کیست دندانی چه بیماری‌های جدی میتواند ایجاد کند؟

به گزارش مجله خبری نگار/بهداشت نیوز، کیست دندانی یک کیسه پر از مایع یا مواد نیمه‌جامد است که معمولاً در نواحی مختلف دهان یا فک تشکیل می‌شود. این کیست‌ها اغلب در ناحیه ریشه دندان یا اطراف استخوان فک رشد می‌کنند. کیست‌های دندانی معمولاً خوش‌خیم هستند، اما در صورتی که درمان نشوند، می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی به بافت‌های اطراف آسیب بزنند و موجب تخریب دندان‌ها، استخوان‌ها و لثه‌ها شوند. کیست‌های دندانی عمدتاً odontogenic (از بافت‌های دندانی منشأ) یا non-odontogenic (مانند mucocele از غدد بزاقی) هستند.

کیست دندانی ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد و تنها از طریق معاینه دندان‌پزشکی یا رادیوگرافی قابل شناسایی باشد، اما برخی از آنها باعث درد، تورم، خونریزی و دیگر مشکلات می‌شوند.

انواع کیست‌های دندانی

کیست‌های دندانی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک از آنها ویژگی‌های خاص خود را دارند. در این بخش، مهم‌ترین انواع کیست‌های دندانی را بررسی خواهیم کرد. انواع را به دو دسته odontogenic (التهابی: پری‌آپیکال؛ رشدی: دنتیژروس، پریودنتال جانبی، کراتوسیست اودونتوژنیک) و non-odontogenic (موکوسل) تقسیم می‌کنیم.

کیست پری‌آپیکال (Periapical Cyst): این نوع کیست‌ها یکی از شایع‌ترین انواع کیست‌های دندانی هستند. آنها معمولاً در اطراف ریشه دندان‌های مرده یا آسیب‌دیده ایجاد می‌شوند. کیست پری‌آپیکال به‌طور معمول در اثر عفونت پالپ دندان به وجود می‌آید. این کیست‌ها می‌توانند به‌طور آهسته رشد کنند و در بسیاری از موارد بدون درد باشند.

کیست دنتیژروس (Dentigerous Cyst): کیست دنتیژروس بیشتر در اطراف تاج دندان‌های نهفته یا دندان‌هایی که به‌درستی رشد نکرده‌اند، تشکیل می‌شود. این کیست‌ها می‌توانند منجر به مشکلاتی مانند برهم خوردن رشد دندان‌های جدید و تخریب استخوان فک شوند. کیست دنتیژروس به‌طور معمول در دندان‌های عقل و سایر دندان‌های نهفته ایجاد می‌شود.

کیست موکوسل (Mucocele): این نوع کیست معمولاً در بافت‌های نرم دهان مانند لثه، زبان، لب‌ها یا داخل گونه‌ها تشکیل می‌شود. کیست‌های موکوسل به‌طور معمول به دلیل آسیب به غدد بزاقی یا انسداد مجاری بزاقی ایجاد می‌شوند. این کیست‌ها معمولاً به‌صورت یک توده نرم و بدون درد ظاهر می‌شوند.

کیست پریودنتال (Lateral Periodontal Cyst): کیست پریودنتال یک کیست نادر و توسعه‌ای است که معمولاً در نواحی جانبی ریشه دندان‌های زنده تشکیل می‌شود. این کیست‌ها به‌طور معمول در دندان‌های سالم و زنده تشکیل می‌شوند و ارتباطی با بیماری‌های لثه یا پوسیدگی دندان ندارند. هرچند در بعضی موارد ممکن است با مشکلات پریودنتال (لثه‌ای) همپوشانی داشته باشند، اما علت اصلی آنها اختلالات توسعه‌ای در رشد دندان‌ها است.

کیست کراتوسیست اودونتوژنیک (Odontogenic Keratocyst - OKC): این نوع کیست تهاجمی است، از لامینای دندانی منشأ می‌گیرد و نرخ عود بالایی دارد و معمولاً در نواحی خلفی (پشتی) فک پایین رخ می‌دهد.

علل ایجاد کیست دندانی

علل اصلی تشکیل کیست‌های دندانی بسته به نوع کیست (odontogenic یا non-odontogenic) متفاوت است و شامل عواملی هستند که می‌توانند به دندان‌ها، بافت‌های اطراف آن یا غدد بزاقی آسیب برسانند. این عوامل عبارتند از:

عفونت‌ها و پوسیدگی دندان: پوسیدگی دندان‌ها و عفونت‌های پالپ دندان یکی از شایع‌ترین دلایل ایجاد کیست‌های دندانی odontogenic (مانند کیست پری‌آپیکال) هستند. زمانی که پالپ دندان عفونی می‌شود، بدن ممکن است برای مقابله با این عفونت یک کیست تشکیل دهد.

