به گزارش مجله خبری نگار/همشهری: درست ۴۴ سال پیش، زمانی که آمریکاییها معدن مس سرچشمه را به ناچار رها کردند و رفتند، روی دیوارهای بزرگترین معدن ایران نوشتند: «برمیگردیم...» کنایهشان سیاسی و در مورد انقلابی که آن سالها در کشور جاری بود، نبود. حرفشان این بود که نمیتوانید معدنی که تازه راه افتاده و تجربه جدیدی برای ایرانیهاست را اداره کنید و مجبور خواهید شد دوباره سراغ ما را بگیرید.
ماجرا از این قرار بود که سال ۱۳۵۰، دکتر نیازمند که ماموریت راهاندازی معدن مس سرچشمه را داشت، وقتی از خروج جمعی مهندسان آمریکایی از معادن مس شیلی به واسطه انقلاب شیلی با خبر شده بود، خودش را به در منزل مدیرعامل بیکار شده شرکت آناکاندا رسانده بود و همه آنها را به ایران دعوت کرده بود تا راه سخت تبدیل بیابانی عظیم به معدنی بزرگ را برای ایرانیها باز کنند. حالا، حدود ۵ دهه از آن روزها گذشته و نهتنها سرچشمه تعطیل نشده، بلکه مهندسهای ایرانی راه بازار فروش خدمات مهندسی در جهان را خوب پیدا کردهاند. تا جایی که در بین ۲۵۰ شرکت پیمانکاری مهندسی برتر در جهان، نام ۲ شرکت ایرانی به چشم میخورد. این در حالی است که مهندسان ایرانی در حوزههای بسیار دیگری نشان دادهاند که میتوانند با اتکا به د انش و نیروی داخلی، کارهای بزرگی را به سرانجام برسانند.
طبق آمار مربوط به عملکرد صادرات خدمات فنی و مهندسی که از سال۱۳۷۳ تا سال۱۴۰۰ توسط کمیته ماده۱۹ سازمان توسعه تجارت ایران ارائه شده، حدود ۳۴میلیارد دلار در قالب ۹۱۱پروژه کارنامه تقریبی صدور خدمات فنی و مهندسی ایران بوده است. بهگفته دبیر سندیکای شرکتهای ساختمانی ایران، صدور خدمات بخش خصوصی ایران به کشورهای جهان، کماکان به سیاستگذاریهای دولت، صدور مجوزها و دیپلماسی اقتصادی مرتبط است. ایرج گلابتونچی بهعنوان شاهد مثال میگوید: «در سالهایی مثل سال۱۳۹۰ که توجه دولت بیشتر شده، جایزه صادراتی گذاشته و اجازه فعالیت داده است، ظرفیت صادرات فنی و مهندسی ما را به ٢.٤میلیون دلار رسانده است. همچنین، سال۱۳۹۴ درهای کشور عراق به روی پیمانکاران ایرانی باز شد و پیمانکاران بخش خصوصی با ورود در مناقصات، ۲ میلیارد دلار پروژه گرفتند.»
دبیر سندیکای شرکتهای ساختمانی ایران یادآوری میکند: «شرکتهای صادرکننده خدمات فنی و مهندسی ایران از سال۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵ مجموعا حدود ۲ میلیارد دلار در عراق کار گرفتند، اما بهاندازه ۵ میلیارد دلار ظرفیت کار ایجاد کردند: «بخش خصوصی با ۳۸شرکت، ۵۷پروژه در عراق گرفتند. با ماشینآلات و تجهیزاتی که پیمانکاران ایرانی به عراق بردهاند بهراحتی میتوان ۵ میلیارد دلار به کار گرفت.» روندی که درصورت تثبیت میتوانست به رکورد ۲۰میلیارد دلار صادرات مهندسی هم بینجامد. اما از سال۱۳۹۵ که داعش وارد عراق شد امکان گرفتن کار برای شرکتهای ایرانی کم شد.»
بازار خرید خدمات مهندسی در جهان، فضایی پرکار و پرسودی است. در حال حاضر ۵۶هزارو۵۰۰ شرکت مهندسی تأیید صلاحیت شده در ایران فعال هستند که ۳۵۰۰شرکت مهندس مشاور هستند. شرکتهایی که درمجموع، خدمات حدود ۲ میلیونو۶۰۰ هزار مهندس ایرانی را بهکار گرفتهاند و جدای از فعالیتهای مهندسی و عمرانی در کشور، صدور خدمات مهندسی به کشورهایی مانند ازبکستان، تاجیکستان، بنگلادش، افغانستان، پاکستان، سریلانکا، قزاقستان، ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، عراق، امارات متحده، عمان، یمن، بلاروس، جیبوتی، کنیا، الجزایر، سودان و ونزوئلا به دنبال داشتهاند.
چین بزرگترین پیمانکار جهان است؛ در رتبهبندی ۲۵۰پیمانکار برتر در جهان، چین ۷۴ شرکت دارد و ترکیه هم با ۴۴شرکت حضور پررنگی دارد. در این میان ۲ شرکت ایرانی هم جزو ۲۵۰پیمانکار برتر دنیا هستند. رئیس کمیسیون خدمات فنی و مهندسی اتاق ایران معتقد است: «وجود رقبایی مانند ترکیه با ۶۰ میلیارد دلار صادرات خدمات فنی و مهندسی بدون موانع تحریم، نیاز به حمایت حاکمیت از بخش خصوصی و تسهیل صادرات را دوچندانمیکند.»