به گزارش مجله خبری نگار، اگرچه عوامل خطر زای متعددی برای آفت دهان وجود دارد، اما علت اصلی آن هنوز مشخص نشده است. خوشبختانه افراد مبتلا به این عارضه معمولا نیازی به مراجعه به پزشک ندارند و زخم در منزل قابل درمان میباشد.
در ادامه قصد داریم درباره آفت دهان و علل، علائم و روشهای درمان آن صحبت کنیم.
آفت دهان نوعی زخم دهان باز و دردناک است که یکی از شایعترین مشکلات دهان به شمار میرود.
در این عارضه معمولا زخم سفید یا زرد رنگ داخل لب یا گونه فرد ایجاد میشود که توسط بافت نرم و ملتهب قرمز رنگ احاطه شده است. این زخم اغلب طی ۲ هفته بهبود پیدا میکند.
آفت دهان در هر سن و سالی ممکن است رخ دهد، اما معمولا نوجوانان و جوانان و زنان را درگیر میکند. کودکان ۲ ساله نیز گاهی به آن دچار میشوند، اما در اکثر موارد تا سن بلوغ رخ نمیدهد.
بسیاری از افراد ممکن است هر از گاه دچار آفت دهان شوند که در این میان حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد این عارضه را به صورت مکرر و دورهای تجربه میکنند.
آفت دهان گاهی به دو دسته تقسیم میشود:
آفت دهان ساده: این عارضه ۳ یا ۴ بار در سال ظاهر میشود، معمولا افراد ۱۰ تا ۲۰ ساله را درگیر میکند و طی حدود یک هفته درمان میشود
آفت دهان پیچیده: این نوع آفت کمتر شایع بوده و زخم آن بزرگتر و دردناکتر است. مدت زمان درمان آن نیز ممکن است یک ماه طول بکشد و جای زخم احتمالا باقی خواهد ماند. این عارضه معمولا به دلیل بیماری زمینهای مانند نقص سیستم ایمنی، بیماری کرون یا کمبود ویتامین رخ میدهد
لازم به ذکر است آفت دهان مسری نمیباشد. ]
علت بروز آفت دهان هنوز مشخص نشده، اما به نظر میرسد برخی عوامل شناخته شده مانند عفونتهای ویروسی در آن نقش داشته باشند.
علت موارد مکرر آفت دهان که به آن زخم آفت مکرر یا استوماتیت آفت مکرر نیز گفته میشود مشخص نیست، اما گفته شده احتمالا با عواملی همچون سابقه خانوادگی آفت دهان و آلرژیها ارتباط دارد.
به علاوه زخم ناشی از آفت گاهی با بیماریهای جدیتر همچون بیماری التهابی روده، ضعیف شدن سیستم ایمنی، آلرژیها و کمبود مواد مغذی همراه میباشد.
برخی عوامل دخیل در بروز آفت دهان عبارتند از:
*تغییرات هورمونی
*صدمات فیزیکی (آسیب به پوشش داخلی دهان مثلا هنگام درمانهای دندان پزشکی)
*مصرف برخی داروها
*حساسیت به برخی مواد غذایی، به عنوان مثال مرکبات و گوجه فرنگی میتواند باعث تحریک یا تشدید آفت دهان شود
*کمبود مواد مغذی همچون آهن، اسید فولیک، روی و ویتامین B۱۲
*استرس
در موارد ساده آفت دهان باعث درد موضعی شده و میتواند به راحتی تحریک شود، درد ناشی از این زخمها معمولا بسیار آزار دهنده است.
از مشخصههای ظاهری رایج آفت دهان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
*زخم کاملا مشخص و گرد، کوچکتر از یک سانتی متر و معمولا کم عمق در دیواره دهان است
*گاهی حس سوزن سوزن شدن قبل از ظاهر شدن زخمها وجود دارد
*مرکز زخم سفید یا خاکستری – زرد است که با بافت قرمز ملتهب احاطه شده است
*زخم با گذشت زمان اغلب خاکستری رنگ میشود
*معمولا در ناحیه جلوی دهان، روی کف دهان، داخل لب، داخل گونهها یا بخش زیرین ناحیه جلویی یا کنارههای زبان دیده میشود
*گاهی لثهها و در موارد نادر سطح پشت دهان درگیر میشود
*معمولا طی ۱ تا ۲ هفته ادامه دارد
در موارد شدیدتر ممکن است علائم زیر نیز ظاهر شود:
*احساس کندی
*ورم غدد لنفاوی
*تب
آفت دهان و تبخال دو عارضه کاملا متفاوت هستند.
در آفت دهان زخمها به شکل دایرههای سفید یا خاکستری با هاله قرمز ظاهر میشوند در حالی که نشانه تبخال تاولهای پر از مایع میباشد. به علاوه آفت داخل دهان رخ میدهد، اما تبخال در خارج از دهان و معمولا زیر بینی، اطراف لبها یا زیر چانه ایجاد میشود.
آفت دهان مسری نیست، اما عامل تبخال، ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) و به ندرت HSV-۲ میباشد که مسری هستند.
آفت دهان معمولی اغلب بدون مراجعه به پزشک درمان میشود، اما در موارد شدیدتر یا عود مکرر لازم است به پزشک مراجعه شود تا با کمک داروهای تجویزی علائم تسکین پیدا کند.
به طور کلی در موارد زیر لازم است به پزشک یا دندان پزشک مراجعه شود:
*اگر بیش از ۲ هفته از شروع علائم میگذرد و آفت دهان بهبود نیافته است
*علائم در حین درمان با داروهای خانگی تشدید شده است
*آفت اغلب عود میکند (۲ یا ۳ بار در سال یا بیشتر) یا مکرر و شدید است
*با علائم دیگری همچون تب، اسهال، سر درد یا بثورات پوستی همراه است
*به نظر میرسد نشانه سایر بیماریها باشد
به نظر نمیرسد هیچ داروی خاصی روند درمان آفت دهان را تغییر دهد یا جلوی عود مجدد آن را بگیرد، اما با کمک درمانهای بدون نسخه، خانگی و تجویزی میتوان ناراحتی، درد و عوارض آن را کاهش داد.
آفت دهان گاه به گاه در موارد ساده به راحتی بهبود پیدا کرده و به مداخله پزشکی نیاز ندارد.
تکنیکهای درمانی موجود روی رفع علائم، کاهش التهاب و تسریع روند درمان با مقابله با اثرات ثانویهای که میتوانند سرعت بهبودی را کاهش دهند (مانند عفونت باکتریایی) تمرکز دارند که از جمله آنها میتوان به دهانشویههای استروئیدی، بی حس کنندههای موضعی، پمادهای ضد عفونی کننده یا مکملهای غذایی اشاره کرد.
درمان خانگی زیر توسط محققان پیشنهاد شده و میتوان ۳ یا ۴ بار در روز استفاده کرد:
*با دهانشویه ملایم و بدون نسخه یا آب نمک دهان خود را شست و شو دهید (از بلعیدن خودداری کنید)
*مقدار مساوی پر اکسید هیدروژن و آب را با هم مخلوط کنید
*با استفاده از پنبه مقداری از محلول را مستقیم روی زخم اعمال کنید
*مقدار کمی شیر منیزی روی زخم بمالید
*درمانهای جایگزین نیز گاهی ارزش امتحان کردن دارند، از جمله:
*مکیدن قرصهای مکیدنی گلوکونات روی که برای سرماخوردگی عرضه میشوند
*ویتامین C، ویتامین B کمپلکس و لیزین که احتمالا به تسریع بهبودی کمک کرده و از زمانی که زخم ظاهر میشود به صورت خوراکی مصرف میشوند
*استفاده از دهانشویه مریم گلی و بابونه ۴ تا ۶ بار در روز نیز ممکن است کمک کننده باشد، توصیه شده این *دو گیاه را به نسبت مساوی در آب دم کنید
*به نظر میرسد آب هویچ، کرفس و طالبی نیز مفید باشد
آفت دهان در موارد شدیدتر یا عود مکرر باید توسط پزشک بررسی شود تا سایر بیماریهای احتمالی مرتبط را رد کرده یا در صورت نیاز از درمانهای تجویزی استفاده شود. درمانهای مورد استفاده اگرچه آفت دهان را درمان نمیکنند، اما میتوانند علائم را تسکین دهند.
گاهی نیاز به تجویز آنتی بیوتیک برای به حداقل رساندن تحریک التهابی میباشد خواه فرد دچار عفونت باکتریایی باشد یا نباشد. داروهای بی حس کننده نیز میتوانند به تسکین تحریک و درد کمک کنند.
گاهی استفاده از داروهایی که برای بیماریهای دیگر عرضه میشوند نیز میتواند مفید باشد. به عنوان مثال به نظر میرسد بین عود مکرر آفت دهان و پر کاری سیستم ایمنی ارتباط وجود داشته باشد، بنابراین گاهی استفاده از داروهای موضعی سرکوب کننده سیستم ایمنی ممکن است کمک کننده باشد که از جمله آنها میتوان به کورتیزون موضعی اشاره کرد.
کورتونهای موضعی نیز اغلب مورد استفاده قرار میگیرند که از جمله آنها میتوان به پماد کلوبتازول، شست و شو دهنده دگزامتازون و ژل فلوسینونید اشاره کرد. یکی از عوارض جانبی احتمالی کورتونها بروز عفونت قارچی در دهان میباشد.
در موارد شدید یا عود مکرر خاص ممکن است متخصص دهان و دندان از داروهای سیستمیک به جای داروهای موضعی استفاده کند. گاهی برای تشخیص دقیقتر بیماری لازم است به این متخصص اشاره شود. به عنوان مثال در برخی موارد نادر، آفت دهان عود شونده به عنوان بیماری ساتن شناخته شده است.
به طور کلی روش دقیقی برای پیشگیری از آفت دهان وجود ندارد، اما با برخی روشها میتوان از تشدید آن جلوگیری کرد، از جمله:
*غذاهای ساینده یا مواد غذایی که به دهان میچسبند (مانند چیپس سیب زمینی)
*غذاها و نوشیدنیهای تند، اسیدی یا داغ
*آسیب دیدن زخمها (مانند تماس شدید با مسواک)
منبع:سومیتا