ارزآوری ۷۰۰ میلیون دلاری گیاهان دارویی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: توسعه کشت گیاهان دارویی یکی از برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم است به طوری که این وزارتخانه با حمایت از کشاورزان و تخصیص بودجه ۲۶ میلیون یورویی برای احداث بزرگترین پالایشگاه گیاهان دارویی در خاورمیانه به دنبال تحقق این امر است.

گیاهان دارویی علاوه بر کاربرد آن در تولید داروها، دارای کاربرد‌های صنعتی نیز هستند و هر ساله ارزآوری بالایی برای کشور‌های تولیدکننده این محصولات به دنبال دارند به طوری که ساداتی نژاد، وزیر جهاد کشاورزی معتقد است گیاهان دارویی می‌توانند تا ۲ درصد GDP کشور را از آن خود کنند.

طی سال‌های گذشته به طوری متوسط ایران با صادرات ۴۵۰ تا ۷۰۰ میلیون دلار گیاهان دارویی سهمی نیم درصدی از بازار ۲۲۰ میلیارد دلاری گیاهان دارویی در جهان داشته است، بازاری که به اعتقاد بانک جهانی تا سال ۲۰۵۰ ارزش آن به بیش از ۵ هزار میلیارد دلار خواهد رسید. در سال ۲۰۲۰ نیز حدود ۱۰ درصد از میزان تجارت جهانی محصولات کشاورزی به گیاهان دارویی اختصاص داشته است به همین دلیل طی سالیان گذشته کشور‌های مطرح دنیا تمایل زیادی برای سرمایه‌گذاری در واردات و صادرات گیاهان دارویی داشته و ایران می‌تواند این فرصت را غنیمت شمرده و گیاهان متنوع دارویی خود و فرآورده‌های آن را با دیپلماسی اقتصادی مناسب صادر کند تا از این طریق ارزآوری بخش کشاورزی بیشتر شده و کشاورزان نیز از این امر منتفع شوند.

میزان تولید گیاهان دارویی در کشور

میزان تولید گیاهان دارویی در کشور کشورمان ظرفیت بسیار زیادی برای تولید گیاهان دارویی دارد به طوری که ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم جهانی در ایران وجود دارد، ۳۰۰ روز در سال آفتاب به طور مداوم بر گیاهان می‌تابد و تنوع گیاهان دارویی نیز با وجود ۸ هزار و ۵۰۰ گیاه دارویی در کشور بسیار بالاست و ایران جزو بهترین کشور‌های جهان از این لحاظ محسوب می‌شود.

با این حال در سال جاری ۲۸۰ هزار هکتار از اراضی کشور به کشت گیاهان دارویی اختصاص یافت و میانگین عملکرد تولید گیاهان دارویی ۳۶۰ هزار تن بوده است. هم اکنون ایران ۷۰ درصد تولید گل محمدی و ۹۰ درصد تولید زعفران جهان را در اختیار دارد، در تولید زیره هم پس از هندوستان کشور دوم تولید کننده این محصول ارزشمند هستیم.

میزان صادرات گیاهان دارویی

گیاهان دارویی کشورمان به ۶۰ کشور دنیا صادر می‌شود که مهم‌ترین این گیاهان صادراتی زعفران، گل محمدی، گل رنگ، موسیر، سیر، عناب، زرشک، آویشن، زیره سبز و گشنیز است. در این خصوص حسین زینلی، مجری طرح گیاهان دارویی وزارت کشاورزی گفت: مطابق آمار از نظر وزنی بیش از ۷۰ درصد از تولیدات گیاهان دارویی در داخل کشور مصرف و ۳۰ درصد آن صادر می‌شود. البته زعفران را باید از این اصل مستثنی کرد چرا که ۸۰ درصد زعفران صادر و ۲۰ درصد آن مصرف داخلی دارد.

اعتبار ۲۶ میلیون دلاری دولت سیزدهم برای راه اندازی بزرگترین پالایشگاه گیاهان دارویی در خاورمیانه
در این خصوص محمدمهدی برومندی، معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی اظهار کرد: در حال حاضر ۲۶۰ هزار هکتار کشت گیاهان دارویی در کشور وجود دارد که حدود ۴۰۰ هزار تن تولید این محصولات است. برومندی با اشاره به اینکه این صنعت در دنیا ۲۲۰ میلیارد دلار گردش مالی دارد، تصریح کرد: سهم کشور ما از این صنعت ۴۵۰ میلیون دلار است.

وی با بیان اینکه توسعه کشت گیاهان دارویی در کشور را دنبال می‌کنیم، یادآور شد: به دنبال افزایش تولید، افزایش صادرات و فرآوری محصولات هستیم. معاون وزیر در امور باغبانی همچنین از ایجاد پالایشگاه گیاهان دارویی در کشور، خبر داد و گفت: در دهه فجر پالایشگاه گیاهان دارویی در کاشمر به بهره‌برداری می‌رسد که حجم سرمایه‌گذاری این پروژه ۲۶ میلیون یورو است. وی با بیان اینکه توسعه، تحقیقات، پژوهش و آموزش در حوزه گیاهان دارویی باید در کنار فناوری ظاهر شود، یادآور شد: باید برای هر گیاه دارویی یک کمپانی دانش‌بنیان داشته باشیم.

کشت قراردادی گیاهان دارویی پایانی بر جولان دلالان

حسین زینعلی، مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی اظهار کرد: طی ۴ سال گذشته، مدیریت بازار گیاهان دارویی در اولویت کاری این وزارتخانه قرار گرفته است تا تولیدکنندگان این محصولات با مشکلی روبه‌رو نشوند. وی افزود: برای اینکه بتوانیم در دنیا حرفی برای گفتن داشته باشیم باید به سمت توسعه گیاهان دارویی بومی کشورمان حرکت کنیم این در حالی است که تا پیش از این مسئولان و کشاورزان صرفاً به زعفران، زیره سبز و گل محمدی توجه داشتند و از دیگر گیاهان دارویی غافل بودند.

مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی گفت: دولت قبل صرفاً به تولید گیاهان دارویی توجه داشت و به زنجیره تولید، فرآورده‌ها و صادرات این محصولات بی توجه بود و از بخش خصوصی توجهی نداشت. زینعلی تصریح کرد: طی سه سال اخیر به دلیل شیوع بیماری کرونا میزان مصرف گیاهان دارویی در کشورمان بشدت افزایش پیدا کرده است که همین امر سبب شده میزان صادرات گیاهان دارویی کاهش یابد.

وی افزود: وزارت جهاد کشاورزی به دنبال کشت قراردادی گیاهان دارویی است تا هم سود بیشتری از این طریق عاید کشاورزان شود و هم دلالان نتوانند با قیمت بسیار ارزانی این محصولات را خریداری کنند. مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: وزارت جهاد کشاورزی همچنین به دنبال ایجاد بارانداز گیاهان دارویی در سراسر کشور است به طوری که با راه‌اندازی آن انتظار می‌رود گیاهان دارویی را با قیمت مناسب خریداری و برحسب نیاز تجار، بازار و صنایع تبدیلی کشت گیاهان دارویی را به کشاورزان پیشنهاد دهد. وی افزود: این بارانداز‌ها علاوه بر کشت، مدیریت کشت را نیز برعهده گرفته تا براساس آخرین الگو‌های جهانی کشت گیاهان دارویی را در دستور کار قرار دهد.

جایگزینی کشت گیاهان دارویی به جای گیاهان آب بر

سید جواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به راه‌اندازی دفتر گیاهان دارویی در معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی افزود: طب سنتی و گیاهان دارویی یک رشته بین حوزه‌ای است که در آن نهاد‌هایی همچون وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت علوم، معاونت علمی و فناوری در حوزه گیاهان دارویی می‌توانند نقش آفرینی کنند. وی افزود: حوزه گیاهان دارویی در جهان از ظرفیت بالایی در اشتغال برخوردار است و در ایران نیز بیش از ۲۰۰۰ گونه گیاهی وجود دارد که در مورد برخی آن‌ها نتوانستیم روی بذرهایشان کاری انجام دهیم، ولی بخش زیادی از مراتع کشور رها شده، بستر مناسبی برای کشت گیاهان دارویی است.

ساداتی‌نژاد مشکل اصلی کشور در حوزه گیاهان دارویی را ایجاد زنجیره ارزش در این حوزه ذکر کرد و ادامه داد: ما باید تمرکز خود را بر این حوزه قرار دهیم تا بتوانیم به ارزش افزوده بالایی در این حوزه برسیم، بر این اساس در سال جاری برای بخش خصوصی مجوز (به منظور راه‌اندازی پالایش گیاهان دارویی) صادر کردیم. وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به اقدامات اخیر جهاد کشاورزی در حوزه گیاهان دارویی گفت: ما توانستیم طی یک سال اخیر میزان اراضی زیر کشت گیاهان دارویی را از ۲۵۰ هزار هکتار به ۲۸۰ هزار هکتار برسانیم. این نشان می‌دهد کشت گیاهان دارویی طی یک سال ۱۰ درصد افزایش داشته است. وی جایگزینی کشت گیاهان دارویی به جای گیاهان آب بر را از دیگر اقدامات این وزارتخانه دانست و ادامه داد: در برخی از اقالیم کشور کشت گیاهان دارویی جایگزین کشت گونه‌های گیاهی غیر اقتصادی و آب‌بر می‌شود.

ساداتی‌نژاد با بیان اینکه وزارت جهاد کشاورزی عزم خود را جزم کرده که از الگو‌های کشت گیاهان دارویی حمایت کند، گفت: یکی از این الگوها، کشت قراردادی است که از سال آینده اجرایی می‌شود. وی در این باره توضیح داد: یکی از موضوعات محوری در انتخاب نوع کشت، مشتری است و به همین دلیل است که کشاورزان به سراِغ کشت گیاهان دارویی نمی‌روند، ولی با اجرایی‌سازی روش کشت قراردادی، کشاورزان از ابتدا مشتری برای تولید گیاهان دارویی خواهند داشت. وی با بیان اینکه اجرای این روش نیاز به آموزش و ترویج دارد، اظهار کرد: کشت قراردادی از غلات و گندم آغاز شده و قرار است آن را برای توسعه کشت گیاهان دارویی توسعه دهیم.

وزیر جهاد کشاورزی خاطرنشان کرد: کشت قراردادی موضوعی به شدت راهبردی در حوزه گیاهان دارویی محسوب می‌شود که می‌تواند بواسطه دانش بنیان‌ها توسعه یابد. ساداتی‌نژاد ادامه داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد گیاهان دارویی می‌توانند تا ۲ درصد GDP کشور را از آن خود کنند و این دورنمای خوبی در صنعت، محسوب می‌شود. وی تأکید کرد: نقش شرکت‌های دانش بنیان در این زمینه مؤثر است و می‌تواند در سلامت کشوراثرگذار باشد، به طوری که توجه به آن‌ها می‌تواند از خام فروشی که بلای جان کشورمان است جلوگیری کند.

دارا بودن ۱۸۰۰ گونه اختصاصی گیاهان دارویی در کشور

سرپرست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با بیان اینکه از ۲۵۰۰ گیاه دارویی، ۱۸۰۰ گونه آن به ایران اختصاص دارد، گفت: متأسفانه با وجود این فرصت‌های توان‌افزایی که موجود است، حجم صادرات گیاهان دارویی ما ۷۰۰ میلیون دلار است.

روح‌الله دهقانی فیروز آبادی با بیان اینکه نیمی از حجم صادرات ۷۰۰ میلیون دلاری کشور مربوط به زعفران می‌شود، یادآور شد: این عدد به نسبت ۱۵۰ میلیون دلار گردش مالی این صنعت در دنیا، عدد کمی است. کشوری که ۱۸۰۰ گونه گیاهی مختص به خود با سابقه طولانی که در این حوزه دارد و دانش در آن نهادینه شده است، سهم آن از بازار جهانی گیاهان دارویی قطعاً بیشتر است. وی یادآور شد: طبق سند مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش‌بینی می‌شود که حداقل ۳ میلیارد دلار ظرفیت (در کشور) در این حوزه وجود داشته باشد و اگر ظرفیت‌های زنجیره ارزش را از تولید محصول، فرآوری و محصولات جانبی و تجهیزات پزشکی به آن اضافه کنیم، پتانسیل ۱۵ میلیارد دلاری وجود دارد.

دهقانی با تأکید بر اینکه این حوزه آینده روشنی دارد، اظهار کرد: در این راستا بزرگترین اقدام حمایتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان تولید کننده گیاهان دارویی، بازارسازی است که ما می‌توانیم در این قالب بازار‌های داخلی و خارجی را برای آن‌ها توسعه دهیم و همچنین نیاز است برای این بازار تسهیلگری کنیم.