عروسی پیرشالیار‌ در‌اورامانات

به گزارش مجله خبری نگار/‌همشهری: اورامانات کردستان در سرمای استخوان‌سوز زمستانی این روزها، میزبان مهمانانی از دور و نزدیک است که برای حضور در مراسم آیینی «پیر شالیار» آمده‌اند. مراسمی که به باور مردمان کردستان قدمتش به هزار سال پیش می‌رسد و از آبان ۱۴۰۲ در تقویم گردشگری ثبت شده است. از آنجا که این اتفاق گردشگران بیشتری را به مراسم پیر شالیار می‌کشاند، مدیر توسعه گردشگری اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کردستان می‌گوید رویکرد مراسم امسال بعد از ثبت، این است که این آیین به شکل بومی و سنتی خود حفظ شود، زیرا مردمی بودن آیین «پیر شالیار» و برپایی مراسم به همت ریش سفیدان و جوانان اورامانات، جان‌مایه اصلی این آیین است. این مراسم ۲ بار در سال برگزار می‌شود؛ یک‌بار در اردیبهشت و یک‌بار دربهمن.

پیر شالیار که بود؟

اورامان‌تخت در کردستان با نمای خانه‌های پلکانی‌اش زیر بارش دانه‌های سپید برف با حضور پیر و جوان از روستا‌های اطراف، این روز‌ها دیدنی‌تر هم شده‌است. همه برای اجرای مراسم پیر شالیار آمده‌اند. پیر فرزانه‌ای که جایگاه ویژه‌ای در اعتقادات مردم اورامانات دارد و آرامگاه او زیارتگاه اهالی است. یکی از کراماتی که به پیر شالیار نسبت داده می‌شود، شفادادن بیماران لاعلاج است.

قصه پیر شالیار

دختر شاه بخارا (شاه بهار خاتون) کرولال بود تا اینکه آوازه پیر شالیار به او رسید. پادشاه بخارا گفته‌بود هرکس بتواند دخترش را درمان کند دختر را به عقد او درمی‌آورد. وقتی که شاه‌بهارخاتون نزدیک روستای اورامان‌تخت رسید گوش‌هایش شنوا شد و زمانی هم که به خانه پیر شالیار رسید، دیوی از غاری بیرون آمد و بر زمین افتاد و مرد. با مردن دیو، زبان شاه بهارخاتون هم باز شد. طبق وعده پادشاه، دختر را به عقد پیرشالیار درآوردند و مردم اورامانات هم جشن عروسی بزرگی برای پیرشالیار و شاه‌بهارخاتون برپا کردند.

آیین عروسی

آیین عروسی پیرشالیار که از نخستین پنجشنبه بهمن آغاز می‌شود و تا نیمه بهمن طول می‌کشد مراحلی دارد؛ مانند رسم خبر (پسربچه‌ها، گردو‌های باغ وقفی پیرشالیار را به در خانه‌ها می‌برند و خبر عروسی را می‌دهند)؛ کوته‌کوته (بچه‌ها با سردادن آوای کوته‌کوته، به در منازل می‌روند و اقلامی مثل آرد، کیک، شکلات و شیرینی دریافت می‌کنند)؛ کلاوروچنی (دام‌های نذری ذبح و برای پخت آش مخصوص آماده می‌شوند)؛ عروسی پیرشالیار (مقابل خانه پیرشالیار جمع می‌شوند و به دف‌نوازی و سماع می‌پردازند)؛ شه‌و نیشت (شعرخوانی در وصف پیرشالیار) و تربی (سر خاک پیر شالیار رفتن). در رسم کومسا نیز در دومین چهارشنبه اردیبهشت بزرگان هورامان برای برنامه‌ریزی امورات منطقه دور هم جمع می‌شوند و معتقدند پیرشالیار بنیانگذار چنین انجمنی بوده است.

حفظ شکل بومی یک آیین مدیر توسعه

گردشگری اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کردستان می‌گوید: «هر طایفه‌ای قسمتی از برگزاری مراسم را به‌عهده دارد. رویکرد این است که به هیچ عنوان در روند اجرای این مراسم بومی و سنتی خلل ایجاد نشود و همان‌گونه که سال‌ها برگزار شده به حیات خود ادامه دهد.»

به‌گفته آوات مکاری، نصب تابلوی راهنمای گردشگری در منطقه اورامانات، راه‌اندازی سایت معرفی مراسم و برپایی نمایشگاه صنایع‌دستی از برنامه‌های امسال در حاشیه مراسم پیر شالیار است.