به سه دلیل ناگزیریم به سمت خودرو‌های برقی برویم

به گزارش مجله خبری نگار، عباس علی‌آبادی وزیر صمت، در یک سال گذشته بر موضوع حرکت به سمت برقی‌سازی خودرو‌ها تاکید فراوانی داشته است و با توجه به ناترازی بنزین و آلودگی هوا در اغلب نقاط کشور، بهره‌گیری از خودرو‌های برقی در بخش حمل و نقل عمومی و خودرو‌های شخصی را یک ضرورت برای کشور عنوان می‌کند.

در این راستا اقداماتی را در خصوص واردات خودرو‌های برقی، تولید خودرو‌های برقی در کشور و همچنین فراهم‌سازی زیرساخت‌ها از جمله نصب و راه‌اندازی ایستگاه‌های شارژ خودرو‌های برقی اقداماتی را انجام داده است.

برخی از کارشناسان معتقدند که گران‌قیمت بودن خودرو‌های برقی، هزینه بالای تعویض باتری این خودروها، نبود زیرساخت‌های شارژ برقی به‌خصوص برای خودرو‌های شخصی از موانع گسترش استفاده و بهره گیری از این خودرو‌ها است، لذا چندان امیدوار به برنامه‌های وزارت صمت در این حوزه نیستند.

اما همانطور که اشاره شد وزارت صمت با هدف رفع ناترازی بنزین، کاهش آلودگی هوا و همچنین تحول در صنعت خودروسازی کشور اقداماتی را در این حوزه آغاز کرده است و لاجرم برای گذر از صنعت خودرو‌های بنزینی به خودرو‌های برقی باید زیرساخت‌هایی فراهم شود که فراهم‌سازی این زیرساخت‌ها نیازمند یک کار جمعی بین وزارتخانه‌های مختلف است.

پیرو بررسی اهمیت برقی‌سازی خودرو‌ها در کشور و همچنین اقدامات وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت‌وگویی با مجید جلیلی مدیر گروه پژوهش‌های فناوری و نوآوری مرکز مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

یکی از مهمترین برنامه‌های وزارت صمت حرکت به سمت برقی‌سازی خودرو‌ها است؛ ضرورت توسعه استفاده و بهره‌گیری از خودرو‌های برقی در کشور تا چه میزان است؟ با توجه به شرایط کشور این توسعه در بخش حمل و نقل عمومی باید صورت گیرد یا خودرو‌های شخصی؟

جلیلی: ضرورت توسعه خودرو‌های برقی را از سه منظر می‌توان مورد توجه قرار داد. منظر نخست، اهمیت توسعه فناوری‌های به‌روز در صنعت خودرو است. با توجه به رشد فزآینده سرمایه‌گذاری، تولید و خرید خودرو‌های برقی، آینده صنعت خودروسازی به سمت این فناوری در چرخش کامل است و پیش‌بینی می‌شود حداکثر طی دو دهه آتی خودرو‌های احتراقی به طور کامل از چرخه تولید صنایع خودروسازی خارج شوند. بدیهی است اگر سرمایه گذاری‌های لازم و انتقال فناوری در این صنعت روی ندهد، صنعت خودروسازی کشور عملا تعطیل خواهد شد.

واردات ۴ میلیارد دلار بنزین در سال ۱۴۰۲

منظر دوم مربوط به مصرف سوخت استف هرچند ایران از جمله تولیدکنندگان سوخت‌های فسیلی به شمار می‌رود، اما تراز تولید و مصرف سوخت در کشور از جمله بنزین متعادل نیست. به عبارت دیگر بیشتر از آنچه تولید می‌کنیم در حال مصرف هستیم. به طوری که به گواهی آمار سال ۱۴۰۲ نزدیک به ۴ میلیارد دلار بنزین به کشور وارد شده که رقم قابل توجهی است. خودرو‌های برقی به واسطه تغییر منبع انرژی از بنزین به الکتریسیته، فرصت بی‌نظیری برای کاهش مصرف بنزین در کشور ایجاد می‌کنند. این فرصت ضمن کاهش واردات این حامل، می‌تواند فرصت صادرات آن را نیز مهیا سازد.

مرگ هزاران نفر بر اثر آلودگی ناشی از سوخت‌های فسیلی در سال

منظر سوم ملاحظات زیست محیطی است. حجم آلودگی کلان شهر‌های کشور خصوصا در فصول سرد سال به یک دغدغه همیشگی تبدیل شده و با وجود برنامه ریزی‌هایی که طی دهه‌های گذشته روی داده، این شرایط هر سال بدتر می‌شود. برآورد‌ها از خسارت آلودگی هوا نشان از مرگ ۲۵ هزار نفر در سال با هزینه‌ای معادل ۱۰ میلیارد دلار در سال است.

