«قدرت نرم» غرب و روسیه و پایه‌های متزلزل پان‌ترکیسم در آسیای مرکزی

به گزارش مجله خبری نگار، «بختیار ایرگاشف» رئیس مرکز ابتکارات مطالعاتی «معنی» در گفتگو با خبرگزاری روسی asia۲۴.media دیدگاه خود را در مورد پارادوکس‌های «قدرت نرم» غرب و روسیه، پایه‌های متزلزل پان‌ترکیسم و ​​جاه طلبی‌های اردوغان مطرح کرد.

ایرگاشف با بیان اینکه ایجاد گروه‌های اجتماعی وفادار از میان دانشجویان وظیفه اولویت‌دار هر «قدرت نرم» است، در مورد تأثیر بازیگران جهانی در بخش آموزش گفت: آیا می‌دانید چند دانشجو از ازبکستان در آمریکا تحصیل می‌کنند؟ حدود هزار نفر! برای کشوری با جمعیت ۳۶ میلیونی این عدد رقمی نیست. بیش از هزار نفر از دانشجویان ما در چین درس می‌خوانند. در انگلستان هم شاید چند صد نفر و تا حدودی در چک محصل هستند. بعید است که کل غرب جمعی بیش از ۱۰ هزار دانشجو از ازبکستان داشته باشد.

وی ادامه داد: بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۲ میلادی در دانشگاه‌های روسیه ۴۳ هزار دانشجو درس می‌خوانند. سهمیه بودجه روسیه برای جمهوری در حدود هزار دانشجو است. این یک ارتش واقعی است! بنابراین، ۱۰ هزار در مقابل ۴۳ هزار دانشجو قابل مقایسه هم نیست، اما «قدرت نرم» آموزشی چه کسی قوی‌تر است؟! اینجا یک مشکل وجود دارد، نه روسیه، نه ازبکستان و نه سایر کشور‌های فضای پساشوروی نمی‌دانند چگونه این شاخص‌های عینی را به بازاریابی و روایتی جذاب تبدیل کنند و به سادگی به شیوه‌ای جالب و هیجان انگیز بازگو کنند. به عبارت دیگر مزیت رقابتی واضح خود را به «قدرت نرم» تبدیل کنند.

رئیس مرکز ابتکارات مطالعاتی «معنی» اظهار داشت: فقط دو یا سه سال پیش ایده ایجاد انجمن فارغ التحصیلان دانشگاه‌های روسیه در ازبکستان مطرح شد. اما آمریکایی‌ها چگونه عمل می‌کنند؟ در سال اول فارغ التحصیلی دانشجویان برخی از دانشگاه‌های درجه سه آمریکا انجمن‌هایی را سازماندهی می‌کنند. فرض کنید ۳ نفر ازبک رفتند آنجا، درس خواندند، در کل جمهوری سه نفر هستند، اما یک انجمن وجود دارد. این گروه اجتماعی کوچک، اما بسیار فعال که دستورکار و علایق مشتریان مورد نظر را دنبال می‌کنند. کار هوشمندانه است! هم روسیه و هم ازبکستان از این نظر زمان زیادی را از دست دادند که می‌توانستند برای توسعه منافع متقابل صرف کنند.

در ادامه ایرگاشف به قدرت نرم ترکیه در منطقه اشاره کرد که نوعثمانی‌گری اردوغان چقدر خیال پردازی و چقدر واقع گرایانه است.

وی گفت: زمانی که ازبکستان به شورای کشور‌های ترک زبان پیوست که بعداً به سازمان کشور‌های ترک تبدیل شد، پروژه بزرگ پان‌ترکیسم بر اساس زمینه‌های اقتصادی ساخته نشده است. از لحاظ زبان و زبان شناسی ایدئولوژی زیادی در آن نهفته است.

کارشناس ازبک ادامه داد: ازبکستان در سال ۲۰۱۸ میلادی با اهداف روشنی وارد سازمان کشور‌های ترک شد. در چارچوب سازمان کشور‌های ترک ما به پروژه‌های اقتصادی، سرمایه گذاری و نوسازی علاقه مندیم که بسیار قابل درک و کاربردی است. من به عنوان یک کارشناس در داخل سازمان دو قطب را می‌بینیم: ترکیه و آذربایجان! از سویی هسته آسیای مرکزی وجود دارد که زیر بار ترکیه نمی‌رود. بله، ما با هم دوست هستیم، تجارت می‌کنیم، اما نه بیشتر از آن است.

