رابطه سال کبیسه با چاه و ازدواج!

به گزارش مجله خبری نگار، «کبس» در زبان عربی به معنی پرکردن چاه و گودال با خاک است. سال «کبیسه» که این روز‌ها زیاد درباره‌اش می‌شنوید یا می‌خوانید از همین کلمه گرفته شده منتها وقتی می‌گویند سال۱۴۰۳ قرار است کبیسه باشد ربطی به چاه، گودال و خاک ندارد.

در مطلبی مفصل و به زبان ساده به همین مسئله پرداخته، با اهل فن هم گفتگو کرده و البته ما هم توضیحات دیگری به آن اضافه کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

کمی پیچیده

هم با حساب و کتاب من و شما و هم با حساب و کتاب گاه‌شمار هجری خورشیدی، هرسال ۳۶۵ روز است. اما در محاسبات دقیق بین سیاره‌ای و در عالم نجوم، در واقع ۳۶۵ روز و ۶ ساعت طول می‌کشد تا زمین یک‌بار دور خورشید بگردد و لابد قربان‌صدقه‌اش برود. یعنی هر سال خورشیدی واقعی تقریباً ۳۶۵ روز و ۶ ساعت است؛ بنابراین دانشمندان و منجمان برای جبران کسری آن ۶ ساعت، هر چهار سال یک‌بار، یک روز به آخر سال اضافه می‌کنند تا اسفند برخلاف همیشه ۳۰ روزه شود و آن سال هم سال ۳۶۶روزه و کبیسه باشد.

البته اگر محاسبات دقیق‌تر نجومی و تقویمی‌اش را بخواهید، سال خورشیدی از ۳۶۵ روز و ۶ ساعت و ۱۱ دقیقه و ۱۵ ثانیه کمتراست! پس باز هم دانشمندان برای جبران این کسری‌های ۱۵ دقیقه‌ای و ۱۱ ثانیه‌ای، هر۳۲ سال یک‌بار، کبیسه‌گری را پنج ساله انجام می‌دهند. در گاه‌شمار‌های خورشیدی قمری، مانند گاه‌شماری عبری و گاه‌شماری چینی هم، هر سه سال (و به ندرت دو سال) یک ماه کبیسه وجود دارد... خب... قبول دارم که آخرش کمی پیچیده شد، ولی باور کنید دیگر ساده‌تر از این نمی‌شد این مسئله مهم تقویمی را توضیح داد.

یک پاسخ علمی‌تر

«بهرام ابراهیمی» که ستاره‌شناس است در پاسخ به اینکه از لحاظ علمی در سال کبیسه چه اتفاقی رخ می‌دهد، علمی‌تر و شاید واضح‌تر از ما توضیح می‌دهد: «زمین دارای چند چرخش است که یکی از این چرخش‌ها به دور خودش است که تقریباً ۲۴ ساعت است و شبانه‌روز را به وجود می‌آورد، دومین چرخش زمین به دور خورشید است که تقریباً هر ۳۶۵ روز موجب به وجود آمدن سال می‌شود. مقدار سرعت چرخش زمین به دور خورشید متفاوت است و اعداد رٌند نیستند، ما اعداد را به صورت رٌند در نظر می‌گیریم که می‌شود هر روز ۲۴ساعت و هر سال ۳۶۵روز، تقریباً در بازه‌های چهار ساله و پنج ساله، این ساعت‌هایی که کمتر در نظر گرفته شده موجب این می‌شوند که یک روز دیگر به ۳۶۵ روزی که زمین به دور خودش می‌چرخد اضافه شود که دراصطلاح به آن می‌گویند سال کبیسه».

