تمسخرآمیز؛ مثل مذاکره بعد از جنگ!

به گزارش مجله خبری نگار، تنها چند روز پس از آن‌که ایالات متحده آمریکا به‌طور مستقیم به تأسیسات هسته‌ای ایران در فوردو و نطنز حمله کرد، منابعی در کشور‌های عربی از احتمال آغاز دور جدیدی از گفت‌و‌گو‌های غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن در مسقط خبر داده و گفته‌اند که آمریکا با پیشنهاد عمان برای آغاز مذاکرات در هفته آینده موافقت کرده، اما ایران هنوز واکنشی رسمی نشان نداده است.

تجاوزی بی‌سابقه، مذاکره‌ای بی‌اعتماد

در ساعات ابتدایی روز دوشنبه نیروی هوایی آمریکا با پرتاب بمب به تأسیسات هسته‌ای ایران در فوردو و نطنز، وارد فاز جدیدی از مواجهه شد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، شخصاً این حملات را تأیید کرد و در اظهاراتی گفت: «تأسیسات فوردو دیگر وجود ندارد. اکنون زمان صلح است.»

همین جمله، تناقضی را رقم زد که پایه تحلیل بسیاری از ناظران شده است: آیا کشوری که دست به اقدام نظامی علیه طرف مقابل زده، می‌تواند همزمان ادعای صلح‌طلبی و تمایل به مذاکره داشته باشد؟

ترامپ بعد از حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران گفته بود «توافق جدید هسته‌ای با ایران ضروری نیست؛ توانایی هسته‌ای آنها کاملاً نابود شده است.»؛ او در مواجهه با خبرنگاری که گفته بود آسیبی به تاسیسات ایران نرسیده است هم گفته بود «او را باید مثل سگ اخراج کنید؛ دروغ می‌گوید.» و حالا باز هم حرف از مذاکره زده است.

بازخوانی یک تجربه تلخ

قرار بود مذاکره‌ای میان وزیر خارجه ایران و نماینده رئیس‌جمهور آمریکا در روز ۲۵ خرداد در مسقط برگزار شود. اما تنها دو روز پیش از آن، رژیم اسرائیل با حمله‌ای گسترده و ناگهانی به منازل مردم، فرماندهان و دانشمندان ایرانی، موجی از خشم عمومی در کشور ایجاد کرد. همان زمان، منابع اطلاعاتی از همکاری اطلاعاتی آمریکا و اسرائیل برای طراحی حملات پرده برداشتند.

آکسیوس هم در گزارشی مفصل توضیح داد که مذاکرات ایران و آمریکا حربه‌ای بود برای اینکه ایران آمادگی تجاوز رژیم صهیونیستی را نداشته باشد. تحلیل‌گران منطقه‌ای مانند نبیل الرمادی، پژوهشگر امور راهبردی در المیادین، آن رویداد را «استفاده تاکتیکی از دیپلماسی برای فریب» توصیف کردند.

چرا مذاکره در این شرایط مضحک به‌نظر می‌رسد؟

مذاکره باید قبل از اقدام نظامی باشد، نه بعد از آن. آمریکا ابتدا شلیک کرده و سپس دعوت به گفت‌و‌گو کرده است؛ اقدامی که بیشتر یادآور الگو‌های رفتاری دوران جنگ سرد است.

همچنین تجربه‌های پیشین و فقدان هرگونه تضمین برای توقف اقدامات نظامی، هرگونه مذاکره‌ای را در وضعیت نابرابر و بی‌پایه قرار می‌دهد.

خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشت: «حملات مستقیم ایالات متحده، امید‌ها برای بازگشت به مسیر دیپلماتیک را به‌دت تضعیف کرده است.»

در فضای دیپلماتیک، اعتماد و توازن شرط آغاز هر مذاکره‌ای است. در شرایطی که هنوز آثار حمله آمریکا بر تأسیسات ایران باقی‌ست، و در حالی‌که نیرو‌های آمریکایی و اسرائیلی همچنان در آماده‌باش نظامی به‌سر می‌برند، هر سخن از مذاکره بیشتر به یک طنز تلخ شباهت دارد.

جمهوری اسلامی ایران تاکنون واکنشی رسمی به پیشنهاد عمان نداده است. سکوتی که شاید بیش از هر واژه‌ای نشان می‌دهد که میز مذاکره، وقتی در کنار سلاح گرم قرار گیرد، دیگر جایی برای اعتماد باقی نمی‌گذارد.