پایان انحصار زبان انگلیسی در مدارس

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: در مصوبات جدید شورای‌عالی آموزش و پرورش، ارائه و آموزش هفت زبان خارجی علاوه بر انگلیسی در مدارس کشور ابلاغ شد و طبق اعلام دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش، چنان‌چه آموزش و پرورش آمادگی داشته باشد، از سال تحصیلی همین امسال می‌توان این هفت زبان را به مدارس آورد.

آموزش زبان‌های متنوع خارجی با الهام از سند تحول.

اما برای این‌که بدانیم، طرح ارائه زبان‌های متنوع خارجی و گذر از انحصار زبان انگلیسی در مدارس از کجا آمده است، باید به راهبرد و برنامه بالادستی وزارت آموزش و پرورش با عنوان «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» ابلاغی سال ۱۳۹۰ توسط مقام معظم رهبری اشاره کنیم که در ذیل اهداف عملیاتی و راهکار‌های اجرای این سند در بند شماره ۱-۵ این‌طور آورده است: «ارائه آموزش زبان خارجی در چارچوب بخش انتخابی (نیمه‌تجویزی) برنامه درسی، با رعایت اصل تثبیت و تقویت هویت اسلامی- ایرانی.» البته رهبر انقلاب نیز همواره در این باره تاکیداتی داشته‌اند: «مکرّر گفته‌ام؛ این اصرار بر ترویج زبان انگلیسی در کشور ما یک کار ناسالم است. بله، زبان خارجی را باید بلد بود، امّا زبان خارجی که فقط انگلیسی نیست، زبان علم که فقط انگلیسی نیست. چرا زبان‌های دیگر را در مدارس به‌عنوان درس زبان معیّن نمی‌کنند؟» (بیانات در دیدار معلمان، ۱۳/۰۲/۱۳۹۵)

از سال ۹۰ و همزمان با ورود سند تحول در راهبرد‌های نصفه‌نیمه وزارتخانه آموزش و پرورش در ادوار مختلف، موضوع لزوم ارائه زبان‌های خارجی و خروج از انحصار زبان انگلیسی در مدارس، همواره مورد بحث و تامل کارشناسان بوده است. حالا پس از ۱۲ سال و با مصوبه شورای‌عالی آموزش و پرورش، علاوه بر انگلیسی، ورود هفت زبان عربی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی، روسی، اسپانیایی و چینی به سیستم و جریان آموزش و پرورش رسمیت می‌یابد و طبق گفته محمود امانی طهرانی، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش «اگر همه شرایط فراهم شود، این مصوبه از همین امسال قابلیت اجرا دارد.»

با جزئیات این طرح آشنا شویم

به طور قطع، این تجربه نوین که تحقق درست و دقیق آن دنیای جدیدی را به روی دانش آموزان می‌گشاید، در ابتدای راه، با سوالات متعدد و ابهاماتی همراه است. ما در این مجال به روایت دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش تلاش می‌کنیم، به آن‌ها پاسخ دهیم:

-انتخاب یک زبان خارجی اجباری است، اما نوع زبان آن انتخابی است. عنوان زبان خارجی نیز می‌تواند تغییر کند.

-اگر دانش آموز مایل باشد یکی از زبان‌هایی را که گسترده ارائه نمی‌شود انتخاب کند، شرایط چه می‌شود؟ پاسخ این است که اولا نظام آموزش و پرورش دولتی می‌تواند در مدارس خود با استفاده از فضای جدید، آموزش حضوری و تجمعی و شیوه‌های نوین نظیر آموزش مجازی و برخط این کلاس‌ها را دایر کند. برای مثال دانش آموزانی که تمایل به یادگیری این زبان‌ها را دارند از این سیستم استفاده کنند و مدرسان به صورت دوره‌ای با دانش آموزان تعامل حضوری هم داشته باشند.

-موسسات ذی‌صلاح دارای تاییدیه از آموزش و پرورش هم می‌توانند برای دانش آموزانی که متقاضی این کار هستند، تدریس داشته باشند. اجبار نکنیم که این آموزش‌ها حتما در محیط مدرسه و به صورت رسمی باشد، مهم این است که این زبان‌ها آموخته شود؛ حال چه در فضای مدرسه و چه در آموزشگاه‌های مورد تایید باشد.

-اگر موسسه‌ای مورد تاییدباشدو برای این آموزش اعلام آمادگی کند، امکان آموزش زبان‌ها بلافاصله وجود دارد. به طور خاص ما از کانون زبان ایران به دلیل اتصالی که به آموزش و پرورش دارد، یاد کرده‌ایم. اگر همه شرایط فراهم شود این مصوبه از همین امسال قابلیت اجرا دارد.

-ما در این مصوبه وارد سطوح اجرایی همچون رایگان بودن یا نبودن نشدیم و بر آموزش و ارزشیابی متمرکز هستیم؛ از این رو این‌که آموزش یک زبان خاص مثل چینی به عنوان درس زبان خارجی مدرسه، توسط موسسات زبان رایگان باشد یا خیر؛ می‌تواند با تدابیر اجرایی وزارت آموزش و پرورش رایگان یا غیررایگان باشد.

-در صورت آموزش زبان‌هایی نظیر چینی توسط موسسات، ارزشیابی این زبان از طریق موسسات خواهد بود و درنهایت نمره دانش آموز برای محسوب شدن در معدل به مدرسه اعلام می‌شود.

-آموزش و پرورش با اولویت برگزاری

‌کلاس‌های‌حضوری، در مناطقی که امکان ارائه حضوری زبان‌های غیرانگلیسی وجود ندارد، باید از طریق آموزش‌های غیرحضوری یا ترکیبی اقدام کند.

-آموزش و پرورش باید مواد و منابع آموزشی- تربیتی مبتنی بر برنامه درسی زبان‌های خارجی مصوب شورای‌عالی آموزش و پرورش را با مشارکت سایر بخش‌های دولتی و غیردولتی تألیف، تدوین، متناسب‌سازی یا معرفی کند.

-زبان عربی تخصصی از این پس به عنوان زبان خارجی در مدارس به صورت انتخابی تدریس می‌شود و دانش آموزان می‌توانند به صورت حرفه‌ای زبان عربی را فرا بگیرند که فراگیری عربی به صورت تخصصی در موضوعات فرهنگی و امور تجاری در کشور‌های عربی بسیار مفید است.

کشور‌ها به سمت خروج از تک زبانی و امپریالیسم زبانی هستند

دکتر مهدی نوید ادهم، عضو شورای‌عالی آموزش و پرورش می‌گوید: با توجه به نقشی که زبان در مراودات انسانی بین افراد، جوامع و فرهنگ‌های مختلف دارد، آموزش آن همواره در طول تاریخ یکی از ماموریت‌های آموزش و پرورش بوده است. در گذشته، زبان آلمانی زبان غالب خارجی در آموزش و پرورش به ویژه در هنرستان‌های کشور بود، بعد از آن زبان انگلیسی غلبه یافت. اما امروز اغلب کشور‌ها حرکت به سمت خروج از تک‌زبانی را آغاز کرده‌اند و تلاش می‌کنند، زمینه‌های آشنایی شهروندانشان با زبان‌های مختلف را فراهم آورند. در واقع جوامع کوشش می‌کنند «انحصار و امپریالیسم زبانی» تغییر فرهنگ‌هایشان را رقم نزند، از این رو شورای‌عالی آموزش و پرورش از سال‌های قبل این جهت‌گیری را داشت که زبان‌های دیگر را به سیستم آموزش و پرورش وارد کند. ما قبل از این مصوبه، مجوز آموزش چند زبان را داشتیم، اما این موارد اغلب با استقبال خانواده‌ها و دانش آموزان مواجه نمی‌شد. در عین حال با این مصوبه، تعداد زبان‌ها به هفت مورد افزایش یافت که سه عنصر فراهم‌آوری قانونی ارائه این زبان‌ها، تامین منابع مالی و استقبال دانش آموزان و خانواده‌ها در توسعه زبان‌های خارجی در مدارس نقش موثر دارد.

دکتر نوید ادهم می‌گوید: طبیعتا تمامی نقاط کشور، ظرفیت ارائه تمامی این موارد را ندارد؛ اما برای جا‌هایی که امکان ارائه آموزش و تقاضا برای هفت زبان را دارند، می‌توان آن را در ساعات درسی مدارس پیگیری کرد. تصور من این است از میان این موارد با شرایط جدید، دانش آموزان و خانواده‌ها از ۲ یا ۳ زبان خارجی استقبال خواهند کرد و می‌توان امیدوار بود که مدارس زمینه اجرای آن را فراهم آورند.