رویافروشی شبح یک موجود خیالی! دانسته و ندانسته از همستر

به گزارش مجله خبری نگار/فرهیختگان: چندی قبل بود که شاهد اولین مصاحبه پاول دوروف، بنیانگذار تلگرام بودیم، او در این گفت‌وگوی تصویری بار‌ها به تغییر محل زندگی خود برای امتناع از افشای اطلاعات کاربران خود تاکید کرده بود. این مرد روس، لندن، سنگاپور و سان‌فرانسیسکو را پشت‌سر گذاشته بود و به امارات رسیده بود؛ مقصدی که توانست برای مدت شش سال به محل زندگی او تبدیل شود. او که یک تیم مهندسی ۳۰ نفره دارد حالا، اما دست به انتشار ایردراپی به نام همستر زده است؛ هرچند منابع انسانی ۱۰۰ نفره او کار خودشان را در زمینه بازاریابی به خوبی انجام داده‌اند، اما نگرانی‌هایی در زمینه رویکرد مردم ایران به این موضوع وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که شاهد محتوای طنز از حضور و تلاش برخی از مردم برای کسب امتیاز در همستر هستیم. برخی کارشناسان معتقدند ظهور این ایردراپ اتفاق جدیدی برای زمانی که در دوران انقلاب چهارم صنعتی هستیم محسوب نمی‌شود و علت استقبال بیش از اندازه مردم از این پروژه مشکلات اقتصادی و معیشتی است. در سوی دیگر ماجرا یک پژوهشگر بازار‌های مالی می‌گوید فعالیت این پروژه‌ها مصداق عرضه اولیه است و با تکنیک رویافروشی به مردم عمل می‌کند.

تسخیر با همستر!

به‌تازگی در دنیای پرنوسان ارز‌های دیجیتال، ارز تازه‌ای به عنوان یک نوآوری ظهور کرده است، ارزی که ممکن است در آینده بتوان از آن به عنوان پدیده‌ای در اکوسیستم دیجیتال یاد کرد. پس از موفقیت بزرگ و پرسروصدای نات‌کوین، بازی‌های زیادی با الهام از این پروژه در سبک «Tap to Earn» راه‌اندازی شده‌اند. یکی از این بازی‌های جدید که اخیرا بسیار محبوب و پرطرفدار شده است، همستر کامبت (Hamster Kombat) نام دارد. همستر کامبت یک بازی تلگرامی است که رابط کاربری مشابه یک بازی یا به‌اصطلاح گیمیفیکشن دارد که کسب درآمد آن وابسته به دعوت از دیگران است و کاربر در آن می‌تواند فقط با ضربه‌زدن ساده روی صفحه گوشی خود سکه‌های مجازی کسب کند. سکه‌هایی که صرفا احتمال می‌رود بتوان آنها را به پول واقعی تبدیل کرد، چون قیمت همستر کامبت تا زمانی که این پروژه در صرافی‌ها تعریف نشود، مشخص نخواهد بود. به نظر می‌رسد یکی از عوامل اصلی اقبال مردم به این بازی تلگرامی، قولی است که این سرگرمی برای ثروتمند کردن هوادارانش داده است.

 این بازی به‌سرعت همه‌گیر شد به‌طوری که حساب کاربری این بازی در شبکه اجتماعی ایکس که از ماه مارس سال جاری راه‌اندازی شده و تا روز ششم ژوئن بیش از ۵.۸ میلیون دنبال‌کننده کسب کرده است. همچنین بنابر پستی که این صفحه اخیرا منتشر کرده، تعداد کاربرانش از مرز ۱۰۰میلیون نفر گذشته است. در کنار رشد چشمگیر این برنامه باید به این نکته توجه کرد تا زمانی که رمزارز همستر «وایت پیپر» یا همان سندی فنی و رسمی که اطلاعات، هدف و مسیرتوسعه محصول را مشخص می‌کند، ندارد و چشم‌انداز مشخصی برای پروژه همستر کامبت طراحی نشده، به این معنا که تعداد کل توکن‌ها مشخص نیست، بسیار محتمل است روش توزیع آن منصفانه نباشد. در حال حاضر در سرتاسر جهان تنها هفت صرافی به شکل محدود ارز همستر را در کنار سایر رمزارز‌ها لیست کرده‌اند و به نظر می‌رسد کماکان راه طولانی تا خرید و فروش این ارز باقی‌مانده است.

