بررسی کرونا در جو و علم ستاره شناسی

این روزها کلمه کرونا بیشترین کلمه‌ای است که به گوش می‌خورد و همه با آن درگیریم، گرچه این نام یادآورخاطرات خوبی برایمان نیست، اما کرونا در جو نیز وجود دارد.

برخی شب‌های سال هاله‌ای مدور، رنگی و بزرگ دور ماه فرا می‌گیرد که جذابیتی بصری به ماه می‌بخشد؛ در اصطلاح این رویداد را خرمن ماه می‌نامیم، این پدیده نجومی تنها مختص به ماه نیست و خورشید، سیارات و هر جرم نورانی در فضا ممکن است در این حالت قرار گیرد. اما دلیل علمی این رخداد چیست؟

حامد عدالت- مدرس و مروج نجوم در وبینار آموزشی که به همت موسسه آموزشی نجوم کشور- آسمان سرای سها اصفهان برگزار شد، به بررسی واژه کرونا در جو و علم ستاره شناسی پرداخت و دلایل علمی تشکیل این پدیده در آسمان را تشریح کرد.

به گفته وی پدیده خرمن یا در اصطلاح جهانی «کرونا» زمانی رخ می‌دهد که ابر نازک سردی بخش اعظمی از آسمان را فراگیرد که اگر در این ابر سرد کریستال های یخی وجود داشته باشد نور که از منبع منعکس می شود در برخورد با این کریستال های یخی در جو فوقانی زمین پراش می یابد و چنین پدیده ای را به وجود می آورد.

به گزارش مجله خبری نگار، عدالت ریشه کلمه کرونا را لاتین معرفی کرد و گفت: کرونا به معنای تاج است و به دلیل شباهت ظاهری این ویروس ها با تاج نام کرونا انتخاب شده است.

وی افزود: کرونا در موارد دیگری نیز استفاده می شود. مثلا عروق کرونری قلب که وظیفه انها خونرسانی به قلب است نیز به دلیل شباهت ظاهری با تاج به این نام خوانده می شوند. اگر بافت قلب را از آن عروق جدا کنیم تصویری شبیه به تاج به دست می آید.

این منجم آماتور با تاکید براینکه کلمه کرونا بیشتر به احاطه کنندگی اشاره دارد، در توضیح خرمن یا کرونا، گفت: خرمن پدیده ای جوی است که برای هر شیء نورانی فرازمینی از جمله خورشید، ماه و سیارات در آسمان در شرایط خاص ایجاد می شود.

کرونا به معنی دربرگیرندگی است

عدالت ادامه داد: این پدیده شبیه دربرگیرندگی است و در زمان های گذشته و حتی بعضی از کهنسالان در عصر حاضر بر این اعتقاد بودند که هرگاه این اتفاق بیفتد چند روز بعد از آن بارندگی های بسیار خوبی اتفاق می افتد ولی درستی این مساله بر عهده کارشناسان هواشناسی است.

به گفته این کارشناس تکنولوژی پرتوشناسی، پدیده های اپتیکی جوی پدیده هایی هستند که همه ما با آنها سروکار داشته یا عکس آنها را دیده ایم. این رویدادهای حاصل برهم کنش ذرات ریز با نور هر جرمی در داخل یا خارج زمین با اتمسفر زمین است که ۳ دسته هستند.

عدالت اضافه کرد: دسته اول پدیده های مرتبط با ساختار مولوکلی جو زمین، دسته دوم پدیده های مربوط به ذرات ریز اب موجود در اتمسفر و ابرها و دسته سوم پدیده های مربوط به کریستال های یخ موجود در اتمسفر و ابرهای مرتفع است.

وی افزود: پدیده های مربوط به ذرات ریز اب موجود در اتمسفر و ابرها به صورت پدیده هایی مانند رنگین کمان و خرمن ظاهر می شوند. پدیده خرمن تنها استفاده ای که در نجوم می تواند داشته باشد تهیه عکس هایی از ماه با هاله زیبای گرداگرد آن است که می تواند تصویر زیبای ماه را زیبا تر کند.

این مدرس  و پژوهشگر نجوم در توضیح ذرات سازنده ابر و مه که در تشکیل خرمن نقش دارند گفت: ذرات سازنده ابر و مه در آسمان در ابعاد ۱۰ تا ۱۵ میکرون هستند، اما در هر ابری ذرات  منفردی نیز وجود دارد که قطر آنها از یک تا ۱۰۰ میکرون تغییر می کند.

