به گزارش مجله خبری نگار این عارضه که در واقع به عنوان یکی از علائم افسردگی طبقه بندی شده، معمولا به دلیل اختلال در ریتم شبانه روزی بدن رخ میدهد و در صورت عدم اقدام برای درمان آن میتواند مشکلات زیادی برای فرد ایجاد کند.
در ادامه قصد داریم درباره افسردگی صبحگاهی و علل، علائم و روشهای درمان آن صحبت کنیم.
افسردگی صبحگاهی وضعیتی است که برخی افراد مبتلا به اختلال افسردگی ماژور تجربه میکنند و در آن علائم افسردگی مانند غم و اندوه شدید، نا امیدی، عصبانیت و خستگی هنگام صبح نسبت به بعد از ظهر یا عصر شدیدتر میباشد.
توجه داشته باشید افسردگی صبحگاهی با اختلال عاطفی فصلی که مربوط به تغییرات فصل است تفاوت دارد.
به علاوه در گذشته آن را یک نوع جدا از افسردگی در نظر میگرفتند، اما امروزه به عنوان یکی از علائم افسردگی دسته بندی میشود.
مطالعهای نشان داده ریتم شبانه روزی بدن اغلب در افراد مبتلا به افسردگی مختل میشود که یکی از دلایل اصلی افسردگی صبحگاهی میباشد.
لازم به ذکر است بدن بر اساس یک ساعت داخلی ۲۴ ساعته کار میکند که باعث میشود در شب خواب آلودتر و در طول روز بیدارتر و هوشیارتر باشد. این چرخه طبیعی خواب و بیداری به نام ریتم شبانه روزی شناخته میشود.
ریتم شبانه روزی یا ساعت طبیعی بدن همه چیز از ضربان قلب گرفته تا دمای بدن را تنظیم میکند. همچنین روی انرژی، تفکر، هوشیاری و خلق و خوی افراد تاثیر میگذارد و به افراد در خلق و خوی پایدار و سلامت کامل بدن کمک میکند.
ریتم هورمونهای خاصی مانند کورتیزول و ملاتونین به بدن کمک میکند تا برای اتفاقات خاص آماده شود.
به عنوان مثال بدن با طلوع خورشید کورتیزول تولید میکند. این هورمون به بدن انرژی میدهد تا بتواند در طول روز فعال و هوشیار بماند. این در حالی است که با غروب خورشید بدن ملاتونین ترشح میکند که باعث خواب آلودگی فرد میشود.
اختلال در ریتم شبانه روزی باعث میشود بدن فرد در زمانهای نا مناسب از روز شروع به تولید هورمون کند که میتواند تاثیر منفی روی سلامت جسمانی و عاطفی داشته باشد.
به عنوان مثال تولید ملاتونین در طول روز میتواند احساس خستگی و تحریک پذیری در طول روز را به دنبال داشته باشد.
افراد مبتلا به افسردگی صبحگاهی اغلب هنگام صبح از علائمی همچون غم و اندوه شدید رنج میبرند، اما با گذشت روز احساس بهتری پیدا میکنند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
*مشکل در بیدار شدن و ترک کردن رختخواب هنگام صبح
*کمبود شدید انرژی برای شروع یک روز جدید
*مشکل در انجام کارهای ساده صبحگاهی مانند دوش گرفتن یا درست کردن قهوه
*تاخیر در عملکرد فیزیکی یا شناختی
*بی توجهی یا عدم تمرکز
*آشفتگی یا نا امیدی شدید
*عدم علاقه به فعالیتهایی که زمانی برای فرد لذت بخش بودند
*احساس پوچی
*تغییر در اشتها (معمولا غذا خوردن بیشتر یا کمتر از حد معمول)
*زیاد خوابیدن
از آن جا که افسردگی صبحگاهی یک عارضه جدا از افسردگی نیست، معیارهای تشخیصی خاصی برای آن وجود ندارد. به عبارت دیگر هیچ علامت ثابتی وجود ندارد که پزشک با بررسی آن تشخیص دهد فرد به افسردگی صبحگاهی مبتلا است یا خیر.
با این حال پزشک معمولا الگوهای خواب و تغییرات خلق و خوی فرد در طول روز را بررسی و سوالات زیر را مطرح میکند:
*آیا علائم در صبح یا عصر تشدید میشود؟
*آیا فرد هنگام بلند شدن از رختخواب یا شروع کار در صبح مشکل دارد؟
*آیا خلق و خوی او در طول روز تا حد زیادی تغییر میکند؟
*آیا در تمرکز بیش از حد معمول مشکل دارد؟
*آیا علاقهای فعالیتهایی که معمولا از آنها لذت میبرده ندارد؟
*آیا اخیرا برنامههای روزانه اش تغییر کرده است؟
*چه چیزی باعث بهبود خلق و خوی او میشود؟
برخی روشهای درمانی موجود برای رفع علائم افسردگی صبحگاهی عبارتند از:
افسردگی صبحگاهی بر خلاف سایر علائم افسردگی واکنش چندان خوبی به مهارکنندههای انتخابی باز جذب سروتونین نشان نمیدهد. این داروها از داروهای ضد افسردگی تجویزی رایج هستند که میتوانند به کاهش علائم افسردگی ماژور کمک کنند.
با وجود این استفاده از مهار کنندههای باز جذب سروتونین – نوراپی نفرین مانند ونلافاکسین ممکن است برای افراد مبتلا به افسردگی صبحگاهی مفید باشد.
گفتگو درمانی – مانند درمان بین فردی، درمان شناختی رفتاری و روان درمانی – میتواند به درمان افسردگی صبحگاهی کمک کند، به خصوص اگر با دارو درمانی ترکیب شده باشد موثرتر خواهد بود.
این روشهای درمانی به فرد مبتلا کمک میکنند تا مشکلاتی که ممکن است به افسردگی منجر شده و علائم را تشدید کنند برطرف کند. از جمله این مشکلات میتوان به چالشهای یک رابطه عاشقانه، مشکلات در محل کار یا الگوهای فکری منفی اشاره کرد.
نور درمانی یا فوتوتراپی به درمان افراد مبتلا به افسردگی صبحگاهی کمک میکند. در این تکنیک فرد نزدیک جعبه نور درمانی نشسته یا کار میکند و جعبه نور روشنی از خود ساطع میکند که شبیه نور طبیعی فضای باز است.
به نظر میرسد قرار گرفتن در معرض نور روی سطح مواد شیمیایی مغزی مرتبط با خلق و خو اثر میگذارد. اگرچه این روش به عنوان درمانی برای اختلال عاطفی فصلی شناخته شده، اما برخی از افراد مبتلا به افسردگی ممکن است آن را اثر بخش بدانند.
این تکنیک نیز از روشهای درمانی موثر است که طی آن جریانهای الکتریکی از مغز عبور کرده و باعث تشنج عمدی در فرد میشوند.
به نظر میرسد با این روش تغییراتی در شیمی مغز رخ میدهد که میتواند علائم افسردگی را معکوس کند.
این تکنیک نسبتا ایمن است و تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. همچنین جریانهای الکتریکی در یک محیط کنترل شده برای دستیابی به بهترین نتیجه با کمترین خطرات ایجاد میشوند.
علاوه بر روشهای درمانی ذکر شده، ایجاد تغییرات کوچک در الگوهای خواب میتواند کمک کننده باشد. این تغییرات به تنظیم چرخه خواب و بیداری با ساعت بدن کمک کرده و علائم افسردگی صبحگاهی را کاهش میدهد.
بهتر است افراد مبتلا به نکات زیر توجه داشته باشند:
*خوابیدن و بیدار شدن هر روز در یک ساعت مشخص
*خوردن وعدههای غذایی در زمانهای منظم
*خودداری از چرت زدن طولانی
*ایجاد محیطی که خواب را بهبود ببخشد، مانند یک اتاق تاریک، ساکت و خنک
*اجتناب از موادی همچون کافئین، الکل و تنباکو که میتوانند از خواب خوب شبانه جلوگیری کنند
*ورزش منظم و اجتناب از ورزش شدید حداقل ۴ ساعت قبل از خواب
انجام این کارها میتواند به تثبیت ریتم شبانه روزی کمک کند تا بدن هورمونهای مناسب را در زمان مناسب تولید کند.
افسردگی صبحگاهی نیز مانند سایر علائم افسردگی قابل درمان است. اگر حدس میزنید به افسردگی صبحگاهی دچار هستید بهتر است با پزشک خود صحبت کنید تا با کمک یکدیگر یک برنامه درمانی مناسب در پیش گرفته شود.
منبع:سومیتا