ایرگاشف خاطرنشان کرد: هرچند که نمی‌توان انکار کرد که «آنکارا» در سال‌های اخیر پیشرفتی جدی داشته است. ترکیه از نظر تعداد شرکت‌های مشترک در منطقه پس از چین و روسیه در رتبه سوم قرار دارد. این یک واقعیت است. اما توجه داشته باشید، بیش از ۸۰ درصد شرکت‌های ترکیه یا شرکت‌های دارای سرمایه ترکیه در بخش خدمات هستند. باید درک کرد، ترکیه نمی‌تواند فناوری را در اختیار ما قرار دهد چرا که به راستی آن را ندارد. رستوران‌ها، خانه‌های تجاری و مراکز تفریحی را دارد، اما ما به کارخانه‌ها نیاز داریم، ما به فناوری‌ها نیاز داریم. تکرار می‌کنم، ترکیه نمی‌تواند آن‌ها را در اختیار ما قرار دهد. بنابراین، در پشت مؤلفه بسیار بزرگ روابط عمومی این پروژه بزرگ ترکی من هنوز مسئله اصلی یعنی اقتصاد، سرمایه گذاری، فناوری را نمی‌بینم. اگر هیچ پایه جدی و اساسی وجود ندارد، پس این پروژه تا حدود زیادی در هوا معلق است، حداقل در حال حاضر.

کارشناس ازبک در مورد وجود ترس از انتقال افراط‌گرایی در پوشش همکاری‌های بشردوستانه ترکیه در منطقه گفت: موضوع بسیار مهمی است. در واقع، همه کشور‌های آسیای مرکزی امروز یک تقابل بسیار جدی و فزاینده، فعلا پنهان بین دو خط استراتژیک را تجربه می‌کنند. مفاهیم ایدئولوژیک بنیادگرا تا حدی رادیکال و طرفداران توسعه سکولار این دو هستند. این تقابل را در هر قدم، در هر ورودی، در هر حیاط، در هر مراسمی می‌توان دید. اگر عامل ترکیه را به آن اضافه کنیم که جنبش‌های رادیکال آزادی بیشتری دارند، بالاخره اردوغان خود وابسته به «اخوان المسلمین» است، آنگاه خطرات در منطقه چندین برابر افزایش می‌یابد.

وی اظهار داشت: ترکیه نوعی فرسایش پایه‌های سکولار دولت را پیشنهاد می‌کند. اما برای ما این غیرقابل قبول است، زیرا ما نسخه اصلاح شده قانون اساسی را تصویب کردیم که در آن به وضوح ماهیت سکولار قدرت در ازبکستان را مشخص می‌کند. مدل ترکی که در منطقه رایج می‌شود، جامعه را به طرفداران نظریه مدرنیزاسیون و مخالفان نظریه مدرنیزاسیون، به طرفداران تجربیات سکولار و هواداران شریعت تقسیم می‌کند. در منطقه گروه‌هایی پیدامی‌شوند که فعلا آرام هستند، اما بعداً با اصرار به سمت کشوری مثلاً افغانستان گرایش می‌یابند. این خیلی جدی است.

رئیس مرکز ابتکارات مطالعاتی «معنی» عنوان کرد: مدل ترکیه - چه از نظر ایدئولوژیک و چه از نظر سیاسی - صرفاً بر اساس واقعیت‌های تاریخی به کشور‌های منطقه مربوط نمی‌شود. امپراتوری عثمانی در شرق از دریای خزر عبور نکرده است. ایران همیشه بین ترکیه و منطقه ایستاده است، دیواری واقعی که مانع از ورود ترکیه به آسیای مرکزی است. بله، زمان تغییر کرده است و امروز در عصر جهانی شدن ترکیه فرصت بیشتری برای نفوذ در عرصه‌های مختلف زندگی در منطقه دارد، اما ایران هم جایی نرفته است و نخبگان آسیای مرکزی نیز متفاوت هستند.

ایرگاشف در پایان اظهار داشت: هیچ کس نمی‌خواهد بسته پیشنهادی ترکیه را به طور کامل بدون استثنا بپذیرد. اما بسیاری از مردم می‌خواهند نفوذ ترکیه را محدود کنند. شاید تصمیم مقامات ازبکستان برای حمایت از تولید فیلم خود - ساخت سریال‌های تلویزیونی و سایر محتوای سرگرمی در نگاه اول کم اهمیت است، اما اشاره بسیار ظریفی به شرایط جدی فرهنگی و نفوذ نرم است. سریال‌های ترکی که البته یک ابزار منحصر به فرد، اما کاملاً مؤثر «قدرت نرم» هستند، اندکی متزلزل می‌شوند.