شناخت باکتری‌هایی که از مادر به فرزند می‌رسد و باعث پوسیدگی دندان می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار، پوسیدگی دندان کودکان، یکی از مشکلات مزمن و دردسرساز دوران کودکی است که علی‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر علم دندانپزشکی، همچنان گریبان‌گیر بسیاری از خانواده‌هاست. این بیماری که بیشتر در کودکان خردسال به‌ویژه پسران سه تا چهار ساله دیده می‌شود، در ابتدا با لکه‌های سفید روی دندان‌ها شروع و در صورت بی‌توجهی به تخریب شدید دندان‌های شیری می‌انجامد. پیامد‌های آن تنها به درد یا ظاهر دندان محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند سلامت جسمی و روانی کودک را نیز تحت تأثیر قرار دهد. در مواردی، کودکان برای درمان نیاز به بیهوشی پیدا می‌کنند، در حالی که با مراجعه زودهنگام به دندانپزشک می‌توان از درمان‌های ساده‌تری مانند فلورایدتراپی بهره برد.

مطالعات نشان داده‌اند که عوامل متعددی از جمله رژیم غذایی، وضعیت اقتصادی و تحصیلات والدین در بروز پوسیدگی‌های زودرس دندانی نقش دارند. به طور خاص، ارتباط میان مادر و کودک در انتقال باکتری‌های دهانی از جمله استرپتوکوک موتانس، یکی از عوامل مهم شناخته شده است. کودک معمولاً نخستین بار این باکتری را از مادر دریافت می‌کند؛ از طریق بوسیدن یا استفاده مشترک از قاشق و لیوان. همچنین کمبود ویتامین D در دوران بارداری و وضعیت تغذیه نوزاد نیز از عوامل خطرزا برای بروز این نوع پوسیدگی‌ها هستند. به همین دلیل، شناخت دقیق‌تر تأثیر عوامل خانوادگی و اجتماعی بر سلامت دهان کودکان برای طراحی برنامه‌های پیشگیرانه اهمیت بالایی دارد.

سمیه حکمت‌فر از گروه دندانپزشکی کودکان دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، به همراه دو همکار خود از همین دانشگاه و همکاری یک دندانپزشک عمومی از تهران، در همین راستا پژوهشی را برای بررسی رابطه میان کیفیت زندگی والدین و میزان پوسیدگی دندانی کودکان انجام داده‌اند.

این تحقیق بر روی ۵۵۲ کودک ۱۲ تا ۷۱ ماهه در شهر اردبیل انجام شد. نمونه‌ها از میان مراجعه‌کنندگان به کلینیک دندانپزشکی دانشگاه انتخاب شدند. کودکان از نظر شاخص پوسیدگی دندانی (dmft) معاینه شدند و والدین نیز پرسشنامه استاندارد سازمان جهانی بهداشت را برای ارزیابی کیفیت زندگی تکمیل کردند. علاوه بر آن، اطلاعاتی درباره سن، تحصیلات و وضعیت اجتماعی والدین جمع‌آوری شد. درنهایت داده‌ها با استفاده از روش‌های آماری مختلف مورد بررسی قرار گرفتند تا رابطه احتمالی بین متغیر‌ها مشخص شود.

نتایج این بررسی‌ها نشان دادند که میانگین نمره کیفیت زندگی والدین حدود ۶۶ بود، اما ارتباط معناداری میان کیفیت زندگی آنان و میزان پوسیدگی دندانی کودکان مشاهده نشد. این یافته بدین معناست که صرفاً بهتر بودن وضعیت اقتصادی یا اجتماعی والدین الزاماً مانع بروز پوسیدگی در دندان‌های کودک نمی‌شود. در مقابل، عواملی، چون افزایش سن کودک و میزان تحصیلات پدر، رابطه قابل توجهی با شاخص پوسیدگی نشان دادند.

در بخش تحلیل نهایی پژوهش، محققان نتیجه گرفتند که متغیر‌هایی مانند محل زندگی، سلامت جسمی و اجتماعی والدین تأثیر مستقیمی بر پوسیدگی زودرس دندانی ندارند. با این حال، افزایش آگاهی والدین، مراجعه زودهنگام به دندانپزشک و رعایت عادات صحیح بهداشت دهان همچنان از مهم‌ترین عوامل پیشگیری به شمار می‌روند.

طبق بررسی‌های تکمیلی این تحقیق که نتایج آن در «مجله دانشگاه علوم پزشکی اردبیل» منتشر شده‌اند، میانگین شاخص پوسیدگی در کودکان اردبیلی نسبت به حدود هشت سال گذشته کاهش یافته است و این موضوع احتمالا به دلیل افزایش آگاهی خانواده‌ها و دسترسی بهتر به خدمات دندانپزشکی است. با این حال، مقایسه آمار ایران با کشور‌های توسعه‌یافته‌ای، چون کانادا و چین نشان می‌دهد که میزان پوسیدگی در کودکان ایرانی هنوز بالاتر است. این موضوع نشان می‌دهد که آموزش عمومی و تغییر رفتار‌های بهداشتی در سطح خانواده باید تقویت شود.

پژوهشگران تأکید می‌کنند که اگرچه در این مطالعه رابطه مستقیمی میان کیفیت زندگی والدین و پوسیدگی دندانی کودکان دیده نشد، اما عواملی نظیر تحصیلات والدین، میزان اشتغال و توجه به رفتار‌های روزمره کودک، به طور غیرمستقیم نقش قابل توجهی دارند. به عنوان نمونه، تحصیلات بالاتر می‌تواند موجب افزایش درآمد خانواده و بهبود شرایط زندگی شود، اما در عین حال ممکن است با افزایش مشغله کاری و کاهش نظارت والدین بر بهداشت دهان کودک همراه باشد.

در پایان، پژوهشگران پیشنهاد کردند که تحقیقات آینده با روش‌های کیفی‌تر، مانند مصاحبه با والدین، انجام شود تا ابعاد ذهنی کیفیت زندگی نیز مورد بررسی قرار گیرد. آنها همچنین توصیه کردند که آموزش‌های بهداشتی دندان از دوران بارداری و اوایل کودکی جدی‌تر گرفته شود تا از مشکلات بعدی جلوگیری گردد.