اپیدمی ضربه زدن به موبایل

شاید بتوان علت این حجم از گسترش بازی «همستر کامبت» را به ماه‌ها قبل و توسعه‌طلبی تلگرام ربط داد؛ تلگرام در ادامه گسترش فعالیت‌های خود و در مسیر تبدیل این برنامه از یک پیام‌رسان صرف به اکوسیستم جامع؛ به سراغ فناوری بلاک‌چین رفت و شبکه «تون» را ساخت؛ «تون» این قابلیت را به تلگرام می‌داد که بتواند میزبان ارز‌های دیجیتال باشد. در آبان ۱۴۰۲ بود که برای نخستین بار نسخه اولیه «نات‌کوین» به‌عنوان نوعی ربات تلگرامی بین کاربران در سراسر جهان عرضه شد. رباتی که به کاربران اجازه می‌داد با ضربه زدن روی یک سکه، ارز دیجیتالی با عنوان Notcoin را استخراج کرده و پس از چند ماه که توسعه‌دهندگان این بازی «نات‌کوین»‌ها را روی بستر بلاک‌چین عرضه کردند، خرید و فروش ارز «نات‌کوین» در صرافی‌ها آغاز شد. موضوعی که باعث شد «نات‌کوین» در سریع‌ترین زمان ممکن معروف شود و راه را برای معرفی یک بازی جدیدتر در آینده باز کند.

این روز‌ها شاهد شیوع اپیدمی ضربه زدن به موبایل برای کسب درآمد هستیم. به جرات می‌توان گفت که مهم‌ترین عامل محبوبیت آن امکان درآمدزایی است. «همستر کامبت» به کاربرانش متعهد شده که در آینده‌ای نزدیک می‌توانند سکه‌هایی را که در طول بازی به‌دست آوردند، به فروش رسانده یا به رمز‌ارز دیگری تبدیل کنند. کاربران همچنین می‌توانند کیف پول دیجیتال خود را به این بازی متصل کنند. همستر‌های دیجیتال این بازی نیز به‌صورت ان‌اف‌تی (NFT) ذخیره می‌شوند و کاربران می‌توانند آنها را خرید و فروش کنند.

دوروف بالاخره ما را خواهد فروخت؟

در این بین نگرانی‌های اساسی در این زمینه وجود دارد که اغلب کاربران که به سودای کسب درآمد وارد آن شده‌اند این موارد را نادیده گرفته‌اند، ازجمله اساسی‌ترین آنها، نگرانی‌هایی مبنی‌بر امنیت اطلاعات و حریم خصوصی کاربران در این بازی است، به‌طوری که در همین روز‌های اخیر که پاندمی همستر در کشور فراگیر شده، کارشناسان امنیت فناوری اطلاعات در مورد آسیب‌های ورود به فضا‌های فناوری مدرن و دسترسی ندادن اطلاعات بانکی کاربران به هیچ برنامه و رباتی هشدار‌هایی داده‌اند، اما همچنان گزارش‌های پلیس فتا از تخلیه حساب‌های بانکی افراد زیادی که از طریق تلگرام اقدام به بازی‌های ارزی داشته‌اند، خبر می‌دهد. 

حسین دلیریان، سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی در فضای مجازی اخیرا در صفحه رسمی توییتر خود گفته بود در این چند روز در بسیاری از سوپرگروه‌ها بحث‌های بسیاری از کاربران ایرانی را خواندم، شیوه جدید ماین کردن ارز دیجیتال با استفاده از بازی‌ها به بستر مناسبی برای هکر‌ها و سارقان تبدیل شده است. به‌عنوان سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی می‌گویم، افرادی که در این بازی‌ها شرکت می‌کنند، مراقب اطلاعات و حساب‌های خود باشند. مطابق با هشدار‌های کارشناسان فناوری اطلاعات لینک ربات همستر حاوی user-id (شناسه انحصاری تلگرام) افراد است که با انتشار آن می‌توان به‌راحتی اطلاعات تلگرام و توییتر شخص را در انحصار ادمین‌های کلاینت و ربات تلگرام قرار داد که پس از آن هیچ تضمینی برای امنیت حساب کاربر وجود نخواهد داشت؛ اما گویا سودای ثروتمند شدن ناگهانی افراد از توجه به بسیاری نکات مهم بازمی‌دارد. 

