بازگشت سرباز ساسانی از لندن

به گزارش مجله خبری نگار/ایران: شش سال دعوای حقوقی به سرانجام رسید و نقش برجسته ساسانی قاچاق شده به لندن، سه ماه دیگر به کشور برمی‌گردد. این نقش برجسته ۷ سال پیش توسط گشت مرزی بریتانیا در فرودگاه لندن کشف و ضبط شد. گشت مرزی بریتانیا یک نقش برجسته به ارزش احتمالی ۳۰ میلیون پوند متعلق به ایران را کشف و ضبط کرد. کارشناسان انگلیسی احتمال می‌دهند این سنگ‌نگاره از یک صخره در شیراز کنده شده و متعلق به ساسانیان باشد. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصالت اولیه نقش برجسته و تعلق آن به منطقه فارس را تأکید کرده است و براساس توافق‌های صورت گرفته این نقش برجسته سه ماه در لندن نمایش داده می‌شود و پس از آن به کشور باز می‌گردد. این سؤال هم بی‌پاسخ مانده است که آیا مسئولان میراث فرهنگی می‌دانستند این نقش برجسته کی و چگونه از کشور خارج شده است یا خیر؟

کاردار جمهوری اسلامی ایران در لندن از بازگشت مجسمه سنگی سرباز ساسانی به کشور در آینده نزدیک خبر می‌دهد و می‌گوید: بعد از اینکه توانستیم مالکیت این اثر باستانی را ثابت کنیم، موزه بریتانیا درخواست کرد این اثر به مدت سه ماه در این موزه به نمایش گذاشته شود که با توجه به اینکه موزه بریتانیا نسبت به ترمیم این اثر که دچار شکستگی شده بود اقدام کرده بود، با نظر این نمایندگی و مقامات ذیصلاح در داخل کشور با این درخواست موافقت شد و قرار است در آن موزه در معرض دید عموم گذاشته شود. کاردار ایران در لندن یادآور می‌شود: بدیهی است که پس از سه ماه این اثر توسط موزه بریتانیا به این سفارت تحویل داده خواهد شد و در اسرع وقت نیز به کشور بازگردانده خواهد شد. وی همچنین گفت: آثار باستانی قاچاق شده دیگر متعلق به کشورمان نزد دولت بریتانیا وجود دارد که درحال پیگیری حقوقی آن‌ها نیز هستیم. تعلق این آثار نیز به کشورمان اثبات شده و در حال پیگیری امور اداری آن هستیم که به محض انجام امور مربوطه این آثار به کشور بازگردانده خواهد شد.

خبر کشف این نقش برجسته که آن را متعلق به ساسانیان می‌دانند را روزنامه گاردین شنبه ۱۲ فروردین‌ماه ۱۴۰۲ منتشر کرد، اما موضوع به ۸ سال پیش بازمی‌گردد. مسئولان موزه بریتانیا اعلام کرده‌اند از دولت ایران اجازه نمایش این گنجینه باستانی را به مدت سه ماه دریافت کرده‌اند و سپس، آن را به موزه ملی در تهران می‌فرستند.

روزنامه گاردین نوشته که افسران نیروی مرزی بریتانیا در فرودگاه استانستد لندن تصادفی به یک محموله مشکوک شدند که بسته‌بندی آن به گونه‌ای بود که نشان دهد کالایی بی‌ارزش است، اما پس از بررسی، با نقش برجسته‌ای یک متری مواجه شدند. حدس آن‌ها این بود که محموله کشف‌شده قرار است در بازار سیاه بریتانیا فروخته شود.

جان سیمپسون ـ متصدی ارشد و باستان‌شناس بخش خاورمیانه موزه بریتانیا ـ می‌گوید: «تقریباً هرگز با چنین موردی مواجه نشده‌ایم که نقشی از صخره با چنین سطحی از بی‌رحمی بریده شده باشد. آن را به طرزی باورنکردنی، بد بریده و در یک جعبه کوچک و بدون بسته‌بندی مناسب قرار داده و جعبه را با میخ محکم کرده‌اند.»

با توجه به نبود نوشته‌ای روی نقش برجسته و معلوم نبودن محلی که از آنجا بریده و جدا شده است، مشخص کردن تاریخ دقیق این سنگ‌نگاری سخت است، اما این احتمال مطرح شده که نقش‌برجسته به دوران امپراطوری ساسانی در فاصله سال‌های ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی تعلق داشته باشد؛ امپراطوری که وسعت آن از شرق ایران تا بغداد و از آسیای مرکزی تا قفقاز را شامل می‌شد و رقیب امپراطوری روم بود.

سیمپسون می‌گوید: «اگرچه پایتخت ساسانی‌ها در تیسفون، نزدیک بغداد کنونی بود، اما به نظر می‌رسد این نقش از یک صخره در شیراز کنده شده باشد و از آنجایی که این نقش از یک سنگ آهکی که در سراسر ایران یافت می‌شود تراشیده شده، نمی‌توان محل دقیق آن را مشخص کرد. تنها حدود ۳۰ نقش برجسته صخره‌ای ساسانی وجود دارد که قدمت بیشتر آن‌ها به قرن سوم میلادی می‌رسد. تقریباً همه در بخش نسبتاً کوچکی از ایران و استان فارس هستند.»

او این احتمال را هم مطرح کرده که این نقش‌برجسته می‌تواند قطعه‌ای از یک مجموعه بزرگ بوده و قطعات بیشتر دیگری هم وجود داشته باشد.

این سنگ‌نگاره هیچ نوشته یا کتیبه‌ای ندارد، برای همین برای باستان‌شناسان موزه بریتانیا سخت بوده که جزئیات بیشتری از این حجاری را شناسایی کنند، با این حال از لباس و سرپوش مرد حجاری شده برمی‌آید که فردی با رتبه بالا باشد و ژست سلام و ادای احترام او، از ویژگی‌های هنر ساسانی است. به گفته سیمپسون «این نقش‌برجسته «شگفت‌انگیز»، «به طرز خیره کننده‌ای جذاب است» و امکان دارد بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون پوند ارزش داشته باشد که البته هرگز چنین چیزی در بازار وجود نداشته است و این نقش در بازار سیاه «بسیار ارزشمند» خواهد بود.»

موزه بریتانیا همچنین اعلام کرده بسته‌بندی نامناسب به این شیء باستانی آسیب وارد کرده که مرمت شده است.