تولید مصنوعی تخمک از سلول‌های دیگر ممکن است راه را برای درمان ناباروری هموار کند

به گزارش مجله خبری نگار-پاریس: اولین موفقیت محققان در تولید تخمک‌های زنانه در آزمایشگاه از سلول‌های دیگر، دریچه‌ای به سوی امکان استفاده از این روش برای درمان ناباروری گشوده است. اگرچه این آزمایش هنوز در مراحل اولیه خود است، اما این تحقیق از همین حالا مسائل اخلاقی مهمی را مطرح می‌کند.

در مطالعه‌ای که این هفته در مجله Nature Communications منتشر شد، محققان جزئیات چگونگی تبدیل سلول‌های پوست به تخمک‌هایی که قادر به بارور شدن توسط اسپرم هستند را شرح دادند.

موفقیت این آزمایش گامی مهم در جهت تحقق ایده‌ای است که تا به امروز صرفاً در حد داستان‌های علمی-تخیلی باقی مانده است: درمان ناباروری در برخی از زنانی که قادر به تولید تخمک نیستند یا دیگر قادر به این کار نیستند، با ایجاد این تخمک‌ها از سلول‌های دیگر.

پائولا آماتو، محقق دانشگاه علوم و بهداشت اورگان که در نگارش این مطالعه همکاری داشته است، به خبرگزاری فرانسه گفت که این فناوری «همچنین به زوج‌های همجنس اجازه می‌دهد تا فرزندی داشته باشند که از نظر ژنتیکی با هر دو شریک مرتبط است.»

با این حال، برخی کشورها، مانند فرانسه، با کمبود گامت اهدایی در مقایسه با تقاضا مواجه هستند.

آماتو خاطرنشان کرد که بیماران نابارور حداقل تا یک دهه نمی‌توانند از تحقیقات او بهره‌مند شوند.

مطالعه او در حوزه نوظهور تحقیقات در مورد «تشکیل گامت در شرایط آزمایشگاهی» قرار می‌گیرد. تحقیقات در این زمینه تاکنون به پیشرفت‌های چشمگیری منجر شده است. در اوایل سال ۲۰۲۵، محققان ژاپنی با موفقیت موش‌هایی را از دو والد بیولوژیکی با هم آمیزش دادند.

با این حال، مطالعه‌ی نیچر بسیار فراتر می‌رود. این بار، از سلول‌های انسانی در آزمایش‌ها استفاده شد، به طوری که این سلول‌ها به جنین تبدیل شدند، اگرچه به سرعت از بین رفتند.

محققان مستقر در ایالات متحده هسته‌های تخمک‌ها را خارج کرده و آنها را با هسته‌های گرفته شده از سلول‌های پوست جایگزین کردند. این تکنیک که به عنوان "انتقال هسته" شناخته می‌شود، مدت‌هاست که امکان شبیه‌سازی حیوانات بدون لقاح، مانند گوسفند معروف دالی در سال ۱۹۹۶ را فراهم کرده است.

هدف از این آزمایش اطمینان از این بود که سلول می‌تواند توسط سلول اسپرم بارور شود. این امر تنها در صورتی امکان‌پذیر است که حاوی ۲۳ کروموزوم باشد که ۲۳ کروموزوم از اسپرم به آن اضافه می‌شود.

مشخص است که سلول‌های پوست، مانند تمام سلول‌های غیرتولیدمثلی، حاوی ۴۶ کروموزوم هستند. محققان نیمی از این کروموزوم‌ها را با استفاده از تکنیکی که آنها "میتوز" می‌نامند، حذف کردند.

سپس آنها تلاش کردند این سلول‌ها را با اسپرم بارور کنند. از این تخمک‌های واجد شرایط، حدود ده عدد به جنین‌های چند روزه تبدیل شدند و به مرحله‌ای رسیدند که از نظر تئوری می‌توان آنها را با استفاده از لقاح آزمایشگاهی در بدن بیمار کاشت.

«تغییر رادیکال»

با این حال، این جنین‌ها دچار چندین نقص عضو بودند که نشان می‌دهد این تحقیقات هنوز در مرحله آزمایش آزمایشگاهی است و هنوز به سطح دستاورد پزشکی ملموس نرسیده است.

اما اهمیت این نتایج توجه بسیاری از دانشمندان را به خود جلب کرده است.

یینگ کیو، محقق پزشکی تولید مثل در دانشگاه ساوت‌همپتون در بریتانیا، خاطرنشان کرد که این پیشرفت می‌تواند روزی راه را برای «ایجاد سلول‌هایی مشابه تخمک و اسپرم برای کسانی که چاره دیگری ندارند» هموار کند.

همچنین مسیر‌های متفاوت، اما به همان اندازه امیدوارکننده‌ای، توسط دانشمندان دیگر دنبال می‌شود که در عوض به دنبال "برنامه‌ریزی مجدد" سلول‌های غیرتولیدمثلی هستند و آنها را به مرحله‌ای برمی‌گردانند که هنوز به سلول‌های پوست، قلب یا مغز تبدیل نشده‌اند. در این مورد نیز، امید است که از آنها برای ایجاد تخمک‌هایی با قابلیت تولید جنین استفاده شود.

پیشرفت حاصل از این تحقیقات، نهاد‌های نظارتی، مانند سازمان زیست‌پزشکی فرانسه، را بر آن داشته است تا چارچوبی را که باید روزی برای این پیشرفت پزشکی ایجاد شود، بررسی کنند.

این آژانس روز پنجشنبه در پستی در وب‌سایت خود اعلام کرد که تولید گامت مصنوعی «می‌تواند چشم‌انداز تولید مثل انسان را به طور اساسی تغییر دهد».

این آژانس پیش‌بینی کرد که این فناوری منجر به «تغییر عمیقی در پویایی تشکیل خانواده، هنجار‌های اجتماعی مرتبط با تولید مثل و پیوند‌های ژنتیکی زیربنایی آنها» خواهد شد.

در حالی که کمیسیون با توجه به تعداد زیاد جنین‌هایی که این فناوری می‌تواند تولید کند، نگرانی خود را در مورد مسئله «اصلاح نژادی» ابراز کرد، خواستار «ایجاد یک چارچوب اخلاقی و قانونی بین‌المللی (..) برای جلوگیری از یک مسابقه بی‌قاعده برای نوآوری» شد.

(خبرگزاری فرانسه)