تاثیر باورنکردنی این شیرین کننده در مهار سرطان

به گزارش مجله خبری نگار، یک مطالعه‌ی علمی نوین، امید تازه‌ای در مبارزه با سرطان‌های تهاجمی گشوده است. پژوهشگران در بررسی‌های آزمایشگاهی دریافتند که یک شیرین‌کننده طبیعی رایج، موسوم به استویا (Stevia)، می‌تواند رشد سلول‌های سرطان پانکراس را مهار کند و حتی در برخی موارد به مرگ سلولی منجر شود. این یافته که در مراحل اولیه پژوهش و در محیط آزمایشگاهی (in vitro) به دست آمده، در صورت تأیید در مدل‌های حیوانی و انسانی، می‌تواند چشم‌انداز درمانی جدیدی را برای برخی از مرگ‌بارترین انواع سرطان‌ها فراهم آورد. استویا، که از گیاه Stevia rebaudiana استخراج می‌شود، در سال‌های اخیر به عنوان جایگزینی طبیعی برای قند در رژیم‌های غذایی معرفی شده است و اکنون احتمال داده می‌شود که ترکیبات فعال آن دارای خواص ضدسرطانی نیز باشند.

در این مطالعه، پژوهشگران با تیمی بین‌رشته‌ای از زیست‌شناسان مولکولی و داروسازان، سلول‌های سرطان پانکراس را در معرض دوز‌های مشخصی از عصاره استویا قرار دادند. نتایج نشان داد که این ترکیبات باعث توقف چرخه سلولی، القای آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی) و مهار مسیر‌های سیگنالی مرتبط با رشد سلول‌های سرطانی شده‌اند. چنین عملکردی پیش‌تر تنها در دارو‌های شیمی‌درمانی یا درمان‌های هدفمند دیده شده بود و مشاهده آن در یک ماده غذایی رایج، شگفتی محققان را برانگیخت.

در مقایسه با شیرین‌کننده‌های مصنوعی نظیر آسپارتام، سوکرالوز و آسه‌سولفام‌پتاسیم، استویا از نظر تاریخی جایگاه ایمن‌تری در رژیم غذایی عمومی داشته است. شیرین‌کننده‌های مصنوعی در سال‌های اخیر بار‌ها با بیماری‌هایی، چون چاقی، دیابت نوع دوم، اختلالات میکروبیوم روده، و حتی برخی سرطان‌ها مرتبط دانسته شده‌اند. برای نمونه، مطالعه‌ای بزرگ به نام NutriNet-Santé با بیش از ۱۰۲ هزار شرکت‌کننده نشان داد مصرف مقادیر زیاد از آسپارتام و آسه‌سولفام‌پتاسیم می‌تواند با افزایش معنادار خطر کلی ابتلا به سرطان مرتبط باشد، به‌ویژه سرطان‌های پستان و دستگاه گوارش. بررسی‌های دیگر نیز ارتباط مصرف طولانی‌مدت شیرین‌کننده‌های مصنوعی را با افزایش خطر مرگ‌ومیر کلی و سرطان‌های خاص گزارش کرده‌اند.

در نقطه مقابل، استویا به‌عنوان یک شیرین‌کننده طبیعی که کالری ندارد، تاکنون نه‌تنها عوارض جدی از خود نشان نداده، بلکه مطالعات مقدماتی از اثرات مثبت آن در تنظیم قند خون، کنترل فشار خون و حتی بهبود ترکیب میکروبی روده حمایت کرده‌اند. اکنون، شواهد اولیه درباره نقش بالقوه آن در مهار سلول‌های سرطانی، افق تازه‌ای به‌سوی استفاده درمانی از این ترکیب گیاهی می‌گشاید. با این حال، باید تأکید کرد که تمام یافته‌ها تا این لحظه به داده‌های آزمایشگاهی محدود شده و هنوز کارآزمایی‌های حیوانی یا انسانی برای بررسی اثربخشی، ایمنی، دوز مناسب و عوارض جانبی احتمالی آن انجام نشده است.

