مین‌های عمل نکرده، تهدیدی پنهان برای محیط‌زیست

به گزارش مجله خبری نگار،، درگیری‌های زیادی در حال حاضر در سراسر جهان در جریان است و این درگیری‌ها علاوه بر تلفات انسانی ویرانگر، همگی به محیط زیست نیز آسیب می‌رسانند.

به نقل از اسپیس، یکی از اثراتی که جنگ بر محیط زیست می‌شود ناشی از به جا گذاشتن سلاح‌های منفجر نشده است. از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲، اوکراین به آلوده‌ترین کشور جهان به مین‌های زمینی تبدیل شده است. تا ژانویه ۲۰۲۴، تخمین زده می‌شود که تقریبا ۲۵ هزار کیلومتر مربع از زمین‌های کشاورزی در آنجا به مین‌های زمینی و سایر بقایای انفجاری جنگ آلوده شده باشد.

آلودگی زمین‌های کشاورزی اوکراین در کنار خسارات فیزیکی ناشی از انفجار مین‌ها به کاهش شدید فعالیت‌های کشاورزی منجر شده است، به طوری که تولید گندم در اوکراین بین سال‌های ۲۰۲۱ تا پایان ۲۰۲۴، ۴۱ درصد کاهش یافته است. اوکراین از نظر تاریخی یکی از بزرگترین صادرکنندگان محصولات کشاورزی در جهان بوده است.

خساراتی که جنگ‌ها به زمین وارد می‌کنند، در زمانی رخ می‌دهد که تغییرات اقلیمی باعث تخریب زمین می‌شود. افزایش دما، افزایش خشکی و تشدید رویداد‌های شدید آب و هوایی منجر به کاهش حاصلخیزی خاک و بیابان‌زایی می‌شود. این امر اغلب تاثیر مین‌ها و بمب‌های منفجر نشده بر روی زمین را تشدید می‌کند.

تلفات انسانی ناشی از بقایای مواد منفجره جنگ کاملا مشهود است، زیرا تعداد مرگ و میر ناشی از مین‌ها و بمب‌های منفجر نشده قابل ردیابی است. به عنوان مثال، در ماه آوریل سال ۲۰۲۴، دولت اوکراین گزارش داد که از زمان آغاز جنگ با روسیه، مین‌های زمینی و سایر مهمات منفجر نشده بیش از ۱۰۰۰ تلفات غیرنظامی را به خود اختصاص داده‌اند.

اما تاثیر بقایای مواد منفجره بر زمین کمتر آشکار است. تحقیقات در کامبوج، که در طول جنگ ویتنام (۱۹۵۵-۱۹۷۵) به طور گسترده توسط ارتش ایالات متحده بمباران شد، نشان می‌دهد که مهمات منفجر نشده همچنان به بهره‌وری کشاورزی در آنجا آسیب می‌رساند.

بسیاری از بمب‌هایی که در زمین‌های نرم و بسیار حاصلخیز فرود آمدند، منفجر نشدند. آنها همچنان زمین را خطرناک می‌کنند. به دلیل خطر بمب‌های منفجر نشده، بسیاری از کشاورزان کامبوجی از استفاده از تراکتور و سایر روش‌های کشاورزی که می‌تواند تولید کشاورزی را افزایش دهد، خودداری می‌کنند.

مطالعات همچنین نشان می‌دهد که بقایای مواد منفجره جنگ بر کیفیت خاک تأثیر می‌گذارند. بمب‌ها و مین‌های زمینی منفجر نشده می‌توانند فلزات سنگین و زباله‌های سمی را به خاک نشت دهند و زمین و آب را آلوده کنند. در موارد نادر، آلاینده‌های ناشی از مین‌های زمینی تا ۶ کیلومتری محل انفجار اولیه شناسایی شده‌اند.

روش‌های پاکسازی مهمات منفجر نشده نیز می‌تواند به تخریب زمین کمک کند. تجهیزات سنگین مین‌روبی می‌توانند به خاک حاصلخیز سطحی آسیب رسانده و به فرسایش کمک کنند. برخی از روش‌های دفع، مانند انفجار‌های کنترل‌شده، نیز می‌توانند آلاینده‌ها را در خاک آزاد کنند.

تحقیقات روی کیفیت خاک در پارک ملی هلگورد-سکران در شمال شرقی عراق، منطقه‌ای که دهه‌ها شاهد درگیری مسلحانه بوده است، شواهدی از آزادسازی فلزات خطرناکی مانند سرب، کادمیوم و آرسنیک در خاک پس از فعالیت‌های مین‌روبی را نشان می‌دهد.

