۶ یک بار نیز در کنفرانس ۲۰۱۹ مادرید ب شکست انجامید.

این ماده و تصویب مقررات عملی مرتبط با آن چیزی است که توجه و علاقه سرمایه گذارن خصوصی را به خود جلب کرده است. در حالی که به نظر می‌رسد کاهش گاز‌های گلخانه‌ای کاری هزینه بر، دشوار و نیازمند حمایت مالی دولت‌ها است، دولت انگلیس و افرادی مانند «مارک کارنی» رئیس سابق بانک مرکزی انگلیس پیوسته از لزوم تشویق بخش خصوصی به سرمایه گذاری در تغییرات اقلیمی سخن می‌گویند.

مشکل دیگر بر سر راه کنفرانس آن است که کشور‌های ثروتمند به تعهدی که در سال ۲۰۰۹ در مورد کمک مالی به کشور‌های فقیر در زمینه تغییرات اقلیمی داده بودند عمل نکرده اند. آن‌ها قرار بود تا سال ۲۰۲۰ مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار به کشور‌های در حال توسعه برای انتقال به اقتصاد «کم کربن» کمک کنند که هرگز عملی نشد. این خود یکی از عوامل کاهش اعتماد به نتایج اینگونه کنفرانس‌ها است.

گزارش نگران کننده سازمان ملل در مورد تغییرات اقلیمی که درست قبل از آغاز کنفرانس منتشر شده می‌گوید بدون اقدام جدی، دمای متوسط کره زمین تا پایان این قرن ۲.۷ درجه افزایش خواهد یافت که فاجعه بار است. هدف کنفرانس این است که افزایش دما به ۱.۵ درجه محدود شود. این گزارش دلهره آور نیز نتوانست تاثیر چندانی در متقاعد کردن سیاستمداران داشته باشد.

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل با اعلام «وضعیت قرمز» گفت کنفرانس حاضر «آخرین شانس خوب» برای تثبیت افزایش دما روی ۱.۵ درجه است. حتی بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس نیز از این وضعیت به عنوان «بازی باخته ۵ بر ۱ در نیمه اول» یاد کرد و گفت جهان فقط یک دقیقه تا نیمه شبِ فاجعه، فاصله دارد.

در این کنفرانس اگرچه آمریکا از رفتار دولت ترامپ در مورد توافق پاریس فاصله گرفت، اما همه می‌دانند تا تصویب آن در مجلسین این کشور، روی این تعهدات نمی‌شود حساب کرد. با وجود بحران‌های داخلی آمریکا و اکثریت شکننده بایدن در کنگره و سنا، بعید است کنوانسیون پاریس در این کشور تصویب شود و لاجرم به صورت فرمان رئیس جمهور، احتمالاً تا بر سر کار آمدن یک جمهوری خواه دیگر به حیات خود ادامه خواهد داد.

عدم حضور رئیس جمهوری چین و برزیل و حتی محمد بن سلمان سعودی بیش از غیبت سایر رهبران مورد توجه قرار گرفت. به ویژه عدم حضور چین و روسیه که به وضوح نشان دهنده کم محلی کردن آن‌ها بود.

به نوشته گاردین (۶ نوامبر) ترتیب اعلام اطلاعیه‌های کنفرانس طوری با حیله گری تنظیم شده که توهم پیشرفت در مذاکرات را القا کند.

برگزار کنندگان انگلیسی کنفرانس امسال امید دارند «تریلیون ها» (دلار) سرمایه بخش خصوصی وارد عرصه مبارزه با تغییرات اقلیمی شود. تلاش برای جلب سرمایه‌های خصوصی به این عرصه را قبلاً در سخنان رهبران اتحادیه اروپا نیز دیده ایم.

به نظر می‌رسد کشور‌های غربی و صاحبان سرمایه‌های بزرگ و بانک‌ها تلاش دارند به بهانه مبارزه با تغییرات اقلیمی کشور‌های فقیر را بیش از پیش وارد بدهکاری ملی کنند. علاوه بر این، بخش خصوصی بدون دریافت تضمین‌های محکم از سوی دولت‌ها برای بازگشت اصل سرمایه و سود تضین شده آن، هرگز وارد چنین بازی‌ای نخواهد شد.

اکنون کارشناسان محیط زیست معتقد هستند هزینه‌های تحمیل شده به اتمسفر و محیط زیست در گذشته به درستی محاسبه نشده است. پس ازاین تلاش خواهد شد که این هزینه‌ها «تصحیح» شوند. آن‌وقت افراد به ویژه در کشور‌های توسعه نیافته باید هزینه استفاده از اتمسفر را نیز به بانک‌های خصوصی بین المللی بپردازند.