جنگ ابرقدرت‌ها میان تراشه‌ها

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: هر وسیله هوشمندی که در اطراف مان می‌بینیم به نوعی وابسته به پردازنده‌ها یا همان تراشه‌های الکترونیکی است؛ از موبایل و تبلت گرفته تا رایانه، کارت‌های گرافیکی و کنسول‌های بازی، حتی خودرو‌هایی که تولید می‌شوند همه و همه وابسته به تراشه‌هایی کوچک‌تر از اندازه یک تمبر پستی و باریک‌تر از قطر موی انسان است که از حدود ۴۰ میلیون ریزقطعه تشکیل شده‌اند و تاثیر آن‌ها روی توسعه جهانی به‌قدری است که این روز‌ها پیشران انقلاب صنعتی لقب گرفته‌اند. ظهور فناوری‌های جدیدی مانند هوش‌مصنوعی، رایانش کوانتومی، اینترنت اشیا و ارتباطات پیشرفته بی‌سیم به‌ویژه ۵G، همه به‌دستگاه‌های مبتنی بر پردازنده‌های نیمه‌رسانا نیاز دارند و به همین دلیل است که با وجود فرصت‌ها و چالش‌های مختلف، تقاضا برای پردازنده‌ها به‌سرعت در حال افزایش است و این در حالی است که جنگ آمریکا و چین بر سر حاکمیت فناوری هم احتمال چندشاخه‌شدن این زنجیره در آینده را افزایش داده و خطر فروپاشی تکنولوژیکی و شکاف در تجارت بین‌الملل را بیشتر کرده است.

ریزتراشه؛ نفت قرن بیست و یکم

صنعت ریزتراشه‌ها یکی از مهم‌ترین صنایع است و حتی برخی از کارشناسان معتقدند مهم‌ترین صنعت جهان است. برخی می‌گویند اگر کنترل نفت و منابع آن در قرن بیستم می‌توانست یک کشور را به ابرقدرت اقتصادی-نظامی تبدیل کند، حالا همین نقش را می‌توان در قرن بیست و یکم به کشوری داد که انحصار بازار ریزتراشه‌ها را به دست می‌آورد. ریزتراشه‌ها ستون فقرات فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، صنایع نظامی، ماهواره ها، خودرو‌های خودران، خودرو‌های الکتریکی و بسیاری صنایع دیگر را تشکیل می‌دهند. از طرفی، تخمین زده می‌شود که گردش مالی بازار ریزتراشه‌ها همین حالا سالانه نزدیک به ۶۷۰ میلیارد دلار باشد و در سال ۲۰۲۸ میلادی، به مرز یک تریلیون دلار برسد.

چند شرکت تولید کننده تراشه داریم

ریزتراشه‌های مدرن میلیون‌ها جزء دارند و در کارخانه‎های فوق پیشرفته ساخته می‌شوند. این محصول پیچیده، زنجیره تامینی به همان اندازه پیچیده دارد که هزاران شرکت تخصصی در سراسر جهان را ایجاد کرده است. به گزارش دنیای اقتصاد اکنون تنها ۱۵ شرکت بزرگ تولید کننده تراشه داریم که هشت شرکت آن در آمریکا قرار دارد، این در حالی است که حدود ۸۰ درصد تراشه‌های جهان در آسیا تولید می‌شود و از این میان سهم تایوان به تنهایی ۶۰ درصد است. شرکت بزرگ تایوانی TSMC که با سهم ۵/ ۵۱‌درصدی از بازار تراشه، بزرگ‌ترین تولیدکننده تراشه جهان است، پیشرفته‌ترین تراشه‌های جهان (۱۰ نانومتری یا کوچک‌تر) را تولید می‌کند.

جنگ بر سر تراشه

همان طور که پیش از این خواندید، این روز‌ها پیشرفت در فناوری نیازمند تراشه هاست. از این رو در چنین شرایطی، یکی از عرصه‌های جدال و رقابت جدی چین و آمریکا همین صنعت تراشه است؛ از یک طرف مانع‌تراشی اعم از تحریم، وضع تعرفه و رقابت منفی آمریکا بر سر راه چین را شاهد بودیم و از سوی دیگر چین نیز با سرمایه‌گذاری سنگین از جمله در چارچوب برنامه ساخت چین ۲۰۲۵ سعی در خودکفایی و تامین نیاز داخلی خود در این صنعت دارد. «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا آگوست امسال (مرداد ماه) یک لایحه دو حزبی ۲۸۰ میلیارد دلاری با عنوان «لایحه تراشه» را برای تقویت تولید داخلی با فناوری پیشرفته امضا کرد که بخشی از تلاش دولتش برای تقویت رقابت ایالات متحده در برابر چین است. بر پایه این قانون، حدود ۵۲ میلیارد دلار به طور مستقیم در اختیار سازندگان تراشه ایالات متحده در پنج سال آینده برای گسترش امکانات و همچنین تحقیق و توسعه قرار خواهد گرفت. چند روز پیش در شهریورماه هم دولت آمریکا از یک شرکت خصوصی خواسته بود که به چینی‌ها ریزتراشه نفروشد. از طرفی چین هم قصد دارد در چارچوب برنامه ساخت چین ۲۰۲۵ صد‌ها میلیارد دلار در زمینه بومی سازی صنایع پیشرفته از جمله تولید تراشه‌ها سرمایه گذاری و از این نظر جایگاه نخست را در جهان کسب کند.

صنعت تراشه؛ سپر سیلیکونی تایوان

کارشناسان بر این باورند صنعت تراشه تایوان که بزرگ‌ترین تامین کننده تراشه‌های جهان است، به خط مقدم نبرد بین ایالات متحده و چین تبدیل شده است. به نوشته «رویترز»، این جزیره بر تولید تراشه‌هایی که تقریباً همه فناوری‌های پیشرفته غیرنظامی و نظامی را تامین می‌کنند، غالب است؛ موضوعی که اقتصاد ایالات متحده و چین را به شدت به آن وابسته و متکی کرده، حتی ماشین‌ها و وسایلی را هم که در حمله احتمالی به تایوان در خط مقدم آتش قرار می‌گیرند، شامل می‌شود. شرکت غول پیکر تولید نیمه هادی تایوان یا همان TSMC با تسلط بر ساخت پیشرفته‌ترین نیمه رساناها، یک فناوری را خلق کرده که برای دستگاه‌های دیجیتال و سلاح‌های پیشرفته امروز و آینده مهم است. از این رو، هر دو ابرقدرت اکنون خود را عمیقاً وابسته به جزیره کوچکی می‌یابند که در مرکز رقابت پرتنش آن‌ها قرار دارد.

تسلط چین بر کارخانه‌های ذوب فلز و ریخته‌گری TSMC که رهبری نظامی و فناوری ایالات متحده را تهدید می‌کند، برای واشنگتن قابل تحمل نیست. با این حال، در صورت حمله پکن به تایوان، هیچ تضمینی وجود ندارد که بتواند کارخانه‌های ریخته‌گری را دست نخورده تصرف کند. این شرکت‌ها به راحتی می‌توانند قربانی جنگ شوند و عرضه تراشه به صنعت گسترده الکترونیک چین را قطع کنند.

این ریخته‌گری‌ها آن قدر برای اقتصاد جهانی ارزشمند هستند که برخی در این جا از بخش تراشه‌های تایوان به عنوان «سپر سیلیکونی» یاد می‌کنند؛ موضوعی که از حمله چین جلوگیری و حمایت آمریکا را تضمین می‌کند. در مجموع، همزمان با مانور‌ها و تهدید‌های چین علیه تایوان، آمریکا به دلیل وابستگی به ریزتراشه‌ها به شدت هراسان و مضطرب است. نگرانی کاخ سفید زمانی که سناریوی حمله چین به تایوان قوت می‌گیرد، بیش از پیش افزایش می‌یابد همان‌گونه که «مارتین راسر» افسر ارشد اطلاعاتی و تحلیل گر سابق سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا)، آن را «یک ضربه ویرانگر بر اقتصاد و قدرت ارتش ایالات متحده» ارزیابی می‌کند.

سرمایه‌گذاری کشور‌ها در صنعت تراشه

آمریکا و اروپا در تلاش اند سهم خود در بازار تراشه را که در چند دهه اخیر از دست داده بودند، دوباره به دست آورند. در دهه ۱۹۹۰، آمریکا نزدیک ۴۰ درصد و اتحادیه اروپا بیش از ۲۰ درصد تولید ویفر‌های سیلیکونی دنیا را دراختیار داشتند؛ این ارقام حالا برای آمریکا به زیر ۱۵ درصد و برای اروپا به حدود ۱۰ درصد رسیده است. برای پس گرفتن جایگاه قبلی، دولت آمریکا قصد دارد ۵۲ میلیارد دلار در بخش تحقیق، توسعه و تولید نیمه‌هادی‌ها سرمایه‌گذاری کند.

۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا نیز به کمک مالی ۴۸ میلیارد دلاری این اتحادیه برای افزایش ظرفیت تولید تراشه چشم دوخته‌اند. با این حال چین مدت‌هاست در حال سرمایه‌گذاری‌های کلان در حوزه تولید تراشه بوده و گفته می‌شود تا سال ۲۰۳۰، حدود ۱۵۰ میلیارد دلار در این زمینه هزینه خواهد کرد. از سوی دیگر، میزان سرمایه‌گذاری‌های دولت چین به‌طرز چشمگیری از کمک‌های مالی آمریکا و اروپا بیشتر است و برنده جنگ یارانه‌ای بین چین، آمریکا، اتحادیه اروپا، هند و ژاپن در صنعت تراشه، چین با اختلاف بسیار زیاد است.