در همین راستا، برخی مطالعات اخیر نشان داده‌اند که مصرف شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌تواند اثرات منفی قابل توجهی بر درمان سرطان داشته باشد. برای نمونه، بررسی روی مدل‌های حیوانی ملانوما و سرطان ریه غیرسلولی نشان داد که مصرف سوکرالوز می‌تواند اثربخشی درمان ایمونوتراپی را کاهش دهد. علت این امر به تغییرات در میکروبیوم روده و کاهش سطح آرژنین نسبت داده شده است، اسیدآمینه‌ای که برای عملکرد صحیح سلول‌های ایمنی ضروری است. چنین یافته‌هایی، بار دیگر بر حساسیت سیستم ایمنی بدن نسبت به ترکیبات تغذیه‌ای و تعامل آن با درمان‌های پیشرفته سرطان تأکید دارند.

در صورت اثبات قطعی اثرات ضدسرطانی استویا در مراحل پیشرفته‌تر پژوهش، این ترکیب می‌تواند به عنوان یک عامل مکمل در کنار درمان‌های موجود مورد استفاده قرار گیرد. مزیت بالقوه استویا در این است که برخلاف بسیاری از ترکیبات دارویی ضدسرطان، به‌احتمال زیاد دارای عوارض جانبی شدید نخواهد بود و از آن‌جایی که به‌صورت طبیعی مصرف می‌شود، ممکن است پذیرش بیشتری از سوی بیماران داشته باشد. با این حال، برای استفاده دارویی از استویا یا استخراج ترکیبات فعال آن، نیاز به پالایش بیشتر، بررسی مسیر‌های زیست‌شیمیایی و انجام کارآزمایی‌های فاز یک و دو در انسان وجود دارد.

چشم‌انداز آینده پژوهش بر استویا، می‌تواند در چند محور کلیدی متمرکز شود: نخست، مطالعات حیوانی برای بررسی سمیت، فارماکوکینتیک و اثربخشی در بدن زنده؛ دوم، تحلیل مولکولی برای شناسایی دقیق مسیر‌های سیگنالی درگیر و هدف‌های سلولی مورد حمله استویا؛ و سوم، بررسی اثرات متقابل احتمالی با دارو‌های شیمی‌درمانی، ایمونوتراپی یا هورمون‌درمانی. همچنین، لازم است تأثیر استویا بر انواع مختلف سلول‌های سرطانی مورد بررسی قرار گیرد، چراکه ممکن است اثرات آن محدود به نوع خاصی از سرطان باشد.

در کنار رویکرد بالینی، این یافته می‌تواند پیامد‌هایی مهم در عرصه سیاست‌گذاری غذایی و سلامت عمومی داشته باشد. اگر اثربخشی درمانی استویا در مطالعات بیشتر تأیید شود، نه‌تنها صنایع غذایی باید در انتخاب شیرین‌کننده‌ها تجدیدنظر کنند، بلکه نهاد‌های بهداشتی نیز می‌توانند آن را به‌عنوان گزینه‌ای سالم و شاید حتی محافظتی در رژیم‌های غذایی توصیه کنند. از سوی دیگر، یافته‌های مربوط به خطرات شیرین‌کننده‌های مصنوعی نیز می‌تواند به کاهش استفاده از آنها در محصولات فرآوری‌شده بینجامد، به‌ویژه برای گروه‌های در معرض خطر بالا مانند افراد دیابتی یا بیماران سرطانی.

در جمع‌بندی، باید گفت یافته‌های تازه درباره اثر استویا بر سلول‌های سرطانی اگرچه هنوز در مراحل ابتدایی هستند، اما به‌درستی توجه جامعه علمی را به‌خود جلب کرده‌اند. در حالی‌که دهه‌ها شیرین‌کننده‌ها به‌عنوان ترکیبات صرفاً جایگزین قند در کنترل وزن و قند خون دیده می‌شدند، اکنون این امکان وجود دارد که برخی از آنها به ترکیبات فعال زیستی با اثرات درمانی ارتقاء یابند. آینده استفاده از استویا ممکن است نه تنها در قفسه مواد غذایی، بلکه در نسخه‌های دارویی نیز نمود یابد—اگر تحقیقات آتی مسیر را هموار کنند. تا آن زمان، اعتدال در مصرف و پایبندی به داده‌های علمی معتبر، بهترین راهنمای مصرف‌کنندگان و تصمیم‌گیرندگان حوزه سلامت خواهد بود.