ادعا‌ها و تکذیب‌ها در ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: از یک‌سو امضای کارزار دوستداران فرهنگ و تاریخ برای جلوگیری از تخریب بافت تاریخی شیراز درحال افزایش است و از سوی دیگر، اصل ماجرای تخریب از بیخ و بن تکذیب می‌شود! تفاوتی مانند اختلاف بر سر سفید یا سیاه بودن ماست که به راحتی قابل شفاف‌سازی است، اگر مسئولان اراده کنند و کار را به دست شایعه و حدس و گمان نسپارند؛ به ویژه آن که مطرح شده شورای عالی شهرسازی اختیارات د رخصوص این بافت تاریخی را به استان واگذار کرده است.

قصه ۵۷ هکتار بافت تاریخی شیراز

یک هفته اخیر، زخم کهنه تخریب بافت‌های تاریخی در کشور دوباره سر باز کرد و این بار فریاد دوستداران شیراز را به گوش همگان رساند؛ شهری که با شاهچراغ و دروازه قرآنش، با حافظ و سعدی‌اش، مرهم روح و جان همه است، شهری که شیرازه اش تاریخ و فرهنگ است و آن رابه قلب تپنده فرهنگ و تاریخ ایران تبدیل کرده است. اما قصه این زخم به طرح ۵۷ هکتاری بافت پیرامونی آستان‌های مقدس شیراز برمی‌گردد؛ طرحی که مردم مشهد تجربه تلخ اجرای ناموفق نمونه مشابهش را داشته‌اند و حالا معلوم نیست شیرازی‌ها باید منتظر چه نتیجه‌ای از آن باشند.

داستان کهنه شیراز، که از سال‌ها پیش آغاز شده، تاکنون به تخریب برخی بنا‌های تاریخی این شهر منجر شده و حالا هم زمزمه تکرار آن به گوش رسیده است. ۱۲ بهمن ماه بود که خبرگزاری فارس، خبری به نقل از یک منبع آگاه منتشر کرد که باعث تشدید نگرانی‌ها شد: «تخریب قریب‌الوقوع ۶۰ پلاک در منطقه بافت تاریخی شیراز و اخطار تخلیه به ساکنان»؛ و این گونه بود که فضای حقیقی و مجازی، پر شد از واکنش‌ها، ادعا‌ها و البته تکذیب‌ها.

قبور میلیاردی و کاربری‌های تجاری؟

اول بخشی از دغدغه‌های فعالان حوزه میراث فرهنگی را مرور می‌کنیم تا ببینیم حرفشان درباره طرح مصوب برای بافت تاریخی شیراز چیست. «محمدمهدی کلانتری»، دبیر کمیته میراث فرهنگی و گردشگری انجمن‌های دانشجویی، در گفتگو با فارس ادعا‌هایی را درباره این طرح مطرح کرده که اگر درست باشد، بسیار نگران‌کننده است؛ از جمله، تملک بافت تاریخی برای اجرای طرح‌هایی مثل قبر‌های میلیاردی، پارکینگ‌های طبقاتی و فضا‌های تجاری.

یک تحلیل نگران کننده

او همچنین در گفتگو با فارس اظهار کرده: «افراد و مسئولان پیگیر اجرای این طرح، در نامه‌نگاری‌ها و مجوز‌های خود از این فرمایش رهبر انقلاب که فرموده‌اند «شیراز بعد از مشهد و قم، در واقع سومین حرم اهل‌بیت (ع) در سرتاسر ایران است»، سوءاستفاده می‌کنند و می‌خواهند با اتکا به آن، حرم شیراز را گسترش دهند؛ در حالی که این حرم همین حالا هم بعد از مشهد و قم، سومین وسعت را دارد و در زمان‌های پیک زیارتی، صحن‌هایش پر نمی‌شود که با این شرایط باید پرسید، ۵۷ هکتار دیگر را برای چه می‌خواهند؟»

مسئولان استانی چه گفتند؟

با تشدید واکنش‌ها به این ماجرا، مسئولان استان فارس هم توضیحاتی ارائه و همگی، تخریب آثار تاریخی را تکذیب کردند. معاون میراث فرهنگی، صدور هرگونه مجوز برای تخریب ۹۰ پلاک میراثی در این بافت را تکذیب کرد و انجامش را غیرقانونی دانست. استاندار فارس هم بر این موضوع تاکید کرد که: «بنای استان و مدیریت استان، سامان‌دهی است، تخریب نیست». مدیر کل راه و شهرسازی هم اعلام کرد: «مصوبه کمیسیون ماده ۵ درجهت حفظ بنا‌های ارزشمند است و بر اساس آن بنا‌های دارای ارزش نه تنها تخریب نمی‌شوند بلکه نسبت به احیا و نگهداری آن‌ها نیز اقدام خواهد شد».

به میان آمدن یک نام خاص!

در این بین روزنامه سازندگی در شماره ۲۰ بهمن ماه خود، فهرستی از افراد اثرگذار در این طرح
همچون برخی وزرا را منتشر کرد که ذکر یک نام در آن حسابی سر و صدا به‌پا کرد: «نخستین و شاید مهم‌ترین چهره، محمدرضا رضازاده است که در گذشته استاندار فارس و اکنون عضو هیئت امنا و معاون اجرایی بقعه شاهچراغ است. او همسر انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور است...». البته پیش از سازندگی، محمدمهدی کلانتری هم در گفتگو با فارس نام احمدزاده را مطرح و ادعا کرده بود: «حتی زمانی که تولیت شاهچراغ هم به دنبال توسعه حرم نبود، ایشان دنبال این موضوع بود و تخریب‌های دوره ۸۹ تا ۹۴ هم در زمان استاندار بودن ایشان انجام شد».

معاونت امور زنان تکذیب کرد

به میان آمدن نام رضازاده، بی‌پاسخ نماند و پایگاه خبری معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، در واکنش به آن نوشت: «همسر دکتر خزعلی هیچ مسئولیت اجرایی ندارند و عضو هیئت امنا و مشاور آن بقعه مبارکه هستند. طرح سامان‌دهی شاهچراغ طبق روال قانونی در شورا‌های مربوطه مصوب و با امضای مسئولان اجرایی در آینده انجام خواهد شد».

رضازاده پاسخ داد

رضازاده هم با انتشار یادداشتی، هم برخی ادعا‌ها را تکذیب کرد و هم توضیحاتی درباره این طرح پرهیاهو داد. بخش‌هایی از یادداشت رضازاده به این شرح است:

*۵۷ هکتار، وسعت منطقه‌ای است محدود به خیابان‌هایی که حرم مطهر در آن واقع شده و هرگز به معنای توسعه صحن و شبستان و رواق در این وسعت نیست (که بعضی به دروغ نشر می‌دهند)، بلکه در این محدوده ضوابط طراحی باید با محوریت حرم مطهر تعریف شود.

*در فاصله میان دو حرم حضرت شاهچراغ (ع) و سیدعلاء‌الدین (ع) محدوده‌ای حدود ۲۰ هزار مترمربع که بیش از نیمی از آن نیز امروز فضای باز است، با هندسه‌ای که کمترین تداخل با ساختمان‌های واجد ارزش داشته باشد، به عنوان میدان پیاده‌راه شهری، نه صحن میان دو حرم (که بعضی به دروغ نشر می‌دهند) پیش‌بینی شده است و بر اساس مصوبه کمیسیون ماده ۵، معدود آثار تاریخی ثبت شده یا واجد ارزش واقع در این محدوده نیز تماماً باید حفظ و مرمت شود؛ لیکن با کاربری فرهنگی مناسب با دو حرم مطهر مورد بهره‌برداری قرار گیرد. برخی هم که چه بسا شیراز را همان شیراز برگزاری جشن هنردر ماه مبارک رمضان و شیراز بر پایی جشن‌های ۲۵۰۰ ساله می‌پسندند.

*آن‌جا صحن نیست که در سطح یا با احداث زیرزمین، قبری در آن ساخته و فروخته شود (که بعضی به دروغ نشر می‌دهند)، بلکه یک فضای عمومی شهری است که موجب احیای زندگی در بافت تاریخی اطراف خود خواهد شد و تحت مدیریت آستان‌های مقدس نیز قرار نخواهد گرفت و در اختیار مدیریت شهری خواهد بود.

اقدام تامل برانگیز شورای عالی شهرسازی

این توضیحات رضازاده، هم‌اکنون کامل‌ترین توضیحات درباره این طرح جنجالی است که به ظاهر می‌تواند بسیاری از دغدغه‌ها را رفع کند، اما برای اقناع کامل افکار عمومی، لازم است دستگاه‌های اجرایی متولی هم گزارش‌های شفاف و قابل نظارت ارائه کنند. البته این‌که چرا شورای عالی شهرسازی و معماری، پای خود را از این ماجرا کنار کشیده و طبق گزارش‌های موجود، تمام اختیاراتش را به استان واگذار کرده است هم سوال مهمی است که نباید بدون پاسخ بماند.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر شیراز: تخریبی در کار نیست، تعهد می‌دهم

موضوع را از شورای شهر شیراز پیگیری می‌کنیم و «غلامعلی ترابی» رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری این شورا می‌گوید: طرح جدیدی برای بافت تاریخی شیراز مصوب نشده و همه چیز مربوط به همان طرح ۵۷ هکتاری بافت پیرامونی حرم است که به اشتباه این برداشت ایجاد شده که قرار است ۵۷ هکتار از بافت شهر تخریب و به مساحت آستان‌ها اضافه شود، در حالی که تاکید همه مصوبات، حفظ این بافت و تعریف کاربری‌هایی متناسب با فضای زیارتی و فرهنگی است.

او ادامه می‌دهد: شاید بخشی از نگرانی‌ها، به دلیل تجربه چند سال قبل و تخریب چند خانه تاریخی شیراز است، اما اکنون چنین چیزی مطرح نیست و همه دستگاه‌ها هم آن را تکذیب کرده‌اند. او به عنوان نماینده مردم شیراز، به شیرازی‌ها و همه دوستداران این شهر هم تعهد می‌دهد در اجرای طرح ۵۷ هکتاری، هیچ اقدامی بدون هماهنگی با میراث فرهنگی و رعایت ضوابط آثار ثبت ملی و واجد ارزش تاریخی انجام نخواهد شد.