بدیهی است بخشی از این آلودگی نتیجه مصرف سوخت‌های فسیلی در بخش حمل و نقل است و بدون شک خودرو‌های برقی می‌توانند در کاهش آن مثمرثمر باشند.

چگونه می‌توان زیر ساخت‌ها را فراهم کرد؟ نقش وزارت صمت در فراهم سازی زیرساخت‌ها چیست و این وزارتخانه چه اقداماتی را تاکنون انجام داده است؟ کدام وزارتخانه‌ها یا سازمان‌ها باید در توسعه زیرساخت‌ها مرتبط با خودرو‌های برقی همکاری کنند؟

جلیلی‌: اگر نگاهی به تجربه کشور‌های مختلف در توسعه حمل و نقل برقی داشته باشیم، متوجه می‌شویم که جملگی این کشور‌ها بر روی دو موضوع تمرکز ویژه داشته‌اند؛ موضوع اول تحریک خرید خودرو‌های برقی از طریق اعطای مشوق‌ها و موضوع دوم توسعه زیرساخت است. برای اینکه ببینیم مسیر توسعه زیرساخت خودرو‌های برقی در کشور چیست، نخست لازم است نیازمندی‌های زیرساختی یک خودروی برقی را بررسی کنیم. یک خودروی برقی برای تامین انرژی مورد نیاز خود نیازمند شارژ باتری است. این شارژ می‌تواند از طریق برق خانگی در منزل صورت پذیرد که البته زمان بر است و ممکن است تا ۸ ساعت به طول بیانجامد. پس بخشی از توسعه زیرساخت خودرو‌های برقی لازم است در منازل صورت پذیرد.

یعنی در هنگام ساخت یک واحد مسکونی، موضوع استقرار زیرساخت شارژ این خودرو‌های مورد توجه قرار گیرد. امری که هم اکنون در بسیاری از مناطق دنیا نظیر شهر استانبول ترکیه به یک قانون اجباری تبدیل شده است. در کنار شارژ آهسته با برق خانگی، خودروی برقی امکان شارژ سریع را نیز دارد که می‌تواند تا حداکثر ۳۰ دقیقه باتری خودرو را شارژ کامل کند. این نوع از شارژ نیازمند شارژر‌های ویژه و گران و البته زیرساخت‌های تخصصی است که لازم است همانند پمپ بنزین در مسیر‌های حمل و نقل ایجاد شوند. این نوع از شارژ‌ها نیازمند زمین، امکانات فنی و مهندسی، نیروی برق، خدمات نرم افزاری و .. هستند.

ضروت فراهم‌سازی زیر ساخت‌های بهره‌گیری از خودرو‌های برقی توسط همه ذینفعان

ضرورت دارد جمیعی از ذینفعان در سازمان‌های مختلف نظیر شهرداری‌ها، وزارت نیرو، وزارت ارتباطات، وزارت صنعت، شرکت‌های تولید کننده تجهیزات و غیره در کنار هم برای توسعه این زیرساخت‌ها تلاش کنند.

شاید دولت بتواند بخشی از این زیرساخت‌ها را از طریق یارانه ایجاد کند (که البته در ابتدای مسیر برقی سازی لازم است)، اما بدون شک توسعه کامل آن‌ها نیازمند حضور بخش خصوصی است. بخش خصوصی نیز در وهله نخست نیازمند یک مدل اقتصادی است. به عبارت دیگر صرفه اقتصادی سرمایه گذاری در این زیرساخت‌های باید ایجاد شود که عواملی متعدد در به صرفگی این سرمایه گذاری دخیل هستند که می‌توانم هزینه برق و حجم تقاضا را به عنوان دو مولفه کلیدی معرفی کنم.

آیا وزارت صمت برای توسعه بهره‌گیری از خودرو‌های برقی نقشه راه تدوین کرده است؟ در غیراینصورت راهبری این امر چگونه صورت می‌گیرد؟

جلیلی: از آغاز حرکت کشور به سمت توسعه خودرو‌های برقی، وزارت صنعت، معدن و تجارت کمیته تخصصی برای راهبری این مهم ایجاد کرده است. این کمیته تاکنون جلسات متعددی با ذینفعان مختلف در وزارت خانه و سازمان‌های مختلف برگزار کرده و بخشی از چالش‌های توسعه این خودرو‌ها را نیز حل کرده است.

همچنین موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی نیز وظیفه راهبری پژوهشی این موضوع را بر عهده گرفته و با تهیه گزارش‌های تخصصی و همچنین برگزاری نشست‌های علمی با حضور صاحب نظران، سعی در تسهیل این مسیر داشته است. البته باید توجه داشته باشیم که مسیر برقی سازی حمل و نقل مسیر کوتاه مدت نیست و همه کشور‌ها برنامه‌های بلندمدت برای موفقیت در این مسیر داشته اند.

وزارت صمت برای توسعه خودرو‌های برقی در کشور برنامه واردات دارد آیا این مساله راهکار مناسبی است؟ یا اینکه در ابتدا باید به تولید مناسب می‌رسیدیم و سپس برنامه توسعه را دنبال می‌کردیم.

جلیلی: وقتی یک محصول جدید نظیر خودروی برقی به بازار می‌آید، عوامل متعددی در موفقیت و شکست آن دخیل هستند که فرآیند تولید آن را با پیچیدگی‌هایی همراه می‌سازد. در خصوص خودروی سواری برقی، بدیهی است تا زمانی که ظرفیت‌ها و امکانات لازم برای تولید انبوه این خودرو و بکارگیری آن مهیا نشود و حجم تقاضای کافی برای سرمایه گذاری ایجاد نشود، تولید اقتصادی آن عملیاتی نشود.

آیا می‌توان به تولید خودرو‌های برقی توسط خودروسازان امیدوار بود و آیا خودروسازان داخلی می‌توانند در این زمینه موفق عمل کنند؟ مهمترین چالش تولید خودرو برقی در کشور چیست؟

جلیلی: تولید خودروی برقی در مقایسه با خودروی احتراقی تفاوت‌های ماهوی بسیاری دارد. از نظر فنی و مهندسی ساده‌تر است چرا که در مقایسه با یک خودروی احتراقی که نزدیک به ۲۰۰ قطعه گردنده دارد، خودروی برقی حداکثر ۲۰ قطعه متحرک دارد. از این رو برای یک خودروساز که خودروی احتراقی تولید کرده، تولید خودروی برقی چندان پیچیده نیست. اما اگر از نظر اقتصادی بخواهیم تولید آن را بررسی کنیم، باید توجه داشته باشیم که تولید برخی از قطعات یک خودروی برقی نظیر باتری صرفا در تیراژ‌های بسیار بالا اقتصادی است. ضمن آن که تولید برخی از مدل‌های موتور‌های الکتریکی نیز به واسطه وابستگی به مواد نادر خاکی که در کنترل کشور چین است عملا اقتصادی نیست. در این شرایط حجم بزرگی از ارزش یک خودروی برقی (بیش از ۷۰ درصد) نیازمند واردات می‌شود که به صرفگی اقتصادی تولید آن را تحت الشعاع قرار می‌دهد. از نظر بنده، صنایع خودروسازی کشور توانایی تولید خودروی برقی را دارند، تنها در این میان صرفه اقتصادی و توسعه برخی از فناوری‌های کلیدی این خودرو‌های لازم است مورد توجه قرار گیرد.

نیاز به واردات خودرو برقی نداریم

ایجاد تقاضا نیز نیازمند آشنایی مصرف کننده با خودروی برقی و امکانات و ویژگی‌های آن است؛ بنابراین در ابتدا حجمی از واردات که ایجاد کننده ظرفیت جذب محصول در مشتری است می‌تواند صورت پذیرد. اما در خصوص اتوبوس برقی، با توجه به سرمایه گذاری‌های صورت گرفته و موفقیت‌هایی که کشور در توسعه این محصول داشته، واردات آن غیر منطقی است و لازم است تامین این نیازمندی از تولیدات داخلی صورت پذیرد. توجه داشته باشیم که فضای کسب و کار سواری برقی و اتوبوس برقی به کل متفاوت است. (از نظر نوع مصرف، مسیر‌های شارژ، زیرساخت شارژ، نوع خریدار و.) بنابراین نباید این دو محصول را در شرایط یکسان از نظر تولید، واردات، فروش، توسعه زیرساخت و ... بدانیم.

مهمترین چالش استفاده از خودرو‌های برقی در کشور چیست و برای رفع آن چه باید کرد؟

جلیلی: از نظر بنده مهمترین چالش تحریک تقاضای این خودرو‌ها در کشور است. میل مصرف کننده به این خودرو‌ها نیز تابع دو متغیر قیمت و سهولت بهره برداری است. برای ارزان سازی این خورو‌ها لازم است دولت تسهیلات و مشوق‌هایی در نظر بگیرد که منابع مالی آن از صرفه جویی صورت گرفته در بنزین مصرفی این خودرو‌ها قابل تامین است (جایگزینی یک خودوری احتراقی با یک خودروی برقی می‌تواند سالانه بیش از ۵۰ میلیون تومان صرفه جویی برای دولت به همراه داشته باشد). سهولت بهره برداری نیز تابع زیرساخت‌های شارژ است که در خصوص توسعه آن به تفصیل نکاتی بیان کردم.