مردم، یار «دوازدهم» تیم ملی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: ما بعد از پشت سرگذاشتن ۴ سال سخت، حالا در آوردگاه «جام جهانی فوتبال» ایستاده‌ایم. اما یادمان نرفته در کنار سی و یک کشور دیگر، چگونه جانانه جنگیدیم و مسیر ناهموار مبارزه جانانه با رقیبان‌مان را به جان خریدیم تا امروز دقیقاً همین امروز در ساعت ۱۶:۳۰ در میدانگاه «خلیفه الریان» رو در روی «سه شیرها» (لقب تیم ملی انگلیس) برای سهم‌مان از پیروزی، صف‌آرایی کنیم.

ما امروز فارغ از نتیجه، دوباره عضوی از همان ۸۴ میلیون نفری می‌شویم که زمانی نه‌چندان دور، به دنبال غرور و حیثیت و هویت ملی‌اش، در همین مستطیل سبز ۱۰۰ متری بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیر می‌دوید. یکی از همان‌هایی که رؤیا‌ها و آرزوهایش را در جایی به نام «جام جهانی» می‌دید تا آن لحظه که پرچم ملی‌اش بالا رفت، با تمام وجود سرود ملی ایران را مغرورانه بخواند. از امروز رسماً بازی‌های ما آغاز می‌شود. ما حالا باید فارغ از همه تلخی‌هایی که در این مدت دیده‌ایم، برای یک هدف یعنی «پیروزی ملی»، «یار دوازدهم» آن یازده نفری باشیم که هویت‌شان «ایرانی» است و چه چیز مهم‌تر از هویت؟

تیم ملی اتحاد!

در شرایطی که ما ایرانی‌ها حالا با انواع بحران‌های تحمیل‌شده دست و پنجه نرم می‌کنیم، آیا فوتبال می‌تواند به عنوان یک عامل پیوندزننده، ظاهر شود؟ کارشناسان معتقدند که باید از ظرفیت بالای فوتبال برای تقویت انسجام و هویت ملی استفاده کرد.

حسین میرزایی، جامعه‌شناس  می‌گوید: «بعضی موضوعات باعث می‌شود تا همه افراد در یک پهنه جغرافیایی به یکدیگر متصل شوند، این موضوعات در واقع همان عناصر فرهنگی هستند که باعث این پیوند می‌شوند. تیم ملی فوتبال هم یکی از این عناصر فرهنگی است که در قالب ورزش خود را نشان می‌دهد و در پشت صحنه عامل پیونددهنده همه ایرانی‌ها است. ما نمی‌توانیم نقش جام جهانی در هر دوره‌ای برای ایجاد هیجان و شادی ملی را انکار کنیم. فوتبال در هر دوره‌ای باعث تقویت انسجام ملی شده است، به نظر می‌رسد الان در این شرایط که درگیر بحران‌های مختلف شده‌ایم، همین جام جهانی فرصتی باشد تا همبستگی اجتماعی میان ایرانی‌ها تقویت شود. ما باید از این ظرفیت استفاده کنیم و پشت سر تیم ملی قرار بگیریم.»

او با بیان اینکه برخی‌ها در فضای مخالف سعی دارند تا خلاف این ادعا را ثابت کنند، می‌گوید: «آنچه در این فضا تبلیغ می‌شود عدم اتحاد ایرانی‌ها است و باز شاید همان ایده تجزیه است که بر آن می‌دمند. درحالی‌که حمایت از تیم ملی می‌تواند در مقابل طرح تجزیه قرار بگیرد، افرادی که از تیم ملی حمایت می‌کنند با تمام انتقاداتی که ممکن است داشته باشند در واقع به دنبال این اتحاد و جلوگیری از تجزیه هستند. چراکه جام جهانی بهانه خوبی برای رسیدن به این همبستگی است.»

یار «غایب» دوازدهم!

نقش کمپین‌های اجتماعی و پویش‌های ملی در ایجاد وحدت ملی را نمی‌توان نادیده گرفت. مسأله اینجا است که ما تا چه اندازه برای راه‌اندازی این پویش‌ها پیش از جام جهانی برنامه‌ریزی کرده بودیم؟ آیا می‌دانیم فوتبال برای همه دنیا، بیش از آنکه یک ورزش و یا حتی یک بازی سیاسی دست ابرقدرت‌ها باشد، یک پویش اجتماعی در درون ملت‌ها است!

میثم مهدیار، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه معتقد است: «فوتبال صرفاً یک بازی ورزشی نیست، بلکه کارکرد‌های زیادی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها ایجاد هویت ملی و تقویت انسجام اجتماعی است. طرفداران فوتبال از بین اقشار و طبقات مختلف، اقتصادی و اجتماعی هستند و این خود به نوعی باعث ایجاد یک هویت ملی می‌شود که در بازشناسی ملی مؤثر است. با این همه سؤال مهم این است که وقتی در شرایط متفاوتی مثل امروز قرار می‌گیریم که به نوعی درگیر بحران‌های سیاسی و اجتماعی هستیم چگونه می‌توان از ظرفیت فوتبال برای تلطیف این فضا استفاده کرد.

البته ما در ابتدا باید نسبت به دیدگاه مردم درباره بازی‌های فوتبال تیم ملی در جام جهانی به‌طور مداوم نگرش‌سنجی کنیم تا حس مردم را دریابیم و متناسب با آن عمل کنیم. اتفاقاً ما چند ماه پیش در پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات (پیش از وقوع این اتفاقات) نظرسنجی درباره نگرش مردم نسبت به جام جهانی انجام دادیم. در این نظرسنجی مشخص شد که برای حدود ۷۴ درصد مردم، نتیجه بازی‌های جام جهانی مهم است. آن‌ها معتقد بودند که پیروزی تیم ملی برایشان افتخارآفرین است. قرار است طی چند روز آینده هم دوباره این نظرسنجی انجام شود تا ببینیم که اتفاقات اخیر در این نگرش تغییری ایجاد کرده است یا نه؟

او با بیان اینکه نمی‌توان منکر تأثیر یکسری مسائل داخلی در شکل‌گیری ماجرا‌های اخیر شد، می‌گوید: «به‌هرحال بخشی از این مشکلات ناشی از برخی ساختار‌های معیوب داخلی است که ناآرامی‌هایی به همراه داشته، اما بخش عمده ناآرامی‌ها ساخته و پرداخته بیگانگان و رقبای منطقه‌ای ایران است که با ناآرام‌سازی می‌خواهند برنامه‌ریزی ایران برای افزایش تحرک منطقه‌ای و نیز گذر از تله برجام را به شکست بکشانند. از این جهت هر پیروزی و شادی ملی را بر نمی‌تابند تا با افزایش آتش خشم و نفرت پروژه‌شان را پیش ببرند.
با این حساب حاشیه‌سازی برای تیم ملی از جنبه افکار عمومی ربطی به مسائل و مشکلات داخلی ندارد و اتفاقاً می‌تواند باعث ایجاد اعتماد به نفس ملی در جهت بهبود زخم‌ها و آلام باشد. فوتبال از این جهت ظرفیت‌های زیادی دارد که باید در مسیر تقویت شادابی و نشاط ملی به کار گرفته شود.»

مهدیار معتقد است که فضاسازی‌های رسانه‌های خارجی موجب تداوم ناآرامی‌ها در داخل کشور شده که هدف آن هم آسیب زدن به دستاورد‌های ملی است. او می‌گوید: «این آسیب زدن محدود به فوتبال نمی‌شود و شما می‌بینید حتی برند‌های داخلی و هنرمندان مشهور هم از این فضاسازی‌ها در امان نمانده‌اند؛ بنابراین باید از هر آنچه که می‌تواند یک پل ارتباطی و پنجره تنفسی برای کنترل خشم عمومی و آرامش اجتماعی باشد، استفاده کرد. وظیفه دستگاه‌های فرهنگی و ورزشی است که تیم ملی را از این حواشی دور نگه دارند و اجازه ندهند حاشیه‌ها بر عملکرد تیم ملی سایه بیفکند و بتواند از ظرفیت حمایت عمومی مردم از تیم ملی برنامه‌ریزی کند. خوشبختانه برخی اقدامات کشور‌های همسایه مثل ممنوعیت ورود خبرنگاران شبکه‌های معاند فارسی‌زبان موجب شده تا تمرکز تیم ملی بیشتر شود.»

او ادامه می‌دهد: «اقدام دیگر می‌تواند راه‌اندازی پویش‌های اجتماعی برای حمایت از تیم ملی باشد. ما دوره‌های قبل علی‌رغم اینکه در چنین فضایی قرار نداشتیم، اما با ایجاد یکسری کمپین‌ها و پویش‌های ملی مثل «یاردوازدهم» حمایت مردمی از تیم ملی را تقویت کردیم. به نظر می‌رسد جای خالی این پویش‌ها در این دوره احساس می‌شود و شاید بخشی از این فضاسازی‌ها هم به علت همین خلأ‌ها باشد.»