آسیب و ضربه به دندان‌ها: ضربه به دندان‌ها یا فک می‌تواند باعث آسیب به بافت‌های دندانی و لثه‌ها شود. این آسیب‌ها می‌توانند به تشکیل کیست‌های دندانی odontogenic (مانند کیست دنتیژروس) منجر شوند.

اختلالات ژنتیکی: برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندرم گورلین می‌توانند باعث رشد چندین کیست دندانی (مانند OKC) در فک‌ها و دندان‌ها شوند.

مشکلات رشدی دندان‌ها: دندان‌های نهفته یا دندان‌های در حال رشد نادرست می‌توانند باعث تشکیل کیست‌های دندانی odontogenic (مانند کیست دنتیژروس یا پریودنتال) شوند. این کیست‌ها معمولاً در نواحی اطراف دندان‌های نهفته یا دندان‌های عقل شکل می‌گیرند.

آسیب به غدد بزاقی (برای کیست موکوسل): کیست موکوسل (non-odontogenic) عمدتاً به دلیل آسیب به غدد بزاقی کوچک دهان یا انسداد مجاری بزاقی ایجاد می‌شود که منجر به تجمع مخاط و تشکیل کیست می‌گردد.

علائم و نشانه‌های کیست دندانی

کیست‌های دندانی ممکن است بدون علامت باشند، اما در برخی موارد علائمی مانند درد، تورم و خونریزی را ایجاد کنند. در اینجا برخی از علائم شایع کیست‌های دندانی آورده شده است:

درد: یکی از شایع‌ترین علائم کیست دندانی، درد مداوم یا متناوب در ناحیه آسیب‌دیده است.

کیست دندانی ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد و تنها از طریق معاینه دندان‌پزشکی یا رادیوگرافی قابل شناسایی باشد، اما برخی از آنها باعث درد، تورم، خونریزی و دیگر مشکلات می‌شوندتورم: تورم در ناحیه فک، لثه یا اطراف دندان می‌تواند نشان‌دهنده وجود کیست باشد.

خونریزی لثه‌ها: کیست‌های دندانی می‌توانند باعث خونریزی لثه‌ها شوند، به‌ویژه زمانی که در نواحی عفونت‌زده تشکیل شده‌اند.

حساسیت به فشار: دندان‌های اطراف کیست ممکن است حساس به فشار یا هنگام جویدن شوند.

ترشح چرک: در صورت عفونت کیست، ترشح چرک ممکن است از ناحیه آسیب‌دیده خارج شود.

لق شدن دندان‌ها: یکی از علائم دیگر کیست‌های دندانی، شل شدن دندان‌های اطراف است.

جابجایی دندان‌ها یا نامتقارنی فک: برای کیست‌های بزرگ مانند دنتیژروس.

درمان‌های پزشکی کیست دندانی

درمان کیست‌های دندانی بستگی به نوع کیست، اندازه آن و محل قرارگیری آن دارد. روش‌های درمانی معمول عبارتند از:

جراحی کیست (کیستکتومی): این روش شامل برداشتن کیست و بافت‌های آسیب‌دیده اطراف آن است. کیستکتومی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و در برخی موارد ممکن است نیاز به جراحی فک باشد.

درمان ریشه (عصب‌کشی): در صورتی که کیست ناشی از عفونت پالپ دندان باشد، ممکن است درمان ریشه انجام شود. در این روش، پالپ دندان برداشته شده و کیست در ناحیه ریشه دندان تخلیه می‌شود.

آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورتی که کیست دندانی همراه با عفونت باشد، تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً به‌عنوان بخشی از درمان استفاده می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها به‌منظور کنترل عفونت و جلوگیری از گسترش آن قبل یا بعد از جراحی یا درمان ریشه به‌کار می‌روند.

مارسوپیالیزاسیون (Marsupialization): این روش به‌ویژه برای کیست‌های بزرگ و پیچیده‌تری که امکان جراحی کامل آنها وجود ندارد، استفاده می‌شود. در این روش، قسمتی از کیست برداشته شده و قسمت باقی‌مانده باز می‌ماند تا به‌طور طبیعی تخلیه شود. دکمپرشن به‌عنوان واریانت مارسوپیالیزاسیون برای کیست‌های بسیار بزرگ به کار می‌رود.