ابراهیمی این‌ها را هم اضافه می‌کند که: «تقویم خورشیدی دقیق‌ترین تقویم دنیا است به دلیل اینکه لحظه اعتدال بهاری خیلی دقیق ذکر می‌شود حتی ثانیه و صدم ثانیه را پیش‌بینی کرده‌اند. این دقت را ما در دیگر تقویم‌ها نداریم. در قدیم و پیش از اینکه تقویم جلالی به وجود بیاید اصولاً از تقویم قمری استفاده می‌کردند، اصلی‌ترین تفاوت تقویم شمسی و قمری در تعداد روز‌های سال است که سبب ایجاد اختلاف ۱۱ روزه میان دو تقویم می‌شود. بودن و نبودن سال کبیسه در بلندمدت تغییراتی را ایجاد می‌کند، یکی از عادی‌ترین حالت در نظر نگرفتن سال کبیسه به‌هم ریختگی برنامه‌ریزی تاریخی است، به طور مثال در نظر بگیرید شخصیت مهمی در ۳۰ اسفندماه به دنیا آمده باشد یا اتفاق خاصی در آن روز رخ داده باشد.

حالا اگر ما بگوییم لزومی به در نظر گرفتن سال کبیسه نیست آن وقت برای بررسی رویداد تاریخی یا اتفاق خاص باید چه کار کرد؟ از این جهت است که سال کبیسه مهم است. یعنی اگر سال کبیسه را در نظر نگیریم تاریخ به هم می‌خورد... تاریخ تقویمی از یک طرف و تاریخ بشریت و چیزهای که درباره آن مکتوب می‌شود از طرف دیگر. محاسبه کردن کبیسه در بحث‌های ماهواره‌ای، هواشناسی، بحث‌های دریایی و نقشه‌کشی آسمان در همه این موارد تأثیرگذار است و اگر این کبیسه در نظر گرفته نشود تمام نقشه‌ها و پیش‌بینی‌هایی که بر اساس آن انجام می‌شود اشتباه از کار در می‌آیند.

پای سزار در میان است

در تقویم هجری خورشیدی فرمول خاصی برای بدست آوردن سال کبیسه وجود ندارد، اما معمول است که پس از هفت دوره کبیسه چهار ساله، یک کبیسه پنج ساله داریم. برای مثال سال ۹۵ و ۹۹ کبیسه بودند، پس سال ۱۴۰۳ هم کبیسه است. ولی سال کبیسه بعدی، بعد از پنج سال اتفاق می‌افتد یعنی سال ۱۴۰۸ کبیسه است. سال کبیسه در تقویم غربی برای نخستین بار بیش از ۲هزار سال پیش توسط «ژولیوس سزار» معرفی شد و البته اشکالاتی داشت که هزارو۵۰۰ سال بعد در تقویم جدید میلادی اصلاح شد. حالا برای حُسن‌ختام، در ادامه برخی اعتقادات و خرافات رایج در میان اروپاییان را که خودشان مخترع کبیسه‌گری هستند، بخوانید:
طبق یک رسم در ایرلند و بریتانیا، زنان فقط در سال‌های کبیسه می‌توانند به مردان پیشنهاد ازدواج بدهند!

ریشه این سنت هم به یک افسانه برمی‌گردد که یک خانم نزد قدیس بزرگ «سنت پاتریک» شکایت کرده بود که، چون مردان دائم برای خواستگاری از زنان وقت تلف کرده و شانه خالی می‌کنند، زنان باید مدتی طولانی برای یافتن همسر صبر کنند. قدیس بزرگ هم اجازه داده بود در سال‌های کبیسه زنان از مردان خواستگاری کنند! در فنلاند هم اگر مردی پیشنهاد ازدواج زنی را در یکی از روز‌های سال کبیسه رد کند، باید برای آن زن پارچه دامنی بخرد. در فرانسه، از سال۱۹۸۰ روزنامه طنزی راه افتاده که فقط در سال کبیسه، روز ۲۹ فوریه منتشر می‌شود. در یونان، ازدواج در سال کبیسه را بدشگون می‌دانند و خیلی از زوج‌های نامزد کرده، تاریخ عروسی خود را طوری تنظیم می‌کنند که در سال کبیسه نباشد.

منبع: قدس-خدابخش حکیمی