ایجاد بازدهی اقتصادی در تولید دام عشایر در سال‌جاری

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: عشایر نقش مهمی در امنیت غذایی کشور دارند، زیرا دارای ۲۹ میلیون رأس دام هستند و ۲۵ درصد از گوشت قرمز و پروتئین دامی کشور را تأمین می‌کنند. عشایر ایران در ۵۹ درصد از فضای جغرافیایی کشور دارای قلمرو هستند و از ۳۵ میلیون هکتار از مراتع کشور بهره‌برداری می‌کنند، اما متأسفانه سال گذشته ۲۰ میلیون رأس دام سبک کشور که بخش زیادی از آن دام مولد بود به دلیل فشار‌های اقتصادی به دامداران در کشتارگاه‌ها ذبح شد.

عوامل متعددی باعث بروز چنین معضلی شد که از آن جمله عدم تأمین بموقع نهاده‌های دامی بود، اما با طرح خرید قراردادی دام از عشایر که یکی از طرح‌های جدید وزارت جهاد کشاورزی است، پیش‌بینی می‌شود اتفاق سال گذشته تکرار نشود. طرح تولید قراردادی در سال‌جاری برای یک میلیون رأس دام سبک با همکاری عشایر در کشور آغاز شد. طبق اظهار نظر رئیس سازمان امور عشایر ایران اگر این طرح بخوبی اجرا و موانع آن رفع شود عشایر تا ۶ میلیون رأس دام را می‌توانند به صورت قراردادی تولید کنند که با اجرای آن سهم قابل توجهی در تأمین گوشت قرمز کشور ایفا خواهند کرد.

برای آشنایی بیشتر با این طرح با فضل خرم، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های دامداران متحرک ایرانیان گفت‌و‌گویی داشته‌ایم که در ادامه آمده است.

نقش عشایر در تولید و تأمین گوشت قرمز در کشور چقدر است؟

عشایر با دارا بودن ۲۹ میلیون رأس دام تقریباً ۲۵ درصد گوشت قرمز را تولید می‌کنند. سالیانه به طور میانگین ۹۰۰ هزار تن گوشت قرمز تولید می‌شود که سهم تأمین ۲۷ هزار تنی گوشت قرمز به عهده جامعه عشایری است.

امسال با کاهش بارندگی‌ها روبه‌رو بودیم. آیا این مسأله در میزان تولید دام عشایری تأثیر‌گذار بوده است یا خیر؟

کاهش میزان بارندگی تأثیر مستقیمی بر میزان تولید عشایر گذاشته است، زیرا بخش عظیمی از علوفه عشایر از مراتع و چراگاه‌ها تأمین می‌شود. وقتی کیفیت علوفه مراتع کاهش پیدا می‌کند، دامدار با مشکل مواجه شده و مجبور می‌شود نهاده مورد نیاز را از بازار خریداری کند. این در حالی است که کاهش بارندگی به طور مستقیم بر درآمد عشایر هم تأثیر می‌گذارد، زیرا همان‌طور که گفته شد بر میزان تولید اثرگذار خواهد بود.

میزان تولید دام عشایری در سال‌جاری در قیاس با سال قبل چگونه بود؟

در سال گذشته قیمت تمام شده دام بالاتر از قیمت بازار بود و همین مسأله باعث شد دامداران عشایر دام‌های مولد و سایر دام‌های خود را زودتر از زمان مقرر به بازار عرضه کنند، اما امسال بازدهی اقتصادی در تولید دام برای عشایر ایجاد شده بود بنابراین انگیزه برای نگهداری دام‌ها تا موعد مقرر وجود داشت علاوه بر این عشایر اقدام به توسعه و افزایش دام‌های خود کردند.

از دلایل مهم برای افزایش میزان تولید دام رشد قیمت بازار همراه با بازدهی اقتصادی برای تولیدکننده و کاهش قیمت نهاده نسبت با سال قبل بود. یکی از معضلات تولیدکنندگان در سال گذشته تأمین و قیمت نهاده‌های دامی بود، اما در سال‌جاری قیمت نهاده بر خلاف سایر کالا‌ها که با رشد همراه بودند، با قیمت پایین‌تری به فروش رسید. در نتیجه بر اساس مطالعه مرکز آمار میزان زایش دام سبک در کشور در پاییز امسال ۱۵ درصد بیشتر از پاییز سال گذشته بود.

یکی از اقدامات حمایتی از عشایر خرید قراردادی بود. درباره اجرای این طرح توضیح دهید.

ما از دو سال گذشته مکاتبات متعددی با وزارت جهاد کشاورزی داشتیم مبنی بر ضرورت شکل‌گیری نظامی برای ساماندهی تولید دام عشایری که از این طریق خرید قراردادی از عشایر انجام بگیرد تا به این واسطه تولیدکننده دام، دغدغه فروش یا تأمین نهاده دامی را نداشته باشد و برای تولیدش خریدار وجود داشته باشد. این همان مفهوم خرید قراردادی است که از این طریق دامدار با حمایت دولت مواجه می‌شود.

در تولید قراردادی، مشکل تأمین منابع مالی که عشایر همیشه با آن مواجه هستند و مجبور به فروش زودتر از موعد دام خود می‌شوند برطرف و با نگهداری و پرواربندی دام، میزان تولید گوشت قرمز توسط عشایر دو برابر می‌شود.

طرح خرید قراردادی در دوران وزیر سابق جهاد کشاورزی مورد تأیید قرار گرفت و در دوران وزارت آقای نیکبخت با جدیت دنبال شد. خرید قراردادی برای اولین بار در بخش دام اجرا شده است و با احتیاط هم شکل گرفت.

در یک برنامه ۵ساله، ۶میلیون رأس دام عشایری تحت پوشش تولید قراردادی قرار داده می‌شود که سال آینده با ورود گوشت تولید قراردادی عشایر به بازار، تأثیر مثبتی در کاهش قیمت گوشت قرمز خواهیم داشت و عرضه این مقدار دام، به بازار آرامش می‌دهد.

وضعیت مراتع و چراگاه‌های کشور و کیفیت علوفه برای چرای دام‌ها چگونه است؟

کشور ما طی سال‌های اخیر با خشکسالی‌های پی در پی روبه‌رو شد و همین مسأله باعث شد از کیفیت مراتع کاسته شود. بر اساس کارشناسان این حوزه خشکسالی‌های گذشته فشار زیادی به مراتع ما وارد کرده‌اند که باعث می‌شود کیفیت علوفه مراتع را پایین بیاورد. این در حالی است که احتمال دارد در سال‌های بعد مراتع ما با وضعیت بدتری مواجه شود، اما با این حال امیدواریم شرایط بهتر شود.

میزان استفاده از نهاده‌های دامی توسط دام‌های عشایری چقدر است؟

دام‌های عشایری ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تن نهاده استفاده می‌کنند که ۴۰ درصد از این میزان از طریق مراتع تأمین می‌گردد. براساس تفاهمنامه با شرکت پشتیبانی امور دام و اتحادیه تعاونی‌های عشایری، نهاده دامی مدت‌دار در اختیار عشایر قرار داده می‌شود و عشایر باید به ازای دریافت نهاده دامی، گوشت قرمز تولیدی خود را با قیمت تضمینی تحویل شرکت پشتیباتی امور دام دهند.

دلیل بالا رفتن قیمت گوشت قرمز در سال گذشته چه بود؟

بالا رفتن قیمت محصول اگر ناشی از کاهش تولید و عرضه باشد، طبیعی است، اما با توجه به اطلاعات مرکز آمار ما افزایش تولید هم داشته‌ایم و هیچ کمبودی در زمینه توزیع گوشت قرمز وجود ندارد بنابراین با کاهش عرضه روبه‌رو نیستیم.

در حال حاضر قیمت تمام شده گوشت قرمز به اضافه ۱۵ درصد، کیلویی ۵۴۵ هزار تومان است که وقتی به دست مصرف کننده برسد به کیلویی ۶۰۰ هزار تومان می‌رسد اگرچه گوشت قرمز کیلویی ۶۰۰ هزار تومان شامل همه قسمت‌ها نمی‌شود.

درباره برنامه‌های حمایتی وزارت جهاد کشاورزی در حمایت از دام‌های عشایری توضیح دهید.

اجرای طرح تولید قراردادی، به گزینی و اصلاح‌نژاد و همزمان‌سازی فحلی از جمله اقدامات حمایتی برای دام‌های عشایری بوده است. همه این اقدامات در میزان تولید دام و کیفیت آن‌ها تأثیرگذار بودند.

روند تأمین نهاده‌های دامی در سال قبل با مشکلاتی روبه‌رو بود. این روند در سال ۱۴۰۲ چگونه بود؟

سال گذشته نهاده دامی بموقع تأمین نشد و قیمت تمام شده تولید، بالاتر از قیمت فروش در بازار بود و بسیاری از تولیدکنندگان مجبور شدند دام مولدشان را به بازار عرضه کردند. واردات نهاده‌های دامی در سال‌جاری در قیاس با سال قبل بسیار بهتر شده است و شکل رقابتی پیدا کرده است. در گذشته قیمت‌ها در بازار ثابت بود، اما از سال گذشته قیمت‌ها توافقی شده است که این مسأله بر روند تأمین نهاده تأثیرات مثبتی گذاشته است.

با اجرای طرح خرید قراردادی چه میزان خرید دام از عشایر صورت گرفت؟

۱۳۰ هزار تن خرید قراردادی انجام گرفته است. ضمن اینکه برای تأمین نهاده‌های دامی ۷۸ هزار تن جو از شرکت پشتیبانی دام دریافت کردیم که در اختیار عشایر قرار گرفت. در هر استانی، شرکت پشتیبانی امور دام از طریق اتحادیه تعاونی عشایری، با عشایر قرارداد می‌بندد و به ازای هر رأس دام ۱۸۰کیلوگرم نهاده دامی مدت دار ۶ماهه می‌دهد که این میزان نهاده، نیاز دام عشایر را برآورده می‌کند.