باغ اروپا به «جنگل وحشی» تبدیل شده است

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: جوزپ بورل چند ماه پیش در اظهارات خود گفته بود: «اروپا باغ است و باقی کشور‌ها جنگلی وحشی هستند و جنگل وحشی می‌تواند به باغ حمله کند. اروپا یک باغ است. ما یک باغ ساخته‌ایم. همه چیز کار می‌کند. این بهترین ترکیبی از آزادی سیاسی، رفاه اقتصادی و انسجام اجتماعی است که بشر توانسته است ایجاد کند.» اگرچه او پس از فشار‌های رسانه ای، مجبور به عذرخواهی شد، اما لازم است به مدعای وی نگاهی بیندازیم و ببینیم که واقعیت چیست؟

بعد از فروپاشی شوروی، اروپای غربی حجم خرید تسلیحاتی خود را به شدت کاهش داد و به سمت فروش تسلیحات گام برداشت. نتیجه فروش تسلیحات اروپایی و امریکایی، جنگ‌های خانمانسوز در مناطق مختلف جهان از جمله خاورمیانه و آفریقا بود. اکنون طبق گزارش مرکز بین‌المللی صلح استکهلم، باغ اروپا به جنگل تبدیل شده است. در گزارش این مرکز که در آوریل ۲۰۲۳ (۴ اردیبهشت سال‌جاری) منتشر شد، آمده است: مجموع هزینه‌های نظامی جهانی در سال ۲۰۲۲ به میزان واقعی ۳.۷ درصد افزایش یافت و به بالاترین حد خود یعنی ۲۲۴۰ میلیارد دلار رسید. هزینه‌های نظامی در اروپا شدیدترین افزایش سالانه خود را در حداقل ۳۰ سال گذشته داشته است. بر اساس داده‌های جدید مربوط به هزینه‌های نظامی جهانی در سال ۲۰۲۲، ایالات متحده، چین و روسیه ۵۶ درصد از هزینه‌های این حوزه کل جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

حمله به اوکراین و تنش‌ها در شرق آسیا باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود

هزینه‌های نظامی جهان برای هشتمین سال متوالی در سال ۲۰۲۲ رشد کرد و به بالاترین رقم تاریخ ۲۲۴۰ میلیارد دلار رسید. تاکنون شدیدترین افزایش در هزینه‌ها (+۱۳ درصد) در اروپا دیده شده و تا حد زیادی متأثر از هزینه‌های روسیه و اوکراین بوده است. با این حال، کمک‌های نظامی به اوکراین و نگرانی‌ها در مورد افزایش تهدید از سوی روسیه، به شدت بر تصمیمات درباره هزینه‌های بسیاری از دولت‌های دیگر تأثیر گذاشت و تنش‌ها در شرق آسیا نیز از این امر مستثنی نبوده است.

سطوح مخارج نظامی جنگ سرد به اروپای مرکزی و غربی بازمی گردد

طبق گزارش مرکز بین‌المللی صلح، «هزینه‌های نظامی دولت‌های اروپای مرکزی و غربی در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۳۴۵ میلیارد دلار بوده است. درواقع، هزینه‌های این دولت‌ها برای اولین بار از سال ۱۹۸۹ همزمان با پایان جنگ سرد، فراتر رفت و ۳۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۳ بود. پس از تهاجم روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، دولت‌ها به طور قابل توجهی هزینه‌های نظامی خود را افزایش دادند، در حالی که برخی دیگر اعلام کردند که قصد دارند سطح هزینه‌ها را به مدت حداکثر یک دهه افزایش دهند.» حمله به اوکراین تأثیر فوری بر تصمیمات مربوط به هزینه‌های نظامی در اروپای مرکزی و غربی داشت. طبق داده‌های مرکز بین‌المللی صلح برخی از شدیدترین افزایش‌ها در کشور‌های ذیل بوده است؛ «فنلاند (+۳۶ درصد)، لیتوانی (+۲۷ درصد)، سوئد (+۱۲ درصد) و لهستان (+۱۱ درصد).»

روسیه و اوکراین با ادامه جنگ هزینه‌های نظامی خود را افزایش می‌دهند

روسیه هم از جمله کشور‌هایی بوده که هزینه‌های نظامی خود را افزایش داده است. مرکز بین‌المللی صلح در مورد هزینه‌های نظامی روسیه می‌گوید: «هزینه‌های نظامی روسیه در سال ۲۰۲۲ حدود ۹.۲ درصد رشد کرد و به حدود ۸۶.۴ میلیارد دلار رسید. این رقم، معادل ۴.۱ درصد از تولید ناخالص داخلی روسیه (GDP) در سال ۲۰۲۲ بود که از ۳.۷ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۱ بیشتر بوده است.»

ارقام منتشر شده توسط روسیه در اواخر سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که هزینه‌های دفاع ملی که بزرگ‌ترین مؤلفه مخارج نظامی روسیه به حساب می‌آید، از نظر اسمی ۳۴ درصد بیشتر از برنامه‌های بودجه سال ۲۰۲۱ بوده است.

در مورد حجم سلاح ارسالی به اوکراین و هزینه‌های نظامی این کشور، مرکز بین‌المللی صلح می‌گوید: «هزینه‌های نظامی اوکراین در سال ۲۰۲۲ به ۴۴.۰ میلیارد دلار رسید. با ۶۴۰ درصد افزایش، این رقم، بالاترین افزایش یک ساله در هزینه‌های نظامی یک کشور بوده که تاکنون در داده‌های این مرکز ثبت شده است. در نتیجه این افزایش و آسیب‌های ناشی از جنگ به اقتصاد اوکراین، بار نظامی (هزینه‌های نظامی به‌عنوان سهم تولید ناخالص داخلی) از ۳.۲ درصد در سال ۲۰۲۱ به ۳۴ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت.»

هزینه‌های ایالات متحده با وجود تورم بالا افزایش می‌یابد

در ادامه، این مرکز به افزایش هزینه‌های نظامی امریکا با توجه به تورم بالا اشاره می‌کند و می‌نویسد: «ایالات متحده همچنان بیشترین هزینه نظامی در جهان را دارد. هزینه‌های نظامی ایالات متحده در سال ۲۰۲۲ به ۸۷۷ میلیارد دلار رسید که ۳۹ درصد از کل هزینه‌های نظامی جهانی و سه برابر بیشتر از میزان هزینه شده توسط چین، دومین خرج کننده بزرگ جهان بود.»

افزایش هزینه‌های نظامی ایالات متحده در سال ۲۰۲۲ عمدتاً به‌دلیل سطح بی‌سابقه کمک‌های نظامی مالی بود که به اوکراین ارائه کرد (جنگ نیابتی با روسیه). با توجه به مقیاس هزینه‌های ایالات متحده، حتی یک درصد افزایش جزئی، تأثیر قابل توجهی بر سطح هزینه‌های نظامی جهانی دارد.

کمک نظامی مالی ایالات متحده به اوکراین در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۱۹.۹ میلیارد دلار بود. اگرچه از زمان پس از جنگ سرد تاکنون، این میزان، بیشترین مقدار کمک نظامی است که هر کشوری به یک کشور ذینفع ارائه کرده، اما تنها ۲.۳ درصد از کل هزینه‌های نظامی ایالات متحده را تشکیل می‌دهد. در سال ۲۰۲۲، ایالات متحده ۲۹۵ میلیارد دلار به عملیات نظامی و تعمیر و نگهداری، ۲۶۴ میلیارد دلار به تهیه و تحقیق و توسعه و ۱۶۷ میلیارد دلار به پرسنل نظامی اختصاص داد.

هزینه‌های مستمر چین و ژاپن در آسیا و اقیانوسیه

در شرق آسیا هم هزینه‌های نظامی در حال افزایش است. مرکز بین‌المللی صلح استکهلم در گزارش خود خاطرنشان می‌کند که «مجموع هزینه‌های نظامی کشور‌های آسیا و اقیانوسیه ۵۷۵ میلیارد دلار بود. این رقم ۲.۷ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۱ و ۴۵ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۳ بود که روند صعودی بدون وقفه از سال ۱۹۸۹ را تداوم بخشید.»

چین با اختصاص ۲۹۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲، همچنان جایگاه خود را به‌عنوان دومین کشور با هزینه‌های نظامی بالا در جهان حفظ کرد. این رقم ۴.۲ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۱ و ۶۳ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۳ است. هزینه‌های نظامی چین هم برای بیست و هشتمین سال متوالی افزایش یافته است. هزینه‌های نظامی ژاپن بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ با ۵.۹ درصد افزایش به ۴۶.۰ میلیارد دلار یا ۱.۱ درصد تولید ناخالص داخلی رسید که بالاترین سطح هزینه‌های نظامی این کشور از سال ۱۹۶۰ محسوب می‌شود. استراتژی امنیت ملی جدیدی که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را برای افزایش توان نظامی ژاپن در دهه آینده در پاسخ به تهدیدات فزاینده چین، کره شمالی و روسیه ارائه می‌کند.

افزایش هزینه‌های نظامی در کشور‌های دیگر

افزایش مخارج نظامی جهان در سال ۲۰۲۲ به‌دلیل تأثیرات تورم کاهش یافته و در بسیاری از کشور‌ها به سطوحی رسید که به مدت دهه‌ها پیش از این مشاهده نشده بود. به‌صورت اسمی (یعنی در قیمت‌های جاری بدون تعدیل تورم)، هزینه کل جهانی ۶.۵ درصد افزایش یافت.

هند با ۸۱.۴ میلیارد دلار هزینه نظامی، چهارمین کشور در جهان در این حوزه است؛ یعنی ۶ درصد بیشتر از هزینه‌های این کشور در سال ۲۰۲۱. در سال ۲۰۲۲ هزینه‌های نظامی عربستان سعودی (پنجمین کشور با هزینه نظامی بالا) ۱۶ درصد افزایش یافت و به حدود ۷۵.۰ میلیارد دلار رسید که اولین افزایش آن از سال ۲۰۱۸ به حساب می‌آید.

هزینه‌های نظامی نیجریه پس از افزایش ۵۶ درصدی در سال ۲۰۲۱، با ۳۸ درصد کاهش به ۳.۱ میلیارد دلار رسید. هزینه‌های نظامی اعضای ناتو هم در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۱۲۳۲ میلیارد دلار بود که ۰.۹ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۱ است. بریتانیا با ۶۸.۵ میلیارد دلار بالاترین هزینه نظامی را در اروپای مرکزی و غربی داشت که حدود ۲.۵ میلیارد دلار آن (۳.۶ درصد) کمک نظامی مالی به اوکراین بوده است.

در سال ۲۰۲۲ هزینه‌های نظامی ترکیه برای سومین سال متوالی کاهش یافت و به ۱۰.۶ میلیارد دلار رسید که کاهش ۲۶ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۱ را نشان می‌دهد. هزینه‌های نظامی اتیوپی در سال ۲۰۲۲، ۸۸ درصد افزایش یافت و به یک میلیارد دلار رسید این افزایش همزمان با تهاجم مجدد دولت علیه جبهه آزادیبخش خلق تیگری در شمال کشور بود. به نظر می‌رسد طبق گزارش مرکز بین‌المللی صلح استکهلم، هزینه‌های نظامی در جهان نسبت به سال‌های گذشته به شدت افزایش پیدا کرده است و نکته بارز در این افزایش هزینه‌ها مربوط به اروپای غربی است.