جلوه‌های ماندگار ساخت ایران

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: به پایان رساندن دهه‌ها اشغال مستقیم و غیرمستقیم ایران که زیر سلطه سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی غرب قرارداشت، یکی از مهم‌ترین انگیزه‌ها و دستاورد‌های موجود در تاریخ انقلاب اسلامی ایران است. در فضایی که حتی گاهی بیگانگان مدیریت امور مهم کشور را بدون انتقال دانش مدیریت در دست داشتند، مجالی برای ظهور و بروز توانمندی فرزندان این آب و خاک و در نتیجه استقلال اقتصادی آن وجود نداشت.

در این خصوص حکایت‌های به واقع تلخ و دردآوری از آن دوران در تاریخ ثبت است که در این مجال نمی‌گنجد. با این حال انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (ره) این زمینه را فراهم کرد تا ایرانی، خود بتواند مقدرات اقتصادی خود را در آشکار و پنهان، در دست بگیرد. این که بعد از انقلاب با وجود کارشکنی‌های غرب و شرق گرایان داخلی در عرصه‌های مختلف و نیز پس از تهاجم نظامی بین المللی به ایران در ۸ سال جنگ تحمیلی یا با وجود انواع سوء استفاده‌ها از فضای اقتصادی و سیاسی کشور که به دلیل ضعف‌های حکمرانی وجود داشت و دارد و نیز انواع و اقسام تحریم‌های حداکثری، چه میزان کار در این عرصه انجام شد و چه عملکرد مثبت و منفی در این زمینه به ثبت رسید، موضوع دیگری است. اما همین قدر قابل ذکر و اثبات است که با رهبری امام خامنه ای، هم اینک کشور در مسیر پیشرفت، بدون این که وام دار بیگانه باشد، در حال عبور از موانع بوده و این مسیر منحصر به فرد در حال طی شدن است.

در عین حال، یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های انقلاب اسلامی را باید گسترش و توزیع مناسب زیرساخت‌های فیزیکی در جای جای کشور با رویکرد بسط عدالت اقتصادی عنوان کرد که اتفاقاً در برخی از این زمینه‌ها آمار‌های منحصر به فردی نیز به جا مانده است. بدیهی است که ادامه این روند منوط به تکمیل پیاده سازی و استقرار نرم افزار‌ها و سخت افزار‌های اقتصادی به رغم تمام موانع موجود است. موضوعی که در سال‌های اخیر پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در آن‌ها حاصل شده و برخی از آن‌ها نیز در حال نتیجه دادن است. در این گزارش برخی از ابعاد این توسعه فیزیکی زیرساخت‌ها که جای بسی افتخار است، بیان می‌شود.

۱۰ برابر شدن سد‌های کشور بعد از انقلاب با رکوردی جهانی

این روز‌ها که کم آبی بدجوری رخ خشن خود را به ایرانیان نشان می‌دهد، کار کم نظیر انجام شده در حوزه سدسازی بعد از انقلاب خیلی به چشم می‌آید. آمار‌ها بیانگر این هستند که آمار سد‌های موجود در کشور در حدود ۴.۵ دهه اخیر، بیش از ۱۰ برابر شده و از ۱۹، به بیش از ۱۹۰ سد رسیده است. مهم‌تر این که قبل از انقلاب، سدسازی با نقش مستقیم متخصصان و مستشاران خارجی انجام می‌شد، اما هم اینک کشور ما با استقلال در این حوزه تا جایی پیش رفته است که جزو سه کشور پیشرو در سدسازی دنیا به شمار می‌رود و مهندسان توانمند کشور در این عرصه هم اینک قابلیت اجرای طرح‌های بزرگ سدسازی و صدور خدمات فنی مهندسی آن به سایر کشور‌ها را نیز دارند. به این موارد باید افزود که اگر چه هم اینک ضعف‌هایی در خصوص بازیابی آب در چرخه‌های موجود وجود دارد، اما با بروز خشکسالی بی سابقه، آب رسانی به رویکرد دایمی و مستمر وزارت نیرو تبدیل شده و این موضوع به همراه جایگاه برتر ایران در ایجاد دسترسی به آب آشامیدنی امید‌ها را در حوزه بهره مندی ایرانیان از منابع آب باقی نگه داشته است.

توان تامین برق مردم بیش از ۳۴ برابر شد

از آب که بگذریم، زیرساخت مهم دیگر، برق است. اگر چه ممکن است گفته شود توسعه انرژی برق بعد از انقلاب روندی طبیعی و جهانی بوده، اما اگر توسعه توانمندی‌های داخل را با انواع و اقسام تحریم‌های موجود در نظر بگیریم، کار انجام شده در خور تحسین است. مقایسه آمار ظرفیت اسمی نیروگاه‌های کشور نشان می‌دهد که این رقم از ۲۵۰۰ مگاوات در سال ۵۷ بیش از ۳۴ برابر شده و از ۸۵ هزار مگاوات نیز عبور کرده است. از سوی دیگر ایران موفق به داخلی سازی کل تجهیزات ساخت نیروگاه شده و خدمات فنی و مهندسی احداث نیروگاه را به کشور‌های دیگر در این مدت صادر کرده است. از پیشرفت‌های افتخارآمیز این عرصه می‌توان به انجام مقدمات بومی سازی توربین پیشرفته کلاس اف و برنامه ریزی برای داخلی سازی ۸۵ درصدی آن اشاره کرد. این فناوری، بالاترین فناوری توربین‌های تجاری شده در سطح جهان است که با به کار گیری آن در نیروگاه ها، بازدهی یک واحد نیروگاه سیکل ترکیبی به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت. ضمن این که آلایندگی حداقلی داشته و مصرف آب در بخش گاز این توربین نیز تقریباً صفر است.

پیشرفت گازرسانی همزمان با پیکار ناترازی

گاز یکی از نعمت‌های خدادادی به این سرزمین است که توسعه آن، جهش بزرگی را در رفاه ایرانیان بعد از انقلاب به وجود آورد. تصور کنید با یک جرقه، یک ماده سوختی را که از جنوبی‌ترین نقاط کشور از زیرزمین استحصال شده، می‌توان هم اینک در جای جای کشور شعله ور و از آن در تولید، مصارف خانگی و ... استفاده کرد. چیزی که قبل انقلاب اصلاً به این شکل وجود نداشت. البته ناگفته نماند که این توسعه به باور کارشناسان به طور نامتوازن انجام شده و هم اینک که ناترازی این سوخت مهم نمایان شده، اقتصاد و آینده این حامل انرژی مهم در مرکز توجه کارشناسان قرار گرفته است.

با این همه، این‌ها موجب نمی‌شود که از مسیر مهم طی شده در این عرصه بعد از انقلاب چشم پوشی کرد. مهم‌ترین دستاورد‌های صنعت نفت و گاز بعد از انقلاب، در توسعه میادین نفت و گاز و به خصوص پارس جنوبی (به عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی جهان) بوده است. این توسعه در قالب ۲۴ مرحله از سال ۷۶ آغاز شد. بخشی از این مراحل توسط پیمانکاران خارجی توسعه یافت، اما در سال‌های بعد با تشدید تحریم‌ها و خروج این پیمانکاران، شرکت‌های داخلی از جمله پتروپارس و قرارگاه سازندگی کار را به دست گرفتند. تازه‌ترین اقدام مهمی نیز که در این زمینه توسط مهندسان داخلی به ثبت رسید، این بود که تابستان امسال، تولید گاز از فاز ۱۱ این میدان بدون حضور شرکت‌های خارجی از جمله توتال و همچنین به کار گیری ابتکار پیچیده انتقال یک سکو رقم خورد.

انفجار مهار نشده پتروشیمی

انقلاب اسلامی موجب شد تا دانش تولید انواع و اقسام محصولات پتروشیمی به مرحله ظهور و بروز برسد. در این زمینه پیشتر و در سال ۱۳۴۲، ایران رسماً وارد عرصه این صنعت شده بود. با این حال بعد از پیروزی انقلاب، توسعه این بخش به تدریج سرعت گرفت. به طوری که در مجموع پس از انقلاب بیش از ۵۰ طرح پتروشیمی در کشور ایجاد شد و حجم تولیدات آن از ۴.۲ میلیون تن در انتهای دوران رژیم پهلوی به بیش از ۹۰ تن در سال‌های اخیر رسید.

با این حال، باید گفت همزمان با انواع مشکلات و مصائب داخلی و خارجی بر سر توسعه اقتصادی کشور، این صنعت نیز با مشکل رهاشدگی مسیر توسعه در سال‌های اخیر روبه رو شد. این چالش موجب شد تا در سال‌های اخیر، توسعه این صنعت در زنجیره‌های پایین دستی و همچنین تولید تمام محصولات با ارزش افزوده بالا در دستور کار جدی شرکت ملی صنایع پتروشیمی قرار گیرد و پیشرفت‌های مهمی هم در این زمینه حاصل شود.

مترو قد کشید

در شرایطی که قدمت خطوط مترو در دنیا به بیش از ۱۵۰ سال می‌رسد، با این حال، باید گفت تنها بعد از انقلاب بود که توسعه این خطوط در کشور به طور محسوس انجام شد. روند‌های پیشین این حوزه نشان می‌دهد که سال ۵۰ مطالعات اولیه برای احداث متروی تهران انجام، اما بخش اصلی احداث آن به بعد از انقلاب و جنگ تحمیلی موکول شد. هم اکنون نیز غیر از تهران، ۴ کلان شهر مشهد، شیراز، تبریز و اصفهان دارای خطوط مترو هستند. با این همه، نکته قابل توجه، توسعه کیفی همزمان با توسعه کمی این زیرساخت مهم کلان شهری است. به طوری که طبق گزارش سال‌های اخیر، متروی تهران جزو ۲۰ متروی برتر دنیاست. همچنین هم اینک ایران در اقدامات ساختمانی مترو شامل احداث تونل‌ها و ایستگاه‌ها به خودکفایی رسیده و در زمینه ساخت تجهیزات ثابت مترو، میزان خودکفایی ۹۰ درصد است.

واکسن سازی افتخارآمیز در ضمن یک همه گیری جهانی

همه گیری جهانی کرونا محک جدی برای عیارسنجی دانش داروسازی و پزشکی در کشور بود. با این حال، اتفاقات روی داده در حوزه تولید واکسن نشان داد که تا چه حد کشور ما نسبت به سایر کشور‌ها به استقلال نسبی رسیده است. موضوعی که قبل از انقلاب وجود نداشت. البته اگرچه هنوز کارشناسان معتقدند حوزه‌های جدیدی در زمینه بهداشت نظیر پدافند زیستی نیازمند توسعه و کار و تدبیر جدی است. حوزه‌هایی که خون دانشمندان تربیت یافته در مکتب انقلاب نظیر شهید فخری زاده پای آن ریخته شده است.