روزگار فضانوردان چگونه می‌گذرد؟

اولین سفر انسان به فضا حدود ۶۰ سال قبل در ۱۲ آوریل ۱۹۶۱ انجام شد. پس از این موفقیت بزرگ، آژانسهای فضایی بزرگ دنیا به انتخاب و آموزش فضانوردان روی آوردند و در این کار استانداردهای پزشکی و روانشناسی مختلفی را در نظر گرفتند.

به گزارش مجله خبری نگار، فضانوردان افرادی هستند که دامنه فعالیت‌های آنها به اکتشافات انسانی در فضا محدود می‌شود و ملموس‌ترین بخش فعالیت‌ آنها در مدار زمین است، اما بخش بزرگی از عمر فضانوردان روی زمین و در راه آموزش و تمرین آماده‌سازی برای انجام ماموریت‌های فضایی صرف می‌شود.

یک داوطلب فضانوردی باید عاری از هر نوع بیماری، اعتیاد به مواد مخدر، الکل و سیگار باشد و پیش از هر چیز باید تستهای پزشکی JAR-FCL ۳ و کلاس ۲ و یا تست پزشکی نیروی هوایی کشور خود را با موفقیت پشت سر بگذارد. یک داوطلب باید دید بینایی بالا، عاری از اختلال روانی و دارای اندامهای حرکتی و مفاصل با عملکرد نرمال داشته باشد. یک داوطلب همچنین باید تست تواناییهای ذهنی، شخصیتی و شناختی را با موفقیت پشت سر بگذارد و در محیطهای سخت به طور موثری به صورت خردمندانه و اجتماعی کار کند.

فضانوردان شغل دوم ندارند

محمدرضا رضایی- نویسنده و مروج حوزه فناوری فضایی در سلسله وبینارهای آموزشی مرکز نجوم ادیب اصفهان با نام «بهار ۹۹ با سری برنامه های زنده اینترنتی آسترومینار» در خصوص روزگار فضانوردان در فضا، اظهار کرد: طول مدت حضور فضانوردان از یک هفته تا ۱۰ روز در ماموریت ساده و سه تا ۶ ماه در ماموریت های بلند مدت متغیر است و ساعت کاری آنها مشابه با زمین و حدود ۸ تا ۱۲ ساعت در روزهای عادی و در زمان مشخص است که بقیه ساعات شبانه روز برای آنها مربوط به خواب و استراحت است.

وی با بیان اینکه فضانوردان معمولا با یکی از ایستگاه های زمین هماهنگ شده و به وقت ساعت زمین فعالیت می کنند، گفت: زمان برای فضانوردان در فضا فرقی با شرایط روی زمین ندارد، تنها مشکل این است که یک فضانورد  ۱۵ بار طلوع و غروب خورشید را می بینند که دلیل آن هم چرخش ایستگاه فضایی به دور زمین است که هر۹۰ دقیقه یکبار با سرعت ۲۸ هزار کیلومتر در ساعت رخ می دهد.

این نویسنده و مروج حوزه فناوری فضایی در خصوص وضعیت فضانوردان در هنگام پرتاب موشک تصریح کرد: فضانوردان درحال جمع هستند و معمولا سروته نمی شوند. اگر موشک را عمودی درنظر بگیریم، فضانوردان به کمر میخوابند و کمر به زمین و سر آنها رو به بالا است.

رضایی با بیان اینکه یک فضانورد از یک تا۷ بار ممکن است در ماموریت فضایی شرکت کند، اظهار کرد: فضانوردان شغل دوم ندارند، یا مشغول آماده شدن برای ماموریت بعدی هستند، یا در ماموریت در فضا هستند و یا در تیم پشتیبانی آماده می شوند. همچنین ممکن است به امر آموزش نیز مشغول باشند.

۵ حادثه فضایی و مرگ ۱۷ فضانورد

وی در خصوص ماموریت های فاجعه بار فضایی گفت: تاکنون ۱۷ فضانورد جان خود را در ماموریت ها از دست داده اند. یکی از سانحه های فضایی مربوط به یک فوریه ۲۰۰۳ میلادی و شاتل فضایی "کلمبی" است که در بیست و هشتمین مأموریت فضایی خود، در راه بازگشت از "ایستگاه فضایی بین‌المللی" به زمین، دچار انفجار شد و همه فضانوردان سرنشین آن که هفت نفر بودند، کشته شدند.

این نویسنده نجوم ادامه داد: دهمین ماموریت شاتل فضایی "چلنجر" با یک تراژدی به پایان رسید. این فضاپیما که حامل هفت فضانورد بود، ۷۳ ثانیه پس از پرتاب از پایگاه فضایی "کیپ کاناورال" منفجر شد که تمامی سرنشینان آن جان خود را از دست دادند.

رضایی افزود: حادثه بعدی مربوط به فضانوردان سایوز ۱۱ در سال ۱۹۷۱ موقع برگشت به زمین است که اکسیژن تمام کرد. هیچ‌ کدام از فضانوردان این ماموریت لباس فضایی به تن نداشتند به همین دلیل به دلیل نبود اکسیژن، احتمالا تقریبا ۳۰ دقیقه بعد از فرود، جان خود را از دست دادند.