وی با بیان اینکه قطر ذران ابرها معمولا ۱۰ تا ۱۰۰ براب از قطر ذرات باران کوچکتر است، افزود: از طرفی دیگر ذرات در ابر با فاصله ای نسبتا زیاد نسبت به یکدیگر قرار دارند و به ندرت با یکدیگر برخورد کرده و ذرات بزرگتری می سازند

عدالت خاطرنشان کرد: در هنگام تشکیل ابر از طریق میعان بخار آب موجود در اتمسفر، ذرات سازنده ابر یک اندازه هستند و هرچه زمان می گذرد ذرات باهم برخورد می کنند و بزرگ می شوند.

کرونای جوی چطور تشکیل می شود

وی با بیان اینکه از نظر ظاهری خرمن یا کرونا شاید مانند رنگین کمان باشد، تصریح کرد: وقتی نور خورشید وارد ذره میشود این ذره یک میلیمتر است که بزرگ است و نور وارد آن می شود و شکست می خورد و انعکاس داخلی و در جهتی نزدیک ۱۸۰ درجه برمی گردد. نور خورشید طول موج های مختلف دارد و وقتی وارد می شود رنگ ها از هم تجزیه و رنگین کمان تشکیل می شود.

به گفته این منجم آماتور، ذرات ابر و مه بسیار ریزند و نور وارد آنها نمی شود و از کنار ذرات عبور می کند و خمش می شود که نام آن پراش است. در این حالت رنگ ها از هم جدا می شوند.

عدالت در توضیح علت به وجود آمدن خرمن ها گفت: شکست نور نیست، بلکه پراش است و در فصل خاصی این اتفاق رخ نمی دهد. مرکز خرمن شی نورانی است. رنگ های دور این شیء ابتدا سفید و هر چه دور شود زرد، نارنجی و قرمز و بعد اولین دایره آبی رنگ است و هر چه از مرکز دور میشوند نیز روشنایی کم می شود.

این کارشناس تکنولوژی پرتوشناسی خاطرنشان کرد: این پدیده برای خورشید هم رخ می دهد ولی به علت شدید بودن نور خورشید خیلی کم محسوس می شود، نگاه کردن به آن نیز کمتر است زیرا دیدن نور خورشید خیره کننده و بد است و برای بینایی ضرر دارد.

وی با طرح این موضوع که هر وقت ابر روی خورشید یا ماه را بپوشاند باید خرمن ببینیم، گفت: در عمل اینگونه نیست. زمانی خرمن شکل می گیرد که یک لایه نازک به صورت ابر مقابل خورشید و ماه را بپوشاند و معمولا این اتفاق نمی افتد، زیرا لایه نازک از یک ابر تازه شکل گرفته نیاز است و این اتفاق همیشه رخ نمی دهد. مهمترین نکته در شکل گیری خرمن یکنواختی ابر از نظر ذرات تشکیل دهنده است.

این منجم آماتور ادامه داد: اولین لحظه ای که ابر تشکیل می شود، اندازه ذرات یکسان است و هرچه زمان می گذرد، همگن بودن از بین می رود و دیگر این ابر مناسب تشکیل پدیده خرمن نیست. با افزایش قطر ذرات گستردگی خرمن کم می شود و بر تعداد رنگ ها اضافه می شود.

وی با تاکید بر اینکه همسان بودن ابعاد مهم است و ابر تازه تشکیل شده نیاز است، اظهار کرد:ابرهایی وجود دارند که ابرهای عدسی می گویند و به خاطر پروسه تشکیل، سریع ایجاد می شوند و زود ازبین می روند. فرم عدس شکل و زیبای دارند و اگر از مقابل ماه و خورشید رد شوند حتما خرمن تشکیل می شود.

عدالت همچنین گفت: علاوه بر ذرات ریز آب موجود در ابرها، کریستال های یخ، دانه های گرده حبوبات و ذرات غبار نسبتا درشت نیز می تواند عامل ایجاد خرمن باشد. علاوه بر گرده ها خاکستر اتش فشان هم خرمن می سازند. در سیارات نیز امکان تشکیل خرمن وجود دارد که شرایط رصدی سخت است.

این مدرس و مروج نجوم با تاکید بر اینکه الزاما خرمن دایره نیست و به شکل ماه بستگی دارد، تصریح کرد: اگر منبع قرص کامل نباشد شکل خرمن نیز با توجه به آن تشکیل می شود. اگر هم ابر کامل منبع نوری را نپوشانده باشد ناقص تشکیل می شود.

عدالت گفت: افراد عینکی که این روزها برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا از ماسک استفاده می کنند، در هنگامی که تنفس انها موجب تشکیل بخار بر روی شیشه عینک آنها می شود، اگر در لحظات اول به منبع نوری نگاه کنند، به دور ان خرمن خواهند دید.

منبع: ایسنا