سراینده «امید» در سخت‌ترین روز‌های انقلاب

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: مطالبه گری در شعر و همچنین نقد شرایط موجود باهدف اصلاح ضعف‌های جامعه را می‌توان یکی از مهم‌ترین رسالت‌های هر شاعر در طول زندگی هنری‌اش دانست. رسالتی که زنده‌یاد استاد حمید سبزواری از دوران جوانی تا پایان عمرش به آن توجه داشت. «حسین آقا ممتحنی» مشهور به حمید سبزواری در ۱۲۸۶ در شهر سبزوار زاده شد. پدرش، «عبدالوهاب» و پدربزرگش ملا محمدصادق ممتحنی نیز قریحه شعری داشتند و همین قریحه به او منتقل‌شده بود. حمید سبزواری که از کودکی در فضای شعر و حق‌طلبی رشد کرده بود، به جست‌وجوگری و بیان حق در سایه امیدواری به اصلاح امور پرداخت. صراحت او در گفتار و عملکردش کار را به‌جایی رساند که پیش از انقلاب، چندین بار تحت تعقیب قرار گرفت. استاد سبزواری تقریباً برای همه مناسبت‌های انقلاب شعر سروده و به همین دلیل او را شناسنامه زمان‌مند انقلاب نامیده‌اند. این شاعر گران مایه که با لقب «پدر شعر انقلاب» شناخته می‌شود در ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ در ۹۱ سالگی درگذشت. برای آشنایی بیشتر با شعر و اندیشه او با دکتر محمود اکرامی فر، شاعر، کارشناس ادبیات و پژوهشگر ادبی گفتگو کرده‌ایم.

زبان کلاسیک و حرف‌های تازه

دکتر اکرامی فر در این باره گفت: حمید سبزواری شاعر توانایی بود با زبان کلاسیک که بیشتر در قالب‌های قصیده، غزل و مثنوی شعر می‌سرود. او همیشه در آثارش تمایل داشت حرف‌های تازه‌تری را با استفاده از قالب‌های کهن ارائه دهد که در این مسیر موفق هم بوده است.

وی افزود: باید یادمان باشد وقتی درباره برد زبان و شعر یک شاعر صحبت می‌کنیم چهارچوب زمان، مکان و شرایط را مدنظر قرار دهیم. شعر‌های استاد سبزواری در زمان انقلاب، دفاع مقدس و زمانی که دفاع از فلسطین اوج گرفته بود بیشتر از امروز، مخاطب داشت، اما امروز به دلیل تغییر برخی دغدغه‌ها خوانش این شعر‌ها میان مردم و حتی رسانه‌ها کمتر شده است. البته باید به این نکته اشاره کرد که زمان مندی شعر این شاعر، نقض‌کننده شعر‌های قابل‌توجه او نیست.

پیشگام در شعر مطالبه گر

اکرامی در ادامه، ضمن اشاره به اهمیت بالای مطالبه گری به‌وسیله شعر در هر زمانه‌ای، خاطرنشان کرد: استاد سبزواری با آگاهی از نیاز‌های زمانه خود، چه پیش و چه پس از انقلاب به سراغ شعر می‌رفت و شعر در نگاه او ابزار و رسانه‌ای برای بیان حرف‌های جامعه بود. از این منظر، می‌توان این نوع سرایش شعر را مطالبه گری شاعر از طریق شعر دانست. برخی افراد از طریق سخنرانی، برخی از طریق ساختن فیلم و این شاعر معاصر هم از طریق شعر به مطالبه گری می‌پرداخت. او هر زمان احساس می‌کرد باید به‌وسیله شعر به بیان مطالبات بپردازد بدون هیچ تردیدی وارد عمل می‌شد. درواقع، استاد سبزواری در مطالبه گری همواره پیشرو بوده است.

۴۰۰ سرود در کارنامه شعری

این شاعر و ترانه‌سرا گفت: استاد حمید سبزواری به‌عنوان شاعر و همچنین استاد شاهنگیان به‌عنوان آهنگ ساز از روز‌های ابتدایی انقلاب، در تهران گروهی تشکیل داده بودند و سرود‌هایی را ضبط و ثبت می‌کردند. بسیاری از سرود‌های زمان انقلاب و پس از انقلاب، توسط حمید سبزواری نوشته و توسط استاد پیشاهنگیان، آهنگ سازی شده است. استاد سبزواری پیش و پس از انقلاب در مقطع‌های زمانی مختلف، نوشتن سرود را جزو وظایف ذاتی خودش می‌دانست. به گواه بسیاری از کارشناسان تعداد سرود‌هایی که توسط او نوشته‌شده بیش از ۴۰۰ اثر است، با توجه به همین کارنامه درخشان می‌توان او را از پیشگامان حوزه سرود و به‌ویژه سرود انقلابی دانست.

انعکاس آرمان‌های شاعر در شعر

دکتر اکرامی تصریح کرد: حمید سبزواری بیرق مخالفت با رژیم شاه را پیش از انقلاب برداشته بود. او از همان دوران جوانی تا پایان عمرش پای دیدگاهش ایستاد و تأثیر عمیق اعتقاداتش را در شعرهایش می‌بینیم. او بیش از این‌که قصد شعر گفتن داشته باشد قصد داشت نظراتش را در قالب شعر پیاده کند.

ایمان و امید در شعر استاد

وی افزود: استاد سبزواری یا هر شاعر دیگری وقتی شرایط موجود را نقد می‌کند به این معنی است که امیدی برای اصلاح و رسیدن به شرایط مطلوب در دلش دارد. با مرور آثار این شاعر همیشه رگه‌هایی از امید برای ایجاد تغییر را مشاهده می‌کنیم. این امیدواری تنها به موضوعات داخلی ایران محدود نمی‌شود. او در شعر «چاووش می‌گوید» موضوعاتی در راستای امید به پیروزی فلسطین را بیان می‌کند و این امید در حد ایمان داشتن به این پیروزی پیش می‌رود. درباره مسائل انقلاب هم، نوع بیان و به‌کارگیری کلمات او گواه همین موضوع است. اگر این شاعر، امید به موفقیت، بهروزی مردم و آینده مثبت جمهوری اسلامی نداشت آن همه سرود و شعر را برای انقلاب، دفاع مقدس و فلسطین نمی‌نوشت. با همین دیدگاه، استاد سبزواری را می‌توان شاعری امیدمند دانست که پس از انقلاب، به رغم نقد‌هایی که داشت، شرایط موجود را نامطلوب نمی‌دانست و آینده نظام را نیز، آینده مثبتی می‌دید. او معتقد بود کشور ما حتی توانایی این را دارد که وضعیت کشور‌های عقب نگه‌داشته شده و کشور‌های تحت ظلم را بهبود ببخشد.