دلبستگی در کودکان انواع و سبک‌های دلبستگی کودکان

مجله خبری-سبک زندگی نگار: دلبستگی در کودکان در واقع پیوند عاطفی عمیقی است که با مراقب اولیه خود برقرار می‌کنند. در این راستا ارتباط نوزاد با مادر یا مراقب اولیه، بستری را فراهم می‌کند که نحوه تعامل نوزاد با جهان پیرامونش را مشخص می‌کند. اگر این رابطه درست شکل بگیرد، کودک می‌تواند به دنیا اعتماد می‌کند و فکر می‌کند که دنیا جای خوبی است. اما اگر این ارتباط با مراقب به صورت نادرست شکل بگیرد، دید کودک نسبت به دنیا همراه با بدبینی می‌شود و جهان را محلی ناامن می‌پندارد. همچنین دلبستگی ناایمن، اثر مخرب بر روابط کودک با دیگران در سال‌های آینده بر جای می‌گذارد و او را مستعد ابتلا به انواع اختلالات روانی می‌کند. 

دلبستگی در کودکان به چه معناست؟

دلبستگی در کودکان، به معنای پیوند عاطفی عمیقی است که کودک خردسال با فردی که از او مراقبت می‌کند، برقرار می‌کند. نیاز به دلبستگی، یک نیاز نخستین است که از هیچ نیاز دیگری مشتق نشده و از نیاز‌های اساسی برای تحول شخصیت می‌باشد. همچنین براساس سبک دلبستگی کودکان، نحوه ارتباط با دیگران در بزرگسالی نیز مشخص می‌شود.

ارتباط اولیه با کودک

ارتباط با مادر پس از تولد و در دوران کودکی بسیار مهم است، چرا که اگر درست شکل نگیرد فرد در برقراری ارتباط با دیگران نیز دچار احساس ناامنی می‌شود که می‌تواند منجر به ازدواج ناموفق او در بزرگسالی شود. عدم ارتباط اولیه مناسب مادر با کودک، حتی ممکن است منجر به بروز اختلالاتی نظیر اختلالات اضطرابی و افسردگی در او شود. با آگاهی از مراحل ایجاد دلبستگی در کودک، می‌توانید تعامل بهتری با کودکتان برقرار کنید.

عوامل موثر بر ایجاد دلبستگی در کودکان

مهم‌ترین عاملی که در سبک دلبستگی کودک نقش دارد، شیوه ارتباط او با مراقب اولیه است. میزان ابراز محبت به کودک، توجه به نیاز‌های اولیه و برآورده کردن آن‌ها، کیفیت حضورتان و میزان توجهی که به کودک دارید به خصوص در دو سال اول زندگی، اهمیت زیادی دارد چرا که دلبستگی در کودکان زیر دو سال بسیار اهمیت دارد.

انواع سبک دلبستگی در کودکان

به طور کلی ۴ حالت متفاوت در سبک دلبستگی کودک وجود دارد که با توجه به کیفیت ارتباطی که با فرزندتان دارید، یکی از موارد زیر پدید می‌آید.

۱- دلبستگی ایمن

در سبک دلبستگی ایمن، هنگامی که شما حضور داشته باشید، کودک احساس اطمینان خاطر می‌کند و با آرامش خیال به فعالیت‌های خود نظیر بازی و یا کنکاش در محیط مشغول می‌شود. در این شرایط اگر فرزندتان تنها باشد یا نزد شخصی غریبه گذاشته شود، با بی قراری و گریه کودک مواجه می‌شوید. اما زمانی که بازگردید، کودک شما را طلب می‌کند و بعد از مدت کوتاهی گریه متوقف می‌شود. در نهایت نیز دوباره فعالیتش را از سر می‌گیرد. این نوع بهترین سبک دلبستگی است.

دلبستگی ایمن چگونه ایجاد می‌شود؟

اگر به اندازه کافی به کودک خود توجه داشته باشید، بلافاصله نیاز‌های او را برطرف کنید و با حوصله و مهربانی با او ارتباط برقرار کنید، دلبستگی ایمن را در کودک خود پرورش می‌دهد. آموزش والدین در زمینه فرزند پروری بسیار اهمیت دارد.

تاثیرات دلبستگی ایمن

افرادی که در کودکی دلبستگی ایمن را تجربه کرده‌اند، در دوران بزرگسالی مهربان و صمیمی خواهند شد. این اشخاص می‌توانند با دیگران ارتباط موثری برقرار کنند و کمتر دچار اضطراب می‌شوند و به طور کلی با زندگی سازگارتر هستند. برای آنکه بتوانید این موهبت را برای فرزندتان به ارمغان آورید، بهتر است نکات تربیتی فرزندان را در رفتارتان با این عزیزان در نظر بگیرید.

۲- دلبستگی مقاوم

در این نوع دلبستگی کودکتان در هنگام حضورتان به شما می‌چسبد. در واقع کودکتان ترجیح می‌دهد در نزدیکی شما باشد تا اینکه بخواهد محیط اطرافش را کشف کند. شاید توجه کرده باشید که زمانی که او را ترک می‌کنید، بسیار بی قرار می‌شود و حتی با بازگشت‌تان، این بی قراری و ناراحتی کم نمی‌شود. کودک قشقرق راه می‌اندازد و بسیار خشمگین است، آرام نمی‌گیرد و حتی ممکن است نسبت به شما رفتار‌های پرخاشگری نشان دهد.

