مجله خبری-سبک زندگی نگار: زکات یکی از واجبات الهی و از فروع دین است که در قرآن کریم بر آن بسیار تأکید شده است. از این رو؛ تمام مذاهب اسلامی در وجوب آن اشتراک نظر دارند و در احکام و مسائل کلی آن نیز اختلاف چندانی بین آنها نیست، با این وجود به برخی از شباهتها و اختلافهایی که در جزئیات وجود دارد اشاره میکنیم.
۱. مالک؛ باید بالغ، عاقل و آزاد باشد و بتواند در آن مالی که زکاتش واجب است، تصرف کند. در غیر این صورت زکات واجب نیست.
۲. مال مورد نظر به مقدار نصاب باید برسد.
۱. از شرایط وجوب زکات بلوغ و عقل است و بر طفل و مجنون زکات واجب نیست، اما ولیّ و سرپرست آنها باید زکات را از اموالشان بدهد (فقط مذهب حنفی مخالف این مطلب است).
۲. مال مورد نظر به مقدار نصاب باید برسد
در بین مذاهب اهل سنت اتفاق نظر وجود دارد که به مال التجاره (مالی که با آن تجارت و کسب سود میکنند) زکات تعلق میگیرد. ولی در مذهب شیعه چنین چیزی واجب نیست.
با توجه به اینکه در قرآن میفرماید: «زکات ها، مخصوص فقرا و مساکین و کارکنانى است که براى جمع آورى آن زحمت میکشند، و کسانى که براى جلب محبتشان اقدام میشود، و براى آزادى بردگان، و بدهکاران، و در راه خدا، و واماندگان در راه؛ این، یک فریضه الهى است؛ و خداوند دانا و حکیم است».
تمام مذاهب اسلامی اتفاق نظر دارند که مستحقین زکات؛ همین هشت صنف موجود در این آیه هستند. البته نظرات مذاهب نسبت به تعریف و توضیح این هشت صنف مختلف و متفاوت است.
حنفیه میگویند: در تمام چیزهایی که از زمین میروید بهجز چوب و گیاه خشک و نِی زکات واجب است.
مالکیه و شافعیه نیز میگویند: زکات در همه چیزهایی که قابلیت ذخیرهسازی برای مئونه خانواده را دارد؛ مانند گندم، جو، خرما، کشمش و... واجب است.
حنابله میگویند: در هر زراعت یا میوهای که قابلت کیل و وزن شدن داشته باشد؛ زکات واجب است.
مذهب شیعه بر این نظر است که: زکات فقط در گندم و جو و خرما و کشمش واجب است.
زکات اهل سنت
در اینکه شتر، گاو و گوسفند متعلق زکات هستند، بین مذاهب اتفاق نظر وجود دارد. همچنین اتفاق نظر وجود دارد که در اسب و قاطر و الاغ؛ زکات نیست و تنها مذهب حنفی در اسب نیز زکات را واجب دانسته است.
همچنین در طلا و نقره بین مذاهب اتفاق نظر وجود دارد که بدان تنها خمس تعلق میگیرد. شیعه معتقد است که زکات فقط در مسکوکات است نه در شِمش طلا یا طلاهای زینتی، اما چهار مذهب اهل سنت اتفاق نظر دارند که در شمش طلا (طلای غیر مسکوک و غیر زینتی) زکات واجب است، اما در اینکه آیا در طلای زینتی هم زکات واجب است یا نه؟ اختلاف دارند.
در ادامه نصاب شتر را ملاحظه میکنید، اما پیش از آن لازم است با چند اصطلاح آشنا شویم.
حقه: شتری که سه سالش تمام و وارد سال چهارم شده باشد.
بنت مخاض: ماده شتری که داخل سال دوم شده باشد (یک سال تمام داشته باشد).
بنت لبون: ماده شتری است که داخل سال سوم شده باشد (دو سال تمام داشته باشد).
جدعه: ماده شتری است که داخل سال پنجم شده باشد (چهار سال تمام داشته باشد).
همچنین لازم به ذکر است که مذاهب اهل سنت جز مذهب مالکیه قائلند به این که در مورد حیوانات سه گانه، زکات شامل حیوان کاری مانند شتری که برای حمل بار یا گاوی که برای شخم زدن است، نمیشود.
نصاب شتر مقدار واجب آن ۵ تا ۹، ۱ گوسفند ۱۰ تا ۱۴، ۲ گوسفند ۱۵ تا ۱۹، ۳ گوسفند ۲۰ تا ۲۴، ۴ گوسفند ۲۵ تا ۳۵، ۱ بنت مخاض ۳۶ تا ۴۵، ۱ بنت لبون ۴۶ تا ۶۰، ۱ حقه ۶۱ تا ۷۵، ۱ جدعه ۷۶ تا ۹۰، ۲ بنت لبون ۹۱ تا ۱۲۰، ۲ حقه ۱۲۱ تا ۱۲۹، ۳ بنت لبون ۱۳۰ تا ۱۳۹، ۱ حقه + ۲ بنت لبون ۱۴۰ تا ۱۴۹، ۲ حقه + ۱ بنت لبون ۱۵۰ تا ۱۵۹، ۳ حقه ۱۶۰ تا ۱۶۹، ۴ بنت لبون ۱۷۰ تا ۱۷۹، ۳ بنت لبون + ۱ حقه ۱۸۰ تا ۱۸۹، ۲ بنت لبون + ۲ حقه ۱۹۰ تا ۱۹۹، ۳ حقه + ۱ بنت لبون ۲۰۰ تا ۲۰۹، ۴ حقه یا ۵ بنت لبون.
مذاهب اهل سنت گفته اند: کلیه اوراق مالی (مانند پول رایج) به دلیل آن که جانشین طلا و نقره میباشند و میتوان در هر زمانی آنها را به طلا و نقره تبدیل کرد متعلق زکات واقع میشوند.
زکات اهل تسنن
مطابق با مصوبه مجمع فقهی اهل سنت ایران، هر شخصی که ۸۷ گرم و ۴۷۹ سوت (هشتاد و هفت گرم و نیم) طلا یا به اندازه همین مقدار طلا، پول و سرمایه داشته باشد و بر آن یک سال قمری گذشته باشد، زکات بر وی واجب میشود.
شخص ابتدا کل سرمایه خود را محاسبه کند، آنچه به مردم بدهکار است را از کل سرمایه کسر کند، الباقی اگر به حد نصاب زکات رسید، از هر یک میلیون تومان ۲۵ هزار تومان به عنوان زکات بدهد.
اگر میخواهد به صورت درصد محاسبه کند، دو و نیم درصد مبلغ سرمایه را محاسبه کند و به عنوان زکات بدهد.