راهبرد و راهکار‌های ضدتحریمی روسیه

به گزارش مجله خبری نگار/شورای راهبردی-رضا مجیدزاده(پژوهشگر اقتصاد سیاسی توسعه): پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، ایالات متحده و اتحادیه اروپا و برخی دیگر از کشورها، تحریم‌هایی را بر این کشور، اعمال کردند. تحریم‌های جدید یا تمدید شده، افزون بر این‌که دسترسی بانک‌های منتخب روسی به شبکه سوئیفت را قطع می‌کند، متوجه ولادیمیر پوتین و برخی دیگر از اعضای دولت روسیه نیز هست.

البته دامنه تحریم‌ها به این موارد محدود نماند و برای نمونه، حتی ورزش روسیه نیز تحریم شد و برخی شرکت‌ها مانند آدیداس، آئودی، سونی، مایکروسافت، اپل و کوکاکولا نیز روسیه را تحریم کردند. در نقشه تحریم‌های اتحادیه اروپا، فهرست ۳۹ تحریم در مقابله نام روسیه به چشم می‌خورد که چند نمونه از آن‌ها به شرح زیر است:

صادرات کالا‌ها و فناوری‌های دارای کاربرد دوگانه

خدمات مالی و سرمایه‌گذاری در روسیه

قرارداد‌های تدارکات توسط شرکت‌های روسی مستقر در روسیه

خدمات رتبه بندی اعتباری و دسترسی به این خدمات توسط افراد ساکن روسیه

انتقال جاده‌ای و ریلی کالا به روسیه

ممنوعیت ورود کشتی‌های روسی به بندرگاه‌های کشور‌های عضو

ممنوعیت فروش، عرضه و انتقال کالا‌های صادراتی و تکنولوژی مورد استفاده در پالایش نفت و گاز طبیعی.

ظرف نیم‌سال گذشته، این تحریم‌ها روابط اقتصادی بین‌المللی روسیه را دگرگون کرده‌اند. تولیدناخالص‌داخلی روسیه در سه‌ماهه دوم سال جاری میلادی، در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته، چهار درصد افت نشان می‌دهد و بر اساس برآوردها، در سه ماهه سوم، این افت به هفت درصد خواهد رسید.

در کنار این افت تولید، تورم دو رقمی و کاهش دسترسی تولیدکنندگان روسی به قطعات وارداتی، در تضعیف اقتصاد روسیه، نقش ایفا کردند. در نتیجه، تولید خودرو‌های روسی بیش از ۶۰ درصد کاهش یافت که علامتی از ورود به دوران رکودی در اقتصاد روسیه است.

اما به تدریج نشانه‌های کاهش تورم و افزایش میزان مازاد حساب جاری، نشان می‌دهد که اقتصاد روسیه در مقابله با تحریم‌ها، عملکرد نسبتا خوبی دارد. با این وجود، پایداری این تاب‌آوری، محل تردید است. برای نمونه، دویچه‌وله گزارش داده است که آلمان به میزان ۸۵ درصد از ذخایر گاز موردنیازش برای زمستان را تامین کرده است و از سوی دیگر، ۷۰ درصد از گازی که اروپا از روسیه وارد می‌کرد، خریداری نشده و این کشور از امکانات کافی برای مایع‌کردن یا خط‌لوله برای صادرکردن آن به مسیر جایگزین (شرق) برخوردار نیست.

در زمینه نفت، اما روسیه در شرایط نسبتا بهتری قرار دارد و حتی طالبان را متقاعد کرده است تا تامین نفت و فراورده‌های نفتی مورد نیاز طالبان را به عهده گیرد. افزون بر این، گازپروم روسیه نیز تمایلاتی را برای همکاری گازی با ایران ابراز کرده که در صورت تحقق می‌تواند تا حدودی به دورزدن تحریم‌ها توسط روسیه کمک کند.

یکی از مهم‌ترین روش‌های روسیه برای دورزدن تحریم‌ها، استفاده از بلاروس است. برای نمونه، چون ترانزیت کامیون‌های روسی، ممنوع است، محتویات آن‌ها بر روی کامیون‌هایی با پلاک بلاروس، بارگیری می‌شود تا امکان عبور از مرز فراهم گردد. همچنین بانک ملی بلاروس نیز در زمینه خدمات مسترکارت و ویزا، به بانک ملی روسیه کمک می‌کند و از این روی، شهروندان روسی از خدمات این بانک، استفاده می‌کنند.

از دیگر روش‌های روسیه برای دورزدن تحریم‌ها، استفاده از ارز‌های غیرغربی برای تجارت با کشور‌هایی نظیر هند است. بازدید‌های سرگئی لاوروف از این کشور‌ها نیز در جهت دستیابی به توافق در دورزدن تحریم‌ها تنظیم شده بود و چین و هند در زمینه دورزدن تحریم‌ها، کشور‌های همراه روسیه در شرق آسیا به شمار می‌روند.

روسیه با اتکا به موقعیت خود در تامین تجهیزات نظامی برای هند، مکانیزم روپیه برای تجارت نفت، سخت‌افزار‌های نظامی و سایر کالا‌ها را فعال کرده است. همچنین در طی دوره تحریم‌های روسیه، محموله‌های کامیونی حاوی برنج، چای، قهوه و غذا‌های دریایی از مبدا هند و از طریق بنادر گرجستان به روسیه ارسال شده‌اند که مسیر دیگری از دورزدن تحریم‌ها توسط روسیه را نشان می‌دهد.

اگرچه روسیه به صورتی کج‌دار و مریز، توانسته است تا حدی به جبران آثار تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا بپردازد، اما شکست‌های اخیر این کشور در اوکراین و اهمیت راهبردی صادرات نفت و گاز برای این کشور، در کنار توصیه کارشناسان بین‌المللی برای رصد نزدیک‌تر تحرکات روسیه، دال بر این است که در بلندمدت، هزینه دور‌زدن تحریم‌ها برای روسیه بالاتر و منافع آن، پایین‌تر خواهد رفت و پایدار بودن موفقیت نیم‌بند آن، محل تردید است.