این پژوهشگر نجوم یکی دیگر از فجایع تلخ فضایی را فضاپیمای سایوز ۱ در سال ۱۹۶۷ میلادی (۱۳۴۷ شمسی) اعلام کرد که هنگام بازگشت از فضا دچار حادثه شد و با سقوط کپسول سایوز ۱، منفجر شد. برنامه فضایی "آپولو"، نیز منجر به مرگ سه فضانورد شد.

مسائل روانی فضانوردان

رضایی با بیان اینکه اضطراب، استرس کاری، افسردگی و مشکلات عاطفی چهار مسئله مهم روح و روان فضانوردان است، تصریح کرد: ماموریت های فضایی استرس زیادی دارد، دلیل اول اینکه سازه هایی در اختیار فضانوردان است که میلیون ها دلار برای آنها هزینه شده و یک خطای کوچک منجر به تخریب این سازه ها می شود. همچنین فضانوردان ماموریت های پرفشاری دارند که تنوع کاری آنها بالاست و استرس را دوچندان می کند.

این پژوهشگر نجوم افزود: عملا در ایستگاه فضایی محیط کار و زندگی یکی است و تنوع کاری بالاست. تعداد عملیات های همزمان زیاد است و اینها مزید بر علت شده و مسئولیت فرد را بالا می برد.

وی با تاکید براینکه فضانورد باید دارای چابکی بالا باشد، خاطرنشان کرد: اینکه در فضا جاذبه وجود ندارد و فضانوردان بر روی زمین بند نیستند، کار سخت می کند که هرچه از نظر جسمانی باید خوب باشند روح  و روان سالمی نیز باید داشته باشند تا بر این مسائل غلبه کنند.

رضایی تصریح کرد: دوری از خانواده و دوری از زمین مشکلات عاطفی بسیاری ایجاد می کند، همانطور که زندگی در یک اکوسیستم دیگر به جز محیط زندگی شخص، سخت است.

وی اضافه کرد: فضانوردان برای حضور در این شرایط و مواجه با دیگر افراد تیم دچار چالش هایی می شوند که برای رفع آن از مدت ها قبل از ماموریت آماده می شوند. فضانوردان در وهله نخست در یک فضای کم به صورت تک نفره ایزوله شده و چند روزی به سر می برند تا به شرایط فضا آشنا شوند.

رضایی با تاکید براینکه فضانوردان پیش از اعزام به فضا به صورت تیمی در غارها و زیر دریا کار می کنند تا با شرایط آشنا شوند و با تیم ارتباط بگیرند، ادامه داد: تیم های اعزام ۶ نفره است و اگر در لحظه اعزام یک نفر هم دچار مشکل شود، کل تیم تعویض می شود.

خواب، خوراک، حمام و دستشویی معضلات اصلی فضانوردان

این نویسنده نجوم با بیان اینکه فضانوردان برخلاف زندگی بر روی زمین دغدغه هایی دارند که شرایط عجیبی را فراهم می کند، درخصوص این معضلات فضانوردان گفت: خوردن و آشامیدن مانند زمین نیست که هرچه بخواهیم خریداری کنیم. در فضا غذاها به صورت تیوپ و کنسرو است که شرایط متفاوت تری ایجاد می کند.

رضایی افزود: خوشبختانه در سال های اخیر بر اثر ابداعات، تنوع غذایی بالا رفته و اکنون نیز دانشمندان بر روی پرینترهای غذا کار می کنند تا غذاها متنوع تر شود.

به گفته وی معضل دیگر فضانوردان خواب است. اگر انسان ساعت خوابش بهم بریزد مشکلات فراوانی خواهد داشت و در فضا یکی از مشکلات روانی فضانوردان در اثر خوب نخوابیدن است.

این پژوهشگر نجوم ادامه داد: در فضا چون گوش میانی وضعیت تعادل را ندارد، چشم ها تعادل را حفظ می کنند و مهم است هماهنگی چشم و دست به خوبی برقرار شود. در هنگام خواب که چشم ها بسته است، این تعادل به هم می ریزد و فرد معلق است. نمی تواند در خواب تکان بخورد، بشنود و اگر بست های لباس فضانورد باز شود رها می شوند که همین موضوع، چالش روانی بسیاری ایجاد می کند.

رضایی، حمام و دستشویی را دیگر مشکل فضانوردان اعلام کرد و گفت: دستگاه های فضایی مجهز به سیستم مکنده است. آب در فضا ارزشمند است و یک لیتر آب حدود ۱۰هزار دلار هزینه دارد. یک دستشویی فضایی نیم ساعت طول می کشد و سختی هایی دارد. حمام کردن هم مشکلی دیگر است که اکنون با استفاده از مواد شوینده جذب شونده و دستمال های مرطوب استفاده می شود و مانند حمام کردن بر روی زمین نیست.

این نویسنده و مروج نجوم با بیان زندگی فضانوردان گفت: شرایط این روزهای قرنطینه خانگی به نوعی با زندگی فضانوردان نزدیک است. بااین شرایط امروز می توانیم مانند فضانوردان محیط زندگی را بخش بندی و تفکیک کرده و هر بخش خانه را به یک قسمت اختصاص دهیم. علاوه براینکه صبر و تحمل خود را بالا برده و با شرایط تنهایی خو بگیریم.

منبع: ایسنا