سیراب شدن کام تشنه مناطق بی‌آب در دولت سیزدهم

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: ایران با بارشی معادل یک سوم متوسط بارش دنیا و یک دوم متوسط بارش آسیا و قرار گرفتن در منطقه‌ای خشک و کم آب، با چالش مدیریت آب روبه‌رو است. به طوری که مسأله آب و منابع آبی در کشور به یک مسأله مهم و استراتژیک تبدیل شده است. کشور ما دو دهه درگیر خشکسالی‌های پی‌درپی بوده و این امر سبب شده در کنار مصرف بی‌رویه آب و افزایش جمعیت، سرانه منابع آب تجدیدپذیر کشور کاهش یافته و به حدود ۱۳۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر در سال برسد که بر اساس شاخص‌های بین‌المللی در شرایط تنش آبی قرار دارد.

در یک دهه اخیر میزان بارش، نوسانات زیادی داشته به طوری که کمترین میزان بارش و یکی از پربارش‌ترین سال‌ها در این دوره تجربه شده است.

همین مسأله بخش آب کشور را هم با موضوع کاهش بارش و کمبود شدید آب و هم با سیل و خسارات ناشی از آن روبه‌رو کرده است.

رشد روزافزون جمعیت شهرها، افزایش سطح بهداشت عمومی، نیاز گسترده به محصولات غذایی، محدودیت منابع آب شهرها، آلودگی منابع آب، تثبیت قیمت‌ها، فرسودگی شبکه‌های تأمین و توزیع و سایر موارد بهره‌برداری از همین منابع اندک آب را نیز دچار چالش کرده و بر پیچیدگی مدیریت منابع آب در کشور افزوده است.

مدیریت منابع آب ایران به عنوان متولی بخش آب کشور و از زیرمجموعه‌های وزارت نیرو تلاش کرده برنامه‌های دولت سیزدهم در حوزه آب را به طور دقیق دنبال کرده و نتایج مطلوب آن، کام مردم را شیرین کند. در این میان تأمین آب شرب جوامع شهری و روستایی یکی از مأموریت‌های اصلی بخش آب است که در سالیان اخیر به دلیل خشکسالی‌های متوالی و مصرف بالای آب شرب شهرها، به مسأله اصلی تصمیم‌گیران بخش آب تبدیل شده است.

این دولت توجه خاص خود را در مناطقی معطوف کرد که با بیشترین چالش‌های کم یا بی‌آبی مواجه است. از جمله می‌توان به استان سیستان و بلوچستان اشاره کرد.

عدم دریافت حقابه رودخانه هیرمند بر موقعیت خشک جغرافیایی آن افزوده، اما وزارت نیرو با همت شبانه‌روزی و با تدوین و طراحی برنامه‌های مدون، نه تنها توانست آب شرب این استان را تأمین کند بلکه درصدد تأمین آب کشاورزی و صنعت آن نیز برآمده است.

سد‌های به بهره‌برداری رسیده

در یک سال گذشته مجموع حجم مخازن سد‌های به بهره‌برداری رسیده به ۲۶۸۸ میلیون مترمکعب رسیده است. سد «چمشیر» در استان کهگیلویه و بویراحمد با حجم مخزن ۲۳۰۰ میلیون مترمکعب، سد «سیازاخ» با حجم مخرن ۲۳۰ میلیون مترمکعب، سد «ژاوه» با حجم مخزن ۹۵ میلیون مترمکعب در استان کردستان، سد «عنبران» در استان اردبیل با حجم مخزن یک میلیون مترمکعب و سد تنظیمی «قیزقلعه‌سی» در استان آذربایجان شرقی با حجم مخزن ۶۲ میلیون مترمکعب از جمله سد‌های به بهره‌برداری رسیده در دولت سیزدهم است.

سد‌های آبگیری شده

در دو سال اخیر مجموع مخازن سد‌های آبگیری شده در کشور ۳۹۶ میلیون متر مکعب بوده که شامل سد «کهیر» با حجم مخزن ۳۴ میلیون‌متر مکعب و سد «شهری‌کور (نهنگ)» با حجم مخزن ۱۰۳ میلیون متر معکب در استان سیستان و بلوچستان، سد «گلمندره» در استان خراسان شمالی با حجم مخزن ۲۹ میلیون‌متر مکعب، سد «گرمی چای» در استان آذربایجان شرقی با حجم مخزن ۴۰ میلیون متر مکعب، سد «باغان» در استان بوشهر با حجم مخزن ۳۲ میلیون متر مکعب، سد «گردیان» در استان ارس با حجم مخزن ۹ میلیون متر مکعب و سد «عمارت» در استان اردبیل با حجم مخزن ۱۸۳ میلیون‌متر مکعب است.

نیروگاه‌های برق‌آبی

ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی از ابتدای انقلاب اسلامی ١٨٠٣ مگاوات بوده است. در ابتدای دولت سیزدهم به ١٢١٨٧ مگاوات و تا شهریور سال ١٤٠٢ به ١٢٢٤٢ مگاوات رسیده است.

همچنین حداکثر توان تولید شده نیروگاه‌های برق‌آبی در سال ۱۴۰۱ به ٨٦٦١ مگاوات رسید که ٥/١٤ درصد برق تولیدی در شبکه سراسری برق را شامل می‌شده است. در سال ۱۴۰۲ حداکثر توان تولید شده نیروگاه‌های برق‌آبی به ٩٥٦٤ رسید که ٥/١٥ درصد برق تولیدی در شبکه سراسری برق را شامل شده است.

شبکه آبیاری و زهکشی

در این مدت شبکه‌های آبیاری و زهکشی با مساحت اراضی تحت پوشش ۹۱۰۰ هکتار احداث شده‌اند که عبارتند از: آبیاری و زهکشی «مروک» شرکت آب منطقه‌ای لرستان با مساحت اراضی تحت پوشش ۱۳۰۰ هکتار، آبیاری و زهکشی «کمندان» شرکت آب منطقه‌ای لرستان با مساحت اراضی تحت پوشش ۶۵۰ هکتار، آبیاری و زهکشی «سهند»، شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با مساحت اراضی تحت پوشش ۲۹۵۰ هکتار، آبیاری و زهکشی «آیدوغموش» شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی با مساحت اراضی تحت پوشش ۱۵۰۰ هکتار و آبیاری و زهکشی «شهرچای» شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی با مساحت اراضی تحت پوشش ۲۷۰۰ هکتار.

طرح‌های آبرسانی

دولت سیزدهم در مناطق مختلف مجموعاً ۱۶۵۳۰ لیتر آب در ثانیه طرح آ‌برسانی اجرا کرده است.
آبرسانی به شهر میانه با ظرفیت ٤٥٠ لیتر در ثانیه، آ‌برسانی به ایوان با ظرفیت ٢٣٠ لیتر در ثانیه، آبرسانی به شهرهای رودسر، چابکسر، واجارگاه، رحیم آباد و املش با ظرفیت ٤٥٢ لیتر در ثانیه، آبرسانی به قم از سد «کوچری» با ظرفیت ۶۶۰۰ لیتر در ثانیه، آبرسانی به شهرهای بم و بروات با ظرفیت ٣٠٠ لیتر در ثانیه، آ‌برسانی به شهر شیراز با ظرفیت ۳۰۰۰ لیتر در ثانیه، آبرسانی از سد «تبارک‌آباد» به قوچان با ظرفیت ٢٣٨ لیتر در ثانیه، آ‌برسانی از سد «تالوار» به شهر همدان با ظرفیت ٩٠٠ لیتر در ثانیه، آبرسانی به شهرهای ارسنجان با ظرفیت ٢٢٠ لیتر در ثانیه، آبرسانی به شهر اندیمشک با ظرفیت ۴۰۰ لیتر در ثانیه، آ‌برسانی به تویسرکان با ظرفیت ۳۸۰ لیتر در ثانیه، فاز اول آبرسانی به شهرهای غرب گیلان تالش، رضوانشهر، پره‌سر و ماسال با ظرفیت ١٢٥ لیتر در ثانیه، فاز اول آبرسانی از سد مراش به شهرهای ماهنشان، دندی و روستاهای مسیر با ظرفیت ٩٠ لیتر در ثانیه، آبرسانی از سد «ماشکید علیا» به شهر هیدوچ با ظرفیت ٣٠ لیتر در ثانیه، آ‌برسانی به شهر قیر با ظرفیت ١٨٠ لیتر در ثانیه، آ‌برسانی به شهر‌ها و روستاهای بن تا بروجن با ظرفیت ۱۷۳۵ لیتر در ثانیه و فاز ٢ کمربند جنوبی آبرسانی به شهر اراک از سدکمال صالح با ظرفیت ١٢٠٠ لیتر در ثانیه از جمله این طرح‌های آ‌برسانی بوده‌اند. همچنین طی این مدت خط دوم آبرسانی به زاهدان و ایستگاه پمپاژ محمدشهر و تله متری آ‌برسانی به بیرجند احداث شده‌اند.

طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی

در اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی تعداد ۲۱۸۵۸ دستگاه اندازه‌گیری هوشمند (کنتور) روی چاه‌های مجاز نصب و تعداد ۱۹۵۰۲ حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده که بیش از ۳۶۰ میلیون مترمکعب در برداشت از منابع آب زیرزمینی صرفه‌جویی شده است.