کشیدن دندان (Exodontia): اگر کیست در اطراف دندان‌های آسیب‌دیده تشکیل شده باشد و دندان قابل‌نجات نباشد، ممکن است دندان باید کشیده شود.

راهکار‌های تسکینی خانگی برای کیست دندانی

اگرچه درمان‌های پزشکی برای کیست دندانی بسیار مؤثر هستند، اما برخی درمان‌های خانگی می‌توانند به تسکین درد و کاهش علائم کمک کنند. این درمان‌ها به‌ویژه در موارد خفیف کیست‌های دندانی مفید هستند و می‌توانند به‌عنوان مکمل درمان‌های پزشکی استفاده شوند. اینها جایگزین درمان پزشکی نیستند و فقط تسکینی‌اند. در اینجا چند درمان خانگی برای کیست دندانی آورده شده است:

دهان‌شویه با نمک

دهان‌شویه با محلول نمک یکی از ساده‌ترین درمان‌های خانگی برای کیست دندانی است. نمک خواص ضدعفونی‌کنندگی دارد و می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند. برای تهیه این محلول، یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید و دهان خود را با آن شستشو دهید.

کمپرس گرم یا سرد

استفاده از کمپرس گرم یا سرد می‌تواند به کاهش تورم و درد کمک کند. برای تورم‌های ملایم، کمپرس سرد می‌تواند مؤثر باشد، اما در صورتی که درد به‌طور شدید باشد، کمپرس گرم می‌تواند درد را تسکین دهد.

روغن درخت چای

روغن درخت چای خواص ضدباکتری و ضدالتهابی دارد و می‌تواند به کاهش عفونت و التهاب در ناحیه کیست دندانی کمک کند. برای استفاده از روغن درخت چای، چند قطره از آن را با آب رقیق کنید و دهان خود را با آن شستشو دهید.

آلوئه‌ورا

آلوئه‌ورا به دلیل خواص ضدالتهابی و تسکین‌دهنده‌ای که دارد، می‌تواند به کاهش درد و التهاب در ناحیه کیست کمک کند. می‌توانید ژل آلوئه‌ورا را مستقیماً بر روی ناحیه آسیب‌دیده بمالید یا از آن برای شستشوی دهان استفاده کنید.

سرکه سیب

سرکه سیب دارای خواص ضدباکتری و ضدعفونی‌کننده است که می‌تواند به درمان عفونت‌های کیست دندانی کمک کند. برای استفاده از سرکه سیب، یک قاشق غذاخوری از آن را در یک لیوان آب رقیق کرده و دهان خود را با آن شستشو دهید.

پیشگیری از کیست دندانی

پیشگیری از کیست دندانی با رعایت برخی نکات ساده و مؤثر میسر است:

رعایت بهداشت دهان و دندان: مسواک زدن حداقل دو بار در روز و استفاده از نخ دندان روزانه می‌تواند از تشکیل کیست‌های دندانی جلوگیری کند.

معاینات دوره‌ای دندان‌پزشکی: مراجعه منظم به دندان‌پزشک برای بررسی مشکلات احتمالی و درمان زودهنگام پوسیدگی دندان‌ها و عفونت‌های پالپ می‌تواند از بروز کیست‌های دندانی جلوگیری کند.

درمان به‌موقع پوسیدگی دندان‌ها: درمان زودهنگام پوسیدگی دندان‌ها و پر کردن دندان‌های آسیب‌دیده می‌تواند از تشکیل کیست دندانی جلوگیری کند.

جلوگیری از آسیب: مانند استفاده از محافظ دهان ورزشی برای دندان‌های نهفته یا موکوسل

نتیجه‌گیری

کیست دندانی یک مشکل جدی است که می‌تواند به دندان‌ها، لثه‌ها و استخوان‌های فک آسیب وارد کند. این کیست‌ها اغلب بدون علامت هستند و ممکن است تنها از طریق معاینه دندان‌پزشکی شناسایی شوند. درمان‌های پزشکی از جمله جراحی کیست و درمان ریشه می‌توانند در درمان این مشکل مؤثر باشند. در کنار درمان‌های پزشکی، درمان‌های خانگی مانند دهان‌شویه با نمک، استفاده از کمپرس گرم یا سرد و روغن درخت چای می‌توانند به تسکین درد و کاهش علائم کمک کنند. رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندان‌پزشک از اصلی‌ترین راه‌های پیشگیری از کیست دندانی هستند. تشخیص زودهنگام با رادیوگرافی کلیدی است.