آیا بیماری خطرناک و کشنده مالاریا درمان می‌شود؟

به گزارش مجله خبری نگار، این بیماری به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود و معمولا افراد ساکن در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری (مناطقی که برای انگل عامل بیماری محیط مناسبی محسوب می‌شود) به آن مبتلا می‌شوند.

در ادامه قصد داریم درباره بیماری مالاریا و علل، علائم و روش‌های درمان آن صحبت کنیم.  

مالاریا چیست؟ 

مالاریا یک بیماری تهدید کننده زندگی است که معمولا از طریق نیش پشه آنوفل آلوده منتقل می‌شود. این پشه با نیش زدن انسان، نوعی انگل به نام پلاسمودیوم را وارد جریان خون می‌کند که به بیماری فرد منجر می‌شود.

بیش از ۱۰۰ نوع انگل پلاسمودیوم وجود دارد که می‌توانند گونه‌های مختلف جانوری را آلوده کنند. این انواع با سرعت‌های گوناگون تکثیر می‌شوند و نوع آن‌ها سرعت تشدید علائم و شدت بیماری را تغییر می‌دهد.

در این میان ۵ نوع می‌توانند انسان‌ها را آلوده کنند. این انگل‌ها در نقاط مختلف جهان وجود دارند و برخی از آن‌ها نوع شدیدتری از مالاریا را ایجاد می‌کنند.

هنگامی که پشه آلوده انسان را نیش می‌زند، انگل قبل از تخریب گلبول‌های قرمز، وارد کبد میزبان شده و شروع به رشد و تکثیر می‌کند. بعد از چند روز انگل بالغ وارد جریان خون شده و گلبول‌های قرمز را آلوده می‌کند.

انگل در عرض ۴۸ تا ۷۲ ساعت داخل گلبول‌های قرمز تکثیر شده و باعث فروپاشی سلول‌های آلوده می‌شود. آلوده شدن گلبول‌های قرمز ادامه پیدا می‌کند و نتیجه آن علائمی است که به صورت دوره‌ای رخ داده و هر بار ۲ تا ۳ روز طول می‌کشد.

اگرچه تشخیص زود هنگام می‌تواند به درمان و کنترل بیماری مالاریا کمک کند، اما برخی کشور‌ها فاقد منابع لازم برای انجام غربال گری موثر هستند.

لازم به ذکر است در حال حاضر هیچ واکسنی برای مالاریا در ایالات متحده تایید نشده، اما در اروپا یک واکسن مجوز گرفته است. 

علائم مالاریا 

پزشکان علائم مالاریا را به دو دسته تقسیم می‌کنند که عبارتند از: 

۱. مالاریای بدون عارضه 

زمانی که بیماری مالاریا علائم دارد، اما هیچ علامتی که نشان دهنده عفونت شدید یا اختلال در عملکرد اندام‌های حیاتی باشد در بیمار دیده نمی‌شود، پزشک آن را مالاریای بدون عارضه در نظر می‌گیرد.

این شکل از مالاریا در صورت عدم درمان یا ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن میزبان می‌تواند به مالاریای شدید تبدیل شود.

علائم مالاریای بدون عارضه معمولا ۶ تا ۱۰ ساعت طول می‌کشد و هر ۲ روز یک بار عود می‌کند. اگرچه برخی سویه‌های انگل ممکن است چرخه طولانی تری داشته باشند یا ترکیبی از علائم ایجاد کنند.

از آن جا که علائم این نوع مالاریا شبیه علائم آنفولانزا است، ممکن است در مناطقی که مالاریا کمتر شایع است تشخیص داده نشده یا اشتباه تشخیص داده شود.

در مالاریای بدون عارضه، علائم از سرد شدن بدن به گرم شدن و سپس تعریق پیشرفت می‌کند که مراحل آن به صورت زیر می‌باشد:

*احساس سرما همراه با لرز
*تب، سردرد و استفراغ
*گاهی اوقات افراد کم سن‌تر دچار تشنج می‌شوند
*تعریق و به دنبال آن بازگشت به دمای طبیعی همراه با خستگی
در مناطقی که مالاریا شایع است، بسیاری از مردم علائم مالاریا را می‌شناسند و بدون مراجعه به پزشک خود را درمان می‌کنند. 

۲. مالاریای شدید 

در مالاریای شدید شواهد بالینی یا آزمایش‌ها نشانه‌هایی از اختلال در عملکرد اندام‌های حیاتی را نشان می‌دهد.

برخی علائم مالاریای شدید عبارتند از:

*تب و لرز
*اختلال در هوشیاری
*تشنج مکرر
*نفس کشیدن عمیق و ناراحتی تنفسی
*خونریزی غیر طبیعی و علائم کم خونی
*زردی بالینی و شواهدی از اختلال در عملکرد اندام حیاتی
مالاریای شدید در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد. 

علت مالاریا 

مالاریا زمانی اتفاق می‌افتد که نیش پشه ماده آنوفل بدن انسان را به انگل پلاسمودیوم آلوده کند. فقط پشه آنوفل می‌تواند باعث انتقال مالاریا شود.

رشد موفقیت آمیز انگل در داخل پشه به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم‌ترین آن‌ها رطوبت و دمای محیط است.

هنگامی که یک پشه آلوده میزبان انسان را نیش می‌زند، انگل وارد جریان خون می‌شود و در داخل کبد به حالت خفته در می‌آید. میزبان به طور متوسط ​​به مدت ۱۰.۵ روز هیچ علامتی نخواهد داشت، اما انگل مالاریا در این مدت شروع به تکثیر می‌کند.

سپس کبد انگل‌های جدید را به جریان خون بر می‌گرداند. انگل‌ها گلبول‌های قرمز خون را آلوده کرده و بیشتر تکثیر می‌شوند. برخی از آن‌ها نیز در کبد باقی مانده و در آینده عود می‌کنند.

یک پشه سالم بعد از نیش زدن فرد مبتلا به مالاریا و تغذیه از خون او به انگل آلوده می‌شود و این چرخه ادامه دارد. 

تشخیص مالاریا 

تشخیص زود هنگام برای درمان مالاریا حیاتی است و افرادی که علائم مالاریا را مشاهده کرده اند باید فورا به دنبال آزمایش و درمان این بیماری باشند.

از آن جا که با مشاهده همه علائم نیز نمی‌توان از ابتلای به مالاریا مطمئن شد، نیاز به انجام آزمایش تشخیصی در اسرع وقت می‌باشد.

لازم به ذکر است در برخی مناطق بومی نشین مالاریا مانند جنوب صحرای آفریقا، شدت بیماری می‌تواند باعث ایجاد ایمنی خفیف در بخش بزرگی از جمعیت محلی شود. در نتیجه برخی افراد انگل را در جریان خون خود دارند، اما بیمار نمی‌شوند. 

درمان مالاریا 

هدف از درمان مالاریا از بین بردن انگل پلاسمودیوم در جریان خون است.

معمولا برای کاهش خطر انتقال بیماری، افراد بدون علامت تحت درمان عفونت قرار می‌گیرند.

سازمان بهداشت جهانی برای درمان مالاریای بدون عارضه، دارو درمانی ترکیبی مبتنی بر آرتمیسینین را توصیه کرده است. این دارو از گیاه افسنطین شیرین تهیه می‌شود و غلظت انگل‌های پلاسمودیوم در جریان خون را به سرعت کاهش می‌دهد.

پزشکان اغلب این دارو را با داروی دیگر ترکیب می‌کنند، به این صورت که طی ۳ روز اول درمان از آرتمیسینین برای کاهش تعداد انگل‌ها و در ادامه از داروی دیگر استفاده می‌شود.

لازم به ذکر است افزایش دسترسی به درمان‌های مبتنی بر این دارو در سراسر جهان به کاهش تاثیر منفی مالاریا کمک کرده، اما بیماری در حال مقاوم شدن نسبت به این دارو می‌باشد. به همین دلیل در مناطقی که مالاریا به این دارو مقاوم است باید از داروی همراه موثر نیز استفاده شود.

سازمان جهانی بهداشت هشدار داده احتمالا تا چندین سال آینده هیچ جایگزینی برای داروی آرتمیسینین در دسترس نخواهد بود. 

پیشگیری از مالاریا 

برای پیشگیری از مالاریا روش‌های مختلف وجود دارد که عبارتند از: 

۱. واکسیناسیون 

تحقیقات برای تولید واکسن‌های جهانی ایمن و موثر برای مالاریا در حال انجام است و مجوز یک واکسن قبلا در اروپا صادر شده است، اما در ایالات متحده هنوز واکسنی مجوز استفاده دریافت نکرده است.

در صورت مشاهده علائم مشکوک مالاریا لازم است در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود. 

۲. رعایت نکات ایمنی هنگام مسافرت 

سفر به مناطقی که مالاریا در آن‌ها شیوع دارد خطرناک است. به همین دلیل مرکز کنترل بیماری‌ها به مسافران توصیه کرده اقدامات احتیاطی زیر را انجام دهند:

*قبل از مسافرت پرس و جو شود که در کدام نواحی کشور مورد نظر مالاریا شیوع دارد
*با پزشک درباره مصرف دارو‌های پیشگیری از عفونت مالاریا مشورت شود
*قبل از مسافرت دارو‌های لازم تهیه شود، زیرا در خارج از کشور ممکن است دارو‌های تقلبی عرضه شود
*دقت شود که این سفر برای کودکان، افراد مسن، زنان باردار و بیماران خطرناک است
*توصیه می‌شود حتما ابزار‌های پیشگیرانه از جمله دافع حشرات، حشره کش ها، تور‌های تخت و لباس مناسب همراه باشد
*از علائم این بیماری اطلاع داشته باشند
در موارد اضطراری ممکن است مقامات بهداشتی محلی در برخی کشور‌ها از تکنیک‌هایی همچون مه پاشی یا سم پاشی در مناطقی که مالاریا شیوع دارد استفاده کنند. غلظت این آفت کش‌ها به قدری قوی است که پشه‌ها را بکشد و برای انسان‌ها مضر نیست.

به علاوه مسافران باید در صورت امکان از شرایطی که خطر گزش توسط پشه‌ها را افزایش می‌دهد اجتناب کنند.

اقدامات احتیاطی شامل استفاده از اتاق با تهویه مطبوع، کمپینگ در کنار آب راکد و پوشیدن لباس‌هایی که بدن را به طور کامل بپوشاند می‌باشد.

همچنین توجه شود فرد تا یک سال بعد از بازگشت به خانه ممکن است در معرض علائم مالاریا باشد و تا زمان معین امکان اهدای خون ندارد. 

منبع:سومیتا