این آلاینده‌ها از طریق تماس مستقیم و آلودگی منابع آب و زنجیره‌های غذایی، خطرات قابل توجهی را هم برای اکوسیستم‌های محلی و هم برای سلامت انسان ایجاد می‌کنند. همچنین خطرات آلودگی از طریق استنشاق یا بلعیدن گرد و غبار نیز وجود دارد.

عوارض تغییرات اقلیمی

خطرات اقلیمی مانند خشکسالی، سیل و آتش‌سوزی‌های جنگلی می‌توانند تاثیر بقایای مواد منفجره جنگ را تشدید کنند. سیل و بارندگی شدید می‌تواند مین‌های زمینی و سایر مهمات منفجر نشده را از زیر خاک بیرون بیاورد و گاهی اوقات آنها را به مناطقی که قبلا امن تلقی می‌شدند، منتقل کند.

دمای بالای ناشی از موج گرما همچنین می‌تواند باعث انفجار مهمات رها شده شود. ۶ محل مختلف مهمات در سراسر عراق در طول تابستان‌های داغ و سوزان سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹، زمانی که دما مرتبا از ۴۵ درجه سانتیگراد فراتر می‌رفت، منفجر شدند. موج گرما عامل انفجار مشابهی در انبار اسلحه در اردن در سال ۲۰۲۰ شناخته شد.

در عین حال، وجود بقایای مواد منفجره در محیط زیست می‌تواند مانع واکنش به رویداد‌های اقلیمی شود. به عنوان مثال، در شرق اوکراین، آلودگی شدید جنگل‌ها با مین‌های زمینی و تله‌های انفجاری مانع از واکنش مؤثر آتش‌نشانان به آتش‌سوزی‌های جنگلی در سال ۲۰۲۰ شد. این آتش‌سوزی‌ها به خانه‌ها آسیب رساند و هفت نفر را کشت.

به همین ترتیب، بمب‌های منفجر نشده از جنگ جهانی دوم اخیرا در آتش‌سوزی‌های جنگلی در نورث یورک مورز، انگلستان، منفجر شده‌اند. این امر غیرقابل پیش‌بینی بودن آتش‌سوزی‌ها را افزایش می‌دهد و ناگزیر جان خدمه آتش‌نشانی را به خطر می‌اندازد.

در لیبی، طوفان دانیل در سال ۲۰۲۳ دو سد را تخریب کرد و متعاقبا باعث سیل در بخش‌های بزرگی از شهر شرقی درنه شد. جابجایی مهمات و مهمات منفجر نشده ناشی از سیل، تلاش‌های امدادرسانی را پیچیده کرد.

همچنین در جریان سیل ویرانگر سودان جنوبی در سال ۲۰۲۴، متخصصان مواد منفجره برای ارزیابی امنیت زمین برای جابجایی آوارگان اعزام شدند.

بلایای اقلیمی و تغییرات زیست‌محیطی همچنین می‌توانند مانع از بهره‌مندی جوامع از زمین‌هایی شوند که پس از پایان جنگ از بقایای مواد منفجره پاکسازی شده‌اند.

در آنگولا، جایی که بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۲۰۰۲ جنگ داخلی در جریان بود، خشکسالی مانع از کاشت محصولات کشاورزی توسط کشاورزان در مزارع تازه پاکسازی شده شده است. افزایش شوری خاک در سریلانکا به دلیل بالا آمدن سطح دریا نیز بر توانایی کشاورزان برای کاشت برنج در مناطقی که از مهمات منفجر نشده پاکسازی شده‌اند، تأثیر گذاشته است.

بقایای مواد منفجره جنگ نه تنها بر زندگی انسان، بلکه بر محیط زیست نیز تاثیر ماندگاری دارند. تغییرات اقلیمی تنها این تهدید را غیرقابل پیش‌بینی‌تر و مقابله با آن را چالش‌برانگیزتر می‌کند.

اکنون بیش از هر زمان دیگری مهم است که اقدامات مربوط به احیای زمین، مقابله با تغییرات اقلیمی و مدیریت تأثیر درگیری‌های مسلحانه از جمله بقایای مواد منفجره جنگ به طور همزمان و نه جداگانه مورد بررسی قرار گیرند.