دلبستگی مقاوم چگونه ایجاد می‌شود؟

اگر مراقبت کننده به کودک اطمینان خاطر ندهد که "اگر من رفتم، دوباره باز خواهم گشت و تو را تنها نخواهم گذاشت" این نوع سبک دلبستگی در کودکان ایجاد می‌شود.

تاثیرات دلبستگی مقاوم

کودکانی که دارای سبک دلبستگی مقاوم هستند، دائما حس نگرانی و غمگینی دارند. این حالت تا بزرگسالی با آن‌ها همراه است. در نتیجه همیشه نگران ارتباط صمیمانه با دیگران هستند و خود را فردی طرد شده یا دوست نداشتنی، می‌پندارند.

۳-دلبستگی اجتنابی

در سبک دلبستگی اجتنابی، کودک تمایلی به ارتباط یا تعامل با شما ندارد. در واقع او اصلا توجهی به حضورتان ندارد در نتیجه در نبود شما نیز آشفته نمی‌شود. در این حالت اگر کودک را تنها بگذارید و برگردید باز هم کودک از شما استقبال نمی‌کند و تمایلی به برقراری ارتباط با شما ندارد.

دلبستگی اجتنابی چگونه ایجاد می‌شود؟

مراقبت کننده‌ای که کودک را اولویت خود قرار نمی‌دهد و نسبت به نیاز‌های او بی توجه است، با فرزند خود با محبت و عاطفه رفتار نمی‌کند یا وقت کمی برای کودک می‌گذارد، باعث ایجاد سبک دلبستگی اجتبابی می‌شود. البته حالت دیگری نیز در پدید آمدن این سبک دلبستگی وجود دارد؛ ممکن است مراقبت کننده بیش از حد سختگیر و یا کنترل کننده باشد و این حالت‌ها آنقدر کودک را اذیت کند که دور بودن را ترجیح دهد.

تاثیرات دلبستگی اجتنابی

کودکانی که سبک دلبستگی اجتنابی دارند، در آینده افرادی پرخاشگر و خجالتی می‌شوند که نمی‌توانند رابطه صمیمانه‌ای با دیگران برقرار کنند.

۴- دلبستگی آشفته-سردرگم

رفتار کودکانی که دارای سبک دلبستگی آشفته-سردرگم هستند، پر از تضاد، تناقض و آشفتگی است. این کودکان رفتار واحدی در مواجهه با مراقبت کننده خود ندارند. رفتار آن‌ها بین عشق و نفرت در تضاد است. در این حالت ممکن است کودکتان یکبار به شما بچسبد یا لحظه‌ای از آغوش شما تکان نخورد و گاهی ممکن است به محض در آغوش گرفتنش مقاومت کند و بخواهد که او را زمین بگذارید. در مواردی نیز احتمال دارد بی تفاوت باشد و هیچ واکنشی بروز ندهد.

دلبستگی آشفته-سردرگم چگونه ایجاد می‌شود؟

این سبک دلبستگی به دلیل نداشتن رفتار واحد والدین در برخورد با مسائل کودک ایجاد می‌شود. در این حالت رفتار مشابه در کودک، یکبار مورد تنبیه واقع می‌شود و بار دیگر تشویق می‌شود. این رفتار‌های نامتناسب و گیج کننده، عامل ایجاد کننده سبک دلبستگی آشفته در کودک هستند.

تاثیرات دلبستگی آشفته - سردرگم

افراد با سبک دلبستگی آشفته - سردرگم در روابط بعدی خود با دیگران دچار مشکل می‌شوند و مشکلات سازگاری زیادی در آینده پیدا می‌کنند. به طور کلی این سبک آسیب زیادی در کودک ایجاد می‌کند و مشکلات زیادی را در بزرگسالی برای او به همراه دارد.

نقش والدین در شکل گیری دلبستگی ایمن در کودکان

به طور کلی سبک دلبستگی ایمن، بهترین سبک ارتباطی است که در سازگاری بیشتر فرد در زندگی نقش مهمی ایفا می‌کند. باید توجه داشت سبک‌های دلبستگی کودکان بر شخصیت آن‌ها در آینده تاثیر می‌گذارد و در صورتی که دلبستگی ایمن نباشد، ممکن است منجر به بروز اختلالات شخصیت، افسردگی و اختلالات خلقی نیز شود. با مشاوره روانشناسی می‌توانید از شیوه‌های صحیح فرزند پروری و تربیت کودکان در سنین مختلف آگاهی پیدا کنید و دنیایی زیباتر و آینده‌ای بهتر برای فرزندتان رقم بزنید.

سوالات متداول

در صورتی که دلبستگی ایمن شکل نگیرد چه آسیب‌هایی کودک را تهدید می‌کند؟

کودک ممکن است در ابتدا واکنش‌هایی مانند گریه و بی‌قراری‌های بیش از حد از خود نشان دهد، اما می‌تواند این موضوع باعث شکل گیری مشکلات دیگری از جمله افسردگی، اختلالات اضطرابی و شخصیتی نیز گردد.