کنترل در دست کیست؟

یکی از نگرانی‌هایی که در گسترش ارز‌های دیجیتال و حالا ایردراپ‌ها و امثال آن مورد توجه کارشناسان بوده؛ خطر از بین رفتن قدرت سیاستگذاری دولت‌هاست. به‌عبارتی دولت‌ها در زمان حیات ارز‌های فیات؛ از طریق سیاستگذاری پولی و مالی متمرکز؛ در یک طیف گسترده نفع عمومی را دنبال می‌کنند؛ برنامه‌ریزی می‌کنند؛ برنامه توسعه‌ای ارائه می‌دهند؛ سیاستگذاری صنعتی دنبال می‌کنند؛ هدایت اعتبار انجام می‌دهند و درمجموع سیاستگذاری پولی و مالی کشور‌ها تحت نظارت دولت است. به‌عبارتی دولت تشخیص می‌دهد پول را به کدام بخش هدایت کند و کدام سیاست صنعتی را پیش‌ببرد. در شرایط گفته شده سرمایه‌ها و منابع جذب بخش‌هایی می‌شود که دولت‌ها آن را به نفع عامه جامعه می‌دانند، اما با فراگیر شدن ارز‌های دیجیتال و انواع پروژه‌های مجازی؛ سیاستگذاری دیگر در دست دولت نیست و ممکن است اهداف اقتصادی خاصی نداشته باشد و منجر به اشتغالزایی و درنهایت توسعه نشود. بعضا مشاهده شد شرکت‌هایی که مدعی بودند پروژه‌های ارز دیجیتال دارند در دنیای واقعی پروژه نداشتند. عملا سیاستگذاری پولی و مالی دنیا به دست طراحان این ارز‌ها می‌افتد و دست دولت‌ها را می‌بندد و سبب می‌شود دولت نتواند قدرت حاکمیتی خود را ایفا کند. 

چه خطر‌هایی ایردراپ‌ها را تهدید می‌کند؟

با افزایش محبوبیت ایردراپ‌ها، هکر‌ها از این فرصت نهایت استفاده را کرده تا از نام پلتفرم‌های اصلی برای فریب کاربران با ارسال توکن‌های جعلی استفاده کنند. با کلیک روی چنین نشانه‌هایی، کاربران می‌توانند خود را در یک وب‌سایت تقلبی که برگرفته از نام دامنه و رابط پروژه معروف است، بیابند. همچنین منبع فیشینگ معمولا درخواستی مبنی بر اتصال به کیف پول با ورود عبارت seed را ارسال می‌کند و حتی گاهی مقداری وجه برای دریافت توکن‌های بیشتر درخواست می‌کند. درخواست‌هایی از این دست همیشه نشانه‌هایی حساس برای کلاهبرداری در حوزه رمزارز‌ها به حساب می‌آیند. Airdrops هرگز نیاز به پرداخت ندارد.

پولدار شدن با شبح یک موجود خیالی!

آرش صفری، پژوهشگر بازار‌های مالی اظهار داشت: «ایردراپ، درواقع معادل عرضه اولیه در بازار بورس است. ایردراپ‌ها قبل از لیست شدن پروژه در صرافی‌ها عرضه و پخش می‌شوند. تعداد بسیار زیادی ایردراپ داشتیم که اصلا لیست و قیمت‌گذاری نشدند و پروژه‌های شکست خورده بودند. در این بین پروژه نات‌کوین به واسطه استفاده روزمره زیاد با استقبال ایرانی‌ها مواجه شد که با یک سیستم بسیار قوی بازاریابی فعالیت کرد و با سیستم هرمی و تبلیغات گسترده مورد اقبال واقع شد و پس از آمدن در صرافی‌ها با یک پامپ افزایش ارزش پیدا کرد و سبب جذب عایدی برای افرادی شد که برای آن زمان گذاشتند. روز اول عرضه هر ۱۰ میلیون بار ضربه نات‌کوین بین ۲۰ تا ۲۲ دلار ارزش داشت. بعد از پامپ عجیبی که تجربه کرد این عدد به ۲۴۰ دلار ارتقا یافت. حالا بعد از این تجربه موفق، سیستم همستر روی کار آمد که در آن دعوت از کاربران جدید به افزایش ظرفیت و سرعت کاربر منجر می‌شود و به نوعی از سیستم هرمی برای جذب مخاطب استفاده می‌کند. نکته اول این است که هیچ تضمینی وجود ندارد که پروژه لیست شود. از سوی دیگر ممکن است لیست شود و اتفاقی شبیه نات‌کوین برای آن نیفتد؛ کما اینکه ما دقیقا نمی‌دانیم شاید در آینده با جذب سرمایه بتواند شگفتی‌ساز باشد.»

رشد همستر با رویای یک‌شبه پولدار شدن!

صفری افزود: «این اتفاق صرفا یک رفتار گله‌ای و به نوعی ابتذال به شمار می‌رود که در بازار اتفاق افتاده است. بیش از اینکه بتوانیم این موضوع را به ارز‌های دیجیتال و بازار‌های مالی ربط بدهیم، بیشتر شبیه یک سیستم بازاریابی خیلی قوی است که توانسته مردم را سرگرم کند و با فروش رویا به مردم ادامه مسیر دهد. رویافروشی در این اشکال در چند سال اخیر در بازار کریپتو و در پروژه‌های اسکم و بدون پشتوانه اتفاق افتاده است. مردم از این اتفاق و از این موضوع که در اقتصاد ناهار مجانی وجود ندارد، ناآگاه هستند. اگر شما توانستید در یک ایردراپ پول کسب کنید، احتمالا وسوسه می‌شوید که در ادامه بازهم سرمایه‌گذاری کنید و کم کم شما را آلوده به این سیستم می‌کند و احتمالا برای بسیاری از شرکت‌کنندگان در آخر زیان ایجاد خواهد کرد. با تمام ریسک‌های موجود اگر به پول برسید، در مقایسه با زمانی که باید برای آن صرف کنید بیهوده است. متاسفانه در کشور ما به واسطه فقر موجود طی سال‌های اخیر، افراد در تلاش هستند به هر طریقی درآمد دلاری داشته باشند و درنتیجه برای حضور در این پروژه‌ها وسوسه می‌شوند.» 

قیم همستر کیست؟ 

صفری تکمیل کرد: «به نظر می‌رسد تلگرام بهترین پلتفرم از نظر امنیت اطلاعات است. ما تاکنون به واسطه حضور پاول دوروف، بنیانگذار تلگرام، افشای اطلاعات خاصی نداشتیم. اما این اتفاق می‌تواند به صورت خودخواسته اطلاعاتی از کاربر دریافت کند که موجب مشکل شود. هنوز مشخص نیست این پروژه از کجا ارتزاق می‌کند. زمانی قرار بود بیت‌کوین و رمزارز‌ها به‌خاطر خاصیت دیسنترالایز بودن‌شان بتوانند ما را از بانک‌های مرکزی جدا کنند و پول خصوصی داشته باشیم، اما دولت‌ها با طراحی رمزارز‌های خود (ارز‌های بانک مرکزی) سعی دارند مراودات مالی مردم را بیشتر کنترل کنند و به دنبال مسیری هستند که از این ماجرا برای کنترل و مداخله‌گری بیشتر در زندگی انسان‌ها استفاده کنند.» 

خلأ رفاه؛ نقطه اتصال مردم به همستر 

پیمان مولوی، اقتصاددان گفت: «هرچه کشور‌ها سطح رفاه بالاتری داشته باشند، سیستم‌ها و مکانیسم کسب درآمد مردم و پس‌انداز آنها تغییر می‌کند و هرچه درآمد سرانه آنها کمتر از ۴ هزار دلار بشود، معمولا این روش‌های کسب درآمد نمادین خواهد شد، به این معنی که اقتصاد بر فرهنگ اقتصادی تاثیر می‌گذارد. مثال این موضوع افرادی هستند که در سال ۹۹ تمام داشته خود را بدون دانش و آگاهی وارد بازار سرمایه کردند. همین زمان سه الی چهار ساعت می‌تواند به جای تپ زدن در بستر اینستاگرام، صرف ایجاد کسب‌وکار و فروش شود. متاسفانه مردم این را دنبال نمی‌کنند و به دنبال درآمد‌های مقطعی زودگذر و البته فیک هستند.»

وی تکمیل کرد: «در کشور‌های توسعه‌یافته که افراد امکان پس‌انداز دارند و می‌توانند پس از دو سال کار مداوم، صاحبخانه شوند و خودرو مورد نیاز خود را تهیه کنند، کسی به دنبال یک‌شبه پولدار شدن نمی‌رود. خرید بیت‌کوین نیازمند طی کردن پروسه است، اما وقتی براساس پلتفرم در دسترسی مثل تلگرام عمل می‌کنید، دسترسی راحت‌تری دارید و ناخودآگاه امکان عمیق‌تر شدن آن هم سریع‌تر می‌شود. در آینده شاهد موارد بیشتری از این دست خواهیم بود. در آینده در تمام پلتفرم‌ها در شبکه‌های اجتماعی مختلف به سمت رمزارز‌ها برای انجام تراکنش‌ها حرکت خواهیم کرد. یک‌سری از رمزارز‌ها مثل بیت‌کوین، اتریوم و... مبتنی بر دیسنترالیزیشن هستند. وجود قوانین و مقررات، سیستم‌های شفاف و فرهنگ‌سازی می‌تواند به موقعیت موجود کمک کند. باید افراد توانمند در این حوزه ظهور و بروز پیدا کنند، صرافی‌های رمزارز فعال براساس استاندارد‌ها رتبه‌بندی شوند. به عنوان مثال وقتی یک رمزارز اعلام وجود می‌کند، تشخیص میزان اهمیت و چشم‌انداز آن برای متخصصان حوزه سخت نیست. هر قدر اقتصاد کشور‌ها پیش‌بینی‌پذیرتر و قوی‌تر باشد، چنین واکنش‌هایی کمتر دیده می‌شود. کشور‌های با درآمد سرانه بالا دچار چنین شرایطی نمی‌شوند.»

مخاطرات و مزایا

محمد میرزایی، کارشناس بازار‌های مالی  گفت: «انقلاب صنعتی چهارم در حال رقم خوردن است؛ این انقلاب از یک سو عواملی دارد که در آن دخیل هستند و از سوی دیگر نیازمند پیش‌نیاز‌هایی برای وقوع و تکامل است. فرآیند شکل‌گیری و تحقق اهداف انقلاب صنعتی، تغییرات بسیار جدی در لایه‌های اجتماع و اقتصاد به‌وجود خواهد آورد. ما در این دوران گذار با مفاهیم جدیدی آشنا می‌شویم که امکان اینکه خودمان را با آن تنظیم کنیم و نسبت به آن واکنش نشان دهیم وجود ندارد؛ گاهی مرتکب اشتباه می‌شویم و بعضا نیز موجب پیشرفت ما می‌شود. در کل دوران پر فراز و نشیبی برای انسان‌ها و دولت‌هاست. حساسیت این موضوع برای دولت‌ها بسیار زیاد است. اگر یک شخص در مواجهه با این حساسیت‌ها تصمیم اشتباه بگیرد درنهایت می‌تواند به خود و خانواده‌اش آسیب بزند، اما اگر یک دولت در مواجهه با تغییرات اساسی، بنیادی و بزرگ که جریان اقتصادی کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد فهم درستی از موقعیت نداشته باشد و تصمیمات درستی را اتخاذ نکند، می‌تواند یک کشور، اقتصاد و مردم را به قهقرا ببرد. ما در‌حال‌حاضر در مواجهه با موضوع همستر مساله را درست فهم نکرده‌ایم؛ اگر ما مساله را درست متوجه نشویم و در خلاف جهت تصمیم بگیریم و قدم برداریم شرایط از وضعیت موجود بدتر خواهد شد.» 

واکنش ایرانیان تافته جدا بافته بود 

میرزایی افزود: «ما شاهد مواجهه جدی با دارایی‌های دیجیتال با شناخت نسبی هستیم؛ در ابتدا شاهد دارایی‌های دیجیتال غیرمتمرکز بودیم، اکنون، اما این دارایی‌ها به‌سمت متمرکز شدن حرکت کرده‌اند. بانک‌های مرکزی نیز در تلاش هستند ارز‌های دیجیتال خود را معرفی کنند. این شکل جدید اقتصاد قوانین خاص خود را دارد، یعنی برای اینکه پروژه‌ای بتواند در بازاری کاملا آزاد جذب نقدینگی کند، پروژه خود را با ایردراپ آغاز می‌کند. این ایردراپ اشکال متفاوتی دارد، هرچقدر موج اجتماعی بزرگ‌تری بتواند به‌وجود بیاورد، طبیعتا اقبال عمومی بهتری خواهد داشت که درنهایت به جذب سرمایه و افزایش جایگاه آن کسب‌وکار منجر خواهد شد. ما اشکال متفاوت ایردراپ را داشتیم، با نات‌کوین شکل این ایردراپ متفاوت شده و عمومیت پیدا کرده است. آنچه ما اکنون با آن درگیر هستیم این است که سطوح اجتماعی ما را در رده‌های سنی مختلف از نوجوان تا مسن بسیار درگیر کرده است. علت این موضوع به این بازمی‌گردد که لایه‌های اجتماعی مختلف در کشور به لحاظ اقتصادی تحت فشار هستند و احساس عقب‌ماندگی اقتصادی بسیار بالایی دارند و به طرف هر سمتی که بتواند برای آنها عایدی مالی داشته باشد بدون در‌نظر گرفتن جوانب و فکر کردن درست هجوم می‌برند که خود را از وضعیت موجود نجات دهند و حتی شده یک قدم رو به جلو حرکت کنند. ما شاهد مواجهه مردم با همین شکل ایردراپ در سایر کشور‌ها به‌صورت همزمان هستیم، هیچ کجا شرایط مواجهه ایران را تجربه نکرده‌اند؛ چراکه درگیری‌های اقتصادی از جنس اقتصاد ایران را ندارند. نمی‌توان بدون در‌نظر گرفتن این موضوعات کلان که بستر مشکلات است را در تحلیل همستر نادیده بگیریم.» 

مردم به دنبال رویا 

میرزایی تصریح کرد: «اینکه این اتفاق بد است یا خوب؟ بعضا هم شاید اتفاق خوبی باشد! اما ما می‌توانیم شرایطی را به‌وجود بیاوریم که خروجی برای کشور ما خروجی بدی باشد، یا بستری را مهیا کنیم که فرصت‌زایی کند و پیشرفت، ثبات اقتصادی و شکوفایی رقم بزند. من مطمئنم هیچ دولت و حکومتی در هیچ برهه زمانی نمی‌تواند مردم را در هیچ موضوعی محدود کند. اینکه دولت بخواهد به این سمت حرکت کند که موج‌های در‌حال شکل‌گیری به شکل تنظیم‌گیری وارد شود، محقق نخواهد شد؛ چراکه بنیان خراب است و مردم باید ریسک‌گریز شوند. مردم به هر چیزی چنگ می‌زنند تا حس عقب‌ماندگی را التیام بخشند. وقتی به لیست تلگرام نگاه می‌کنید معمولا افرادی به تلگرام اضافه شدند که در رده‌های پایین اجتماعی هستند و به‌لحاظ اقتصادی احتمالا آدم‌های ضعیف‌تری نسبت به سایر اقشار جامعه‌اند؛ چراکه تحت فشار بیشتر اقتصادی هستند. من همستر را آسیب‌زا نمی‌بینم. علت آسیب‌زایی آن برای ما مشکل در بنیان اقتصادی است. تعریف غلط صورت مساله سبب می‌شود به‌سمت و سوی غلطی حرکت کنیم که به اشتباهات گذشته اضافه می‌شود.» 

وی افزود: «ما نباید به سمتی حرکت کنیم که برای پوشش دادن مشکلات صورت مساله را منحرف یا حذف کنیم. ارز دیجیتال مسیر خود را می‌رود. کشور‌هایی مثل امارات بستر را فراهم کرده و ارز‌های دیجیتال را به بازوی کمک‌کننده برای پیشرفت و تحقق اهداف بلندمدت خود تبدیل کرده‌اند. ما داریم با رویکرد غیرعقلانی و غیرکارشناسی با آن برخورد می‌کنیم که می‌تواند در آینده آسیب‌زا باشد. اگر ماشین اختراع شده و سالانه در سفر‌های جاده‌ای برون‌شهری و درون‌شهری ۲۰ هزار نفر کشته داریم، آیا داریم از یک وسیله بد استفاده می‌کنیم یا آن چیز ذاتا بد است؟ این دو موضع کاملا متفاوت هستند. ما داریم از وسیله‌ای که می‌تواند موجب پیشرفت در سطوح جزء و کل کشور شود بد استفاده می‌کنیم، طبیعتا این رویکرد نتیجه خوبی به‌دنبال نخواهد داشت.»