اجرای طرح‌های تحول زمین‌شناسی با مشارکت محققان دانشگاهی

به گزارش مجله خبری نگار،  ایران دارای ۶۸ نوع از انواع مختلف مواد معدنی است. ذخایر اثبات شده سنگ آهن ایران به مقدار ۷.۲ میلیارد تن (۰.۸ درصد کل ذخایر جهان)، ذخایر سنگ معدن مس به مقدار ۶.۲ میلیارد تن (۰.۴ درصداز ذخایر جهانی) است. ایران همچنین دارای ۱۱ میلیون تن روی (۴ درصد از ذخایر جهانی) است.

کل ذخایر اثبات شده معادن ایران در حدود ۶۰ میلیارد تن برآورد شده که با اجرای اولویت اول اکتشافی کشور در گستره‌ای به مساحت ۵۰۰ هزار کیلومتر مربع انتظار می‌رود به بیش از ۱۰۰ میلیارد تن برسد. از این رو بخش معدن و صنایع معدنی یکی از حوزه‌های مهم و اثرگذار در تولید و تجارت کشور به شمار می‌آید.

با شروع مطالعات گوناگون در حوزه علوم زمین و شروع فرآیند تولید اطلاعات پایه که در پی شناخت کمی و کیفی پوسته زمین و لایه‌های آن اتفاق افتاد، فعالیت‌های این سازمان حاکمیتی دانش محور، به سمت عمق زمین و شروع تولید اطلاعات پایه در حوزه شناسایی و کشف ذخایرمعدنی سوق پیدا کرد و بر این اساس، وظیفه اصلی سازمان، تولید اطلاعات ملی (اطلاعات پایه زمین‌شناسی، اکتشافی، عمرانی، مخاطرات طبیعی و زیرساختی) است. این وظیفه از دیدگاه داده‌ای و اطلاعاتی در سه حوزه تولید داده، پردازش و فرآوری داده و نگهداری، انتشار و استانداردسازی داده خلاصه شده است. ساختار این فعالیت‌ها با در نظر گرفتن وظایف بخش‌های فنی مانند زمین‌شناسی و اکتشاف (تولیدکنندگان داده)، ژئومتیکس و آزمایشگاه (پردازش و فرآوری داده) و پایگاه داده علوم زمین (نگهداری، انتشار و استانداردسازی داده) طراحی و راهبری شده است.

این سازمان با وجود تمام محدودیت‌ها در تخصیص اعتبارات مورد نیاز (از محل منابع بودجه عمومی و ردیف متفرقه) و ساختار سنتی و ضعیف بودجه و تامین منابع مالی و همچنین محدودیت‌های جدی منابع انسانی، سعی کرده تا طی برنامه پنج‌ساله توسعه در راستای عمل به وظایف حاکمیتی خود در اجرای اکتشاف هدفمند و پایش ذخایر معدنی، تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و شناسایی مخاطرات زمین‌شناختی جهت جلوگیری از هدر رفت ثروت، گام برداشته و برنامه‌ریزی‌های کلان خود را متناسب با منابع در اختیار که بدون تردید دارای بازدهی بالاتری نسبت به هزینه‌کرد در حوزه پروژهش‌ها و نیروی انسانی بوده، به فرجام برساند.

در این میان باید توجه داشت که بیش از این، زمانی برای آزمون و خطا جهت اجرای برنامه‌ها و آینده‌نگری‌ها در حوزه پایش ذخایر معدنی و اجرای برنامه‌های هدفمند و سیستماتیک اکتشافی و همچنین منشایابی و پایش مخاطرات طبیعی و مطالعات پایه زمین‌شناسی در کشور وجود ندارد و بدون تردید عدم توجه به موارد مذکور تبعات غیر قابل جبرانی را برای کشور در حوزه تامین مواد اولیه مورد نیاز صنایع و ایجاد خسارات سنگین به زیرساخت‌های ارتباطی و شهری کشور به دلیل بروز مخاطرات طبیعی طی سال‌های پیش‌رو در بر خواهد داشت.

