توسعه صنایع در کشور بر محور سلایق شخصی کارخانه‌داران بود/ اولویت تبدیل اسناد آمایش سرزمین به برنامه‌های اجرایی

به گزارش مجله خبری نگار،احمد تشکینی با اشاره به اینکه، استان‌های تهران، اصفهان، قم و قزوین ظرفیت صنعتی ویژه‌ای دارند؛ گفت: برخی استان‌ها کشاورزی پایه‌­اند مثل آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان جنوبی، خراسان شمالی و زنجان، برخی معدنی­اند مثل خراسان رضوی، اصفهان و آذربایجان غربی، کرمان، سمنان، یزد و مرکزی و برخی دیگر جنبه­‌های تجاری قوی دارند مثل البرز، بوشهر، خوزستان و هرمزگان. به­ همین دلیل همه استان‌های کشور الزاما نباید توسعه صنعتی به مفهوم توسعه کارخانه­ای داشته باشند، استان‌های معدنی می­بایست زنجیره معدن و صنایع معدنی توسعه یابد و در استان‌هایی که کشاورزی پایه­‌اند باید صنایع تبدیلی غذایی رشد کند. به‌­عنوان مثال عمده صنایع استان تهران شامل صنایع تولید محصولات فلزی فابریکی بجز ماشین آلات و تجهیزات با سهم حدودا ۱۳ درصدی، صنایع تولید ماشین آلات و تجهیزات طبقه بندی نشده در جای دیگر با سهم حدودا ۱۱ درصدی، تولید محصولات لاستیکی و پلاستیکی با سهم ۱۰ درصدی و صنایع غذایی و آشامیدنی و صنایع تولید سایر محصولات کانی غیرفلزی با سهم حدودا ۸ درصدی می‏باشند.

این اقتصاددان افزود: راهبردهــای آمایش ســرزمین براساس اولویت­ بندی­ها، نقش پذیری و قابلیت ­سنجی هر یک از مناطق، محصولات مشخص مناسب برای هر منطقه را معین می­کند. در ادبیات جغرافیایی ایران، طی ۵۰ سال گذشته مفاهیم، روش­ها و اصول جغرافیای انسانی، اغلب به شکلی بدون انسجام مطرح شده و جغرافیای اجتماعی و فرهنگی نیز بسیار جسته و گریخته بیان شده و نه تنها در برنامه­‌ریزی‌های کشور، بلکه در فضای آکادمیک کشور نیز جای خالی آن بسیار محسوس است. اکنون با گذشت ۶ برنامه توسعه پس از انقلاب که نگاهی بخشی به توسعه داشته‌­اند، نیاز به برنامه‌­ریزی فضایی و منطقه­ای ضروری بنظر می‌­رسد. به اعتقاد من توجه به آمایش برای اقتصاد ایران فعلی نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است. در بسیاری کشور‌های نیز نیاز به برنامه‌­ریزی فضایی و منطق‌ه­ای زمانی احساس شد که رشد و توسعه بخشی موجب عدم توازن در مناطق مختلف شد؛ از اینرو جهت متوازن و متعادل­‌سازی توسعه مناطق مختلف، رویکرد آمایش بسیار راهگشا و کمک‌­کننده است.

تشکینی تاکید کرد توسعه صنایع در ایران، عموماً بر محور سلایق شخصی کارآفرینان و کارخانه‌داران، نیاز‌های شهری و منطقه‌ای، سیاستگذاری‌های بالا به پایین اعلامی، ملاحظات قدرت و متغیر‌های بیرونی اتفاق افتاده است. نکته مشترک در میان همه این نگاه‌ها، فقدان نظامی جامع و هدفمند است که ابعاد مختلف را در نظر گرفته و بر آن مبنا، توسعه برخی صنایع را تشویق نموده، برخی دیگر را نامرجح دانسته و بعضی را منع کند. از همین رو است که سال‌ها کارشناسان حوزه محیط زیست، ایجاد برخی صنایع آب‌بر در فلات مرکزی ایران را تصمیمی نادرست و در پی دارنده عواقب جبران ناپذیر زیست‌محیطی برای منطقه و کشور می‌دانند. به همین دلیل در سال‌های اخیر، توجه به مباحث آمایش سرزمین در دستور کار سیاستگذاران قرار گرفته و در سال ۱۳۹۹، سازمان برنامه و بودجه از سند آمایش سرزمین برای تمامی استان‌ها و شهر‌های کشور رونمایی کرد.

وی در ادامه گفت: این سند، دربردارنده ابعاد مختلف آمایش سرزمینی است که یکی از بعد‌های کلی آن، مباحث مرتبط با بخش صنعت، معدن و تجارت است. علی‌رغم تدوین اسناد، تبدیل آن به برنامه اجرایی برای هر شهر و استان و مبتنی بر بخش صنعت، کشاورزی یا خدمات، نیازمند تدقیق و ارائه برنامه‌های عملیاتی بوده و لازم است هر یک از وزارتخانه‌های بخشی و زیرمجموعه‌های آن‌ها بر اساس کلیات سند مذکور، شیوه‌های پیاده‌سازی و اجرا نمودن الزامات مرتبط با بخش خود را احصاء نمایند.

رئیس مؤسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی در رابطه با توجه به محیط زیست در طرح آمایش گفت: یکی از موضوعات مهم بحث آمایش توجه به ملاحظات زیست محیطی است؛ در واقع هدف اساسی آمایش سرزمین حداقل تا آنجا که به مدیریت محیط زیست مربوط می‌شود توسعه مناطق و روابط متقابل درونی و برونی آن‌ها استفاده معقول از منابع انسان ساخت و غیرساخته یا محیط زیست طبیعی، ترمیم و تقویت محیط زیست با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های مناسب است. توجه به برنامه ریزی منطقه‌ای در ایران نیز همزمان با شروع آن در فرانسه و بعد از جنگ جهانی دوم و تقریبا با اهدافی مشابه آغاز شد. در توجه به تعریف ظرفیت­های هر استان شهرستان معیار‌هایی مانند میزان آب‏بری صنایع، ملاحظات زیست محیطی و آلایندگی و ... مدنظر قرار گرفته است.