حل معمای سازند‌های آتشفشانی منحصر‌به‌فرد در "دوقلوی شیطانی" زمین

به گزارش مجله خبری نگار، این پدیده منحصر‌به‌فرد که دهه‌ها دانشمندان را متحیر کرده بود، سرانجام به لطف یک مطالعه اخیر بر اساس داده‌های تاریخی و جدیدترین تکنیک‌های مدل‌سازی کامپیوتری، اسرار خود را آشکار می‌کند.

راز عجیب پشت آتشفشان‌های پنکیکی زهره

— Gizmodo (Gizmodo) ۲۹ مه ۲۰۲۵

این مطالعه که در مجله تحقیقات ژئوفیزیکی: سیارات منتشر شده است، بر تجزیه و تحلیل یکی از بزرگترین این سازند‌ها، معروف به نارینا تولوس، که قطری حدود ۱۴۵ کیلومتر دارد، متمرکز شده است. با استفاده از داده‌های راداری جمع‌آوری‌شده توسط ماموریت ماژلان ناسا در دهه ۱۹۹۰، تیم تحقیقاتی توانست یک مدل سه‌بعدی دقیق از این سازند آتشفشانی عجیب بسازد.

نتایج شگفت‌آور بود. در حالی که پیش از این اعتقاد بر این بود که ویسکوزیته بالای گدازه تنها عامل ایجاد این اشکال مسطح است، این مطالعه نشان داد که خاصیت ارتجاعی پوسته سیاره نیز نقش به همان اندازه مهمی ایفا می‌کند.

دکتر مایکل براون توضیح می‌دهد که پدیده منحصر‌به‌فرد آتشفشان‌های زهره به دلیل تعامل عجیب بین گدازه و پوسته سیاره است. برخلاف زمین که گدازه‌ها هنگام جریان به صورت افقی پخش می‌شوند، گدازه‌های متراکم در زهره کاملاً متفاوت رفتار می‌کنند. به دلیل وزن بسیار زیاد این گدازه و ماهیت کشسان پوسته زهره، پوسته زیر وزن سنگین گدازه خم می‌شود و باعث می‌شود که گدازه به جای پخش شدن به پهلو، به صورت عمودی روی هم انباشته شود. وقتی گدازه‌های سنگین به این پوسته انعطاف‌پذیر فشار می‌آورند، پوسته به جای ثابت ماندن، به سمت پایین خم می‌شود. این انحنا باعث می‌شود که گدازه به جای پخش شدن به پهلو، روی هم انباشته شود.

این فرآیند منحصر‌به‌فرد، این اشکال عجیب و غول‌پیکر پنکیک مانند را با قله‌های کاملاً صاف و کناره‌های شیب‌دار ایجاد می‌کند، شکلی که در هیچ آتشفشان شناخته شده دیگری در منظومه شمسی ما یافت نمی‌شود.

اما نکته عجیب این است که این گدازه به هیچ وجه معمولی نیست. طبق تجزیه و تحلیل‌ها، تشکیل این «پنکیک‌های آتشفشانی» به نوع خاصی از گدازه با چگالی بیش از دو برابر آب و ویسکوزیته باورنکردنی نیاز دارد. این خواص استثنایی باعث می‌شود که گدازه‌ها بسیار آهسته جریان یابند، به طوری که دانشمندان تخمین می‌زنند تشکیل هر یک از این گنبد‌های غول‌پیکر صد‌ها هزار سال زمینی طول کشیده است.

این مدل جدید نه تنها شکل عجیب این آتشفشان‌ها را توضیح می‌دهد، بلکه توضیحی برای تغییر شکل‌های پوسته‌ای اطراف آنها که دانشمندان قبلاً مشاهده کرده بودند، ارائه می‌دهد. در طول فرآیند تشکیل، وزن گدازه باعث ایجاد برآمدگی‌هایی در پوسته اطراف می‌شود.

اگرچه این یافته‌ها پیشرفت قابل توجهی در درک ما از زمین‌شناسی «دوقلوی شیطانی» زمین نشان می‌دهند، دانشمندان تأکید می‌کنند که این تصویر هنوز ناقص است. مدل فعلی تنها بر اساس یک مطالعه موردی است و هزاران سازند آتشفشانی مشابه در سطح سیاره وجود دارد که در انتظار مطالعه هستند.

انتظار می‌رود ماموریت‌های فضایی آینده داده‌های دقیق‌تری ارائه دهند که به آزمایش این نظریه در مقیاس بزرگتر کمک کند.

منبع: گیزمودو