تدوین برنامه مدون ۵ ساله برای خودکفایی پایدار گندم

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: گندم یکی از کالا‌های اساسی کشاورزی محسوب می‌شود که سهم زیادی در امنیت غذایی کشور دارد؛ از این رو تأمین این محصول از طریق تولید داخل و نائل شدن به خودکفایی در آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. امسال کشور با تولید ۱۳.۵ میلیون تن گندم و خرید ۱۰.۴ میلیون تن از کشاورزان در تولید گندم نان خودکفا شد که دارای ابعاد مهمی از جمله صرفه‌جویی ارزی، افزایش ضریب امنیت غذایی و کاهش فشار‌های بین‌المللی بویژه در شرایط تحریم برای تأمین کالای استراتژیک می‌شود. دولت نیز با درنظر گرفتن مؤلفه‌های مذکور در هفته‌های گذشته نرخ خرید تضمینی گندم برای سال زراعی ۱۴۰۳ - ۱۴۰۲ را مبلغ ۱۷هزار و ۵۰۰ تومان تصویب و اعلام کرد تا بستر رسیدن به خودکفایی هموارتر شود.

در همین راستا دولت برنامه مدون ۵ ساله‌ای برای خودکفایی پایدار گندم آماده کرده است. در صورت تأمین اعتبارات، تسهیلات و یارانه جهت استفاده کشاورزان از بذور اصلاح شده، کود‌های شیمیایی یارانه‌ای، سموم علف کش، حشره کش و قارچ کش، توسعه سامانه‌های نوین آبیاری، توسعه مکانیزاسیون، اجرای عملیات زیر بنایی، اجرای سیاست‌های حمایتی از کشاورزان و انتقال دانش به کشاورزان انجام بگیرد، به خودکفایی پایدار در گندم دست خواهیم یافت. برای تشریح برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در راستای ارتقای تولید گندم با سهراب سهرابی مجری طرح گندم وزارت جهاد کشاورزی گفت‌و‌گویی را داشته‌ایم که در ادامه آمده است.

وضعیت کاشت و داشت گندم کشور در چه شرایطی قرار دارد؟

ما سطح کشت گندم آبی را در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ دو میلیون و ۵۰ هزار هکتار و گندم دیم را ۴ میلیون و ۷۰ هزار هکتار اجرا کرده‌ایم که در مجموع به ۶ میلیون و ۱۲۰ هزار هکتار کاشت گندم در همه استان‌ها رسیده است. عملیات کشت از اواخر شهریورماه در اقلیم‌های سرد کشور آغاز شده و تا اواخر دی در اقالیم و استان‌های گرم و خشک جنوب کشور به اتمام رسیده است. در سال زراعی جاری ۴۲۴ هزار تن بذور اصلاح شده برای ارتقای تولید محصول در اختیار کشاورزان قرار داده شده است. علاوه بر این کود‌های شیمیایی اوره، فسفات و پتاس بین کشاورزان توزیع شد. اکنون نیز عملیات داشت گندم در حال انجام است که شامل مصرف کود‌های سرک، ازته، پتاسه و ریزمغذی‌ها می‌شود؛ همچنین آبیاری گندم و مبارزه با آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز در مناطق مختلف به خصوص مناطق گرم آغاز شده است و در ادامه در مناطق معتدل ادامه پیدا می‌کند.

نخستین برداشت گندم در استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر از اوایل فروردین ماه آغاز می‌شود و مراکز خرید تضمینی گندم در این زمان گشایش خواهند یافت.

به عنوان مجری طرح گندم با توجه به کاهش بارندگی‌ها چه توصیه‌ای برای جلوگیری از کاهش میزان تولید به کشاورزان دارید؟

کاهش بارندگی در سال‌جاری و افزایش میانگین دما شرایطی را برای توسعه آفت سن گندم، انواع شته‌ها و آفات برگ خوار مینوز با تراکم بالا و طغیان در مزارع به دنبال خواهد داشت. به همین دلیل احتمال بروز خسارت و شیوع بیماری‌ها و علف‌های هرز نیز وجود دارد، اما کارشناسان جهاد کشاورزی توصیه‌های فنی و ارائه راه‌حل‌ها و دستورالعمل‌های لازم را به کشاورزان ارائه می‌کنند. در صورتی‌که کشاورزان به راهکار‌های ارائه شده برای مبارزه با آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز عمل نکنند و از کود‌های ازته و پتاسه بر اساس دستورالعمل‌های فنی در مزارع استفاده نکنند، کاهش تولید محصول را خواهند داشت.

در حال حاضر امکان برآورد میزان تولید گندم برای سال زراعی جاری وجود دارد؟

اکنون برای پیش‌بینی برآورد میزان تولید گندم زود است و اولین پیش‌بینی‌ها در اواخر ماه‌های اسفند و فروردین انجام می‌پذیرد. اگرچه کاهش بارندگی‌ها اثرات منفی خود را خواهد گذاشت، اما وضعیت بارش و دما در ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت زمان‌های تعیین کننده‌ای برای تولید گندم در کشت پاییزه است. طی دو هفته گذشته در مناطق غرب، شمال غرب و مرکز کشور بارش‌های مناسبی داشتیم که باعث شد بخشی از نگرانی‌های ما مرتفع شود. در مناطق شمال غرب، حاشیه‌های البرز و بخش‌هایی از زاگرس بارش‌هایی به صورت برف داشتیم که بخشی از نیاز گندم را تأمین کرده است. ضمن اینکه کاهش دمای هوا نیز اتفاق افتاد که موجب کاهش تراکم برخی آفات مهم شامل انواع شته‌ها و آفات مکنده بعضی دیگر از آفات می‌شود.

درباره اجرای طرح جهش تولید در دیمزار‌ها و طرح کشاورزی قراردادی در سال زراعی جاری توضیح دهید.

وزارت جهاد کشاورزی دو طرح ویژه برای کشاورزان شامل طرح کشاورزی قراردادی و طرح جهش تولید در دیمزار‌ها را در دست اجرا دارد. طرح جهش تولید در دیمزار‌ها با همکاری مشترک وزارت جهاد کشاورزی و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام خمینی (ره) که در چهارمین سال اجرای آن قرار داریم، در سال زراعی جاری در ۲۵ استان کشور در سطحی معادل ۵.۲ میلیون هکتار در حال اجراست؛ بر اساس آخرین گزارش‌های دریافتی از استان‌ها تا کنون ۴ میلیون هکتار عملیات کشت گندم، جو، حبوبات، دانه‌های روغنی و گیاهان دارویی انجام گرفته و قرار است یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار دیگر نیز در ماه‌های آینده اجرایی شود.

در این طرح بذور اصلاح شده، کود‌های بذرمال، کود‌های ریزمغذی، اسید آمینه و خدمات آموزشی و ترویجی به کشاورزان ارائه می‌شود؛ همچنین تسهیلات خرید ادوات دنباله‌بند با نرخ ۴ درصد به کشاورزان داده می‌شود. کشاورزان طرف قرارداد در طرح جهش تولید در دیمزار‌ها از کمک هزینه بیمه محصولات دیمزار‌ها بهره‌مند می‌شوند. با اجرای این طرح کشاورزان ۲۰ تا ۴۰ درصد افزایش تولید نسبت به کشاورزانی که در این طرح مشارکت نکرده بودند، مواجه شدند.

از دیگر طرح‌های مهم وزارت جهاد کشاورزی طرح کشت قراردادی گندم، جو و دانه‌های روغنی است. بر اساس آخرین گزارش سامانه میزان اجرای کشاورزی این محصولات ۲ میلیون هکتار از اراضی آبی و دیم در استان‌های مختلف انجام گرفته است. کشاورزان طرف قرارداد از بیمه محصول و تخفیف ۲۰ درصدی بیمه بهره‌مند شده و حق بیمه سهم کشاورز بعد از تحویل محصول به مراکز خرید تضمینی از حساب آنان کسر می‌شود. از دیگر مزایای کشاورزی قراردادی دریافت کمک هزینه کرایه حمل به ازای هر تن ۱۵۰ هزار تومان درنظر گرفته شده است.

دیگر برنامه‌های حمایتی دولت از کشاورزان چیست؟

گندم نقش اساسی در تغذیه و تأمین نیاز پروتئینی کشور دارد و دولت هم برنامه مدون ۵ ساله‌ای برای خودکفایی پایدار گندم تهیه کرده است. در صورت تأمین اعتبارات، تسهیلات و یارانه برای استفاده کشاورزان از بذور اصلاح شده، کود‌های شیمیایی یارانه‌ای، سموم علف کش، حشره کش و قارچ کش، توسعه سامانه‌های نوین آبیاری، توسعه مکانیزاسیون، اجرای عملیات زیر بنایی، اجرای سیاست‌های حمایتی از کشاورزان و انتقال دانش به کشاورزان انجام بگیرد به خودکفایی پایدار در گندم دست خواهیم یافت.

جزئیات گندم مصرفی سالانه کشور چقدر است؟

کشور سالانه در حدود ۱۰ تا ۱۰.۵ میلیون تن گندم برای مصرف خبازی‌ها و ۱.۵ تا ۲ میلیون تن گندم برای مصرف صنف و صنعت نیاز دارد. چنانچه میزان خرید گندم از کشاورزان توسط دولت و بخش خصوصی به ۱۲ میلیون تن برسد خودکفایی در تولید گندم محقق شده است. در سال گذشته با خرید ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تن به خودکفایی در تولید گندم نانوایی‌ها دست پیدا کردیم، اما هدفگذاری ما در میان مدت رسیدن به خودکفایی در تولید گندم است تا در یک برنامه ۵ ساله‌ای به خودکفایی پایدار برسیم.