اجرای طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشافات ذخایر معدنی

سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در قالب توافقنامه و برنامه‌ای مشارکتی با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) و معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت اقدام به تعریف برنامه‌ای تحولی در بخش زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر جدید معدنی کشور کرد که پس از ماه‌ها بررسی و تحلیل فنی در کمیته راهبردی مشترک معدنی کشور با حضور مدیران و متخصصان این بخش، استان خراسان جنوبی به عنوان اولین هدف اجرای این برنامه در سال ۱۴۰۰ معرفی و برنامه‌ریزی اجرای پروژه تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی برای آن طراحی و اجرا شد.

توسعه مناطق کم‌برخوردار و در راستای رونق بخش معدن، تولید اشتغال مولد با نگرش ویژه بر نیروی انسانی بومی، آمایش سرزمین در قالب کشف ذخایر جدید معدنی، افزایش بازدهی و کاهش مؤثر زمان تبدیل کانسار به معدن، تربیت نیروی انسانی متخصص بخش معدن (زمین‌شناسی و اکتشاف) در مناطق هدف پروژه تحول و ایجاد تحرک در بخش خصوصی (جامعه مهندسان مشاور) در حوزه زمین‌شناسی، اکتشاف و آزمایشگاه‌های علوم زمین از طریق برون‌سپاری فعالیت‌ها از اهداف کلان پروژه تحول زمین‌شناسی و اکتشافات ذخایر معدنی است.

این پروژه در مساحتی نزدیک به ۱۵هزار کیلومتر مربع اجرا شد و طی آن تعداد ۶۰ ورقه-نقشه زمین‌شناسی، ژئوشیمیایی، اکتشاف سیستماتیک چهارلایه‌ای شامل فلزی، غیرفلزی، کانی‌های قیمتی و عناصر استراتژیک تهیه خواهد شد.

از نتایج دیگر این پروژه با توجه به برداشت داده‌های ژئوفیزیک هوایی به میزان ۹۰ هزار کیلومتر خطی و معرفی ۱۱۶ منطقه امیدبخش در گستره موردنظر بوده که تحولی چشمگیر در بخش معدن استان به همراه داشته است.

به نقل از روابط عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، استفاده از ظرفیت نخبگان دانشگاهی استان خراسان جنوبی جهت مشارکت و نظارت علمی در روند پیشرفت پروژه (تفاهم‌نامه و قرارداد با دانشگاه صنعتی بیرجند و دانشگاه بیرجند)، برداشت ۲۰ هزار نمونه زمین‌شناسی و اکتشافی در جهت شناسایی ذخایر معدنی جدید در منطقه، دریافت شواهدی از ذخایر جدید مواد فلزی مانند مس، طلا، پلی متال، سنگ‌های ساختمانی، سنگ‌های قیمتی (گارنت، عقیق)، لیتیوم سنگی، تنگستن، آهن و نیکل (نیکل برای اولین بار در این منطقه جغرافیایی گزارش شده) در منطقه مورد پیمایش و تهیه ۲۵ برگ نقشه – گزارش (۳ عنوان لایه اطلاعاتی شامل زمین‌شناسی، ژئوشیمی و اقتصادی) در مجموع ۷۵ برگ نقشه- گزارش از دستاورد‌های کمی پروژه تحول استان خراسان جنوبی است.

عملکرد کلان برنامه‌های سازمان طی تیرماه ۱۴۰۰ تا تیرماه ۱۴۰۱

سازمان زمین‌شناسی در مدت تیر ماه ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ در حوزه اکتشاف ذخایر معدنی ۱۶۰ هزار کیلومتر مربع مساحت اکتشافی را به سرانجام رسانده و در زمینه تهیه ۷۵ ورقه نقشه- گزارش نقشه‌های زمین‌شناسی در مقیاس‌های مختلف، تهیه ۴۳ ورقه- نقشه گزارش در حوزه مطالعات منشأیابی و پایش مخاطرات طبیعی زمین‌شناختی از دستاورد‌های کمی پروژه تحول استان